Park im. księcia Józefa Poniatowskiego w Łodzi
Park im. księcia Józefa Poniatowskiego – park w Łodzi; położony między ulicami: Żeromskiego, Mickiewicza, Jana Pawła II i Parkową. Powierzchnia parku wynosi 41,6 ha.
 nr rej. A/333 z 29.12.1992[1]
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Dzielnica | |
| Powierzchnia |
41,6 ha |
| Data założenia |
1910 |
| Projektant | |
Położenie na mapie Łodzi  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |
 51°45′14″N 19°26′34″E/51,753889 19,442778
| |
Historia parku
edytujPark był realizowany w latach 1904-1910 wg projektu Teodora Chrząńskiego i Waleriana Kornenberga[2][3][4], 1910 z inicjatywy władz miasta, na terenach dawnych lasów miejskich, sięgających znacznie dalej na północ niż obecny park (obejmowały m.in. tereny obecnego szpitala, kościoła i wytwórni filmowej). Jest to jeden z największych i najpiękniejszych parków w Łodzi. Dawna nazwa brzmiała „Ogród przy ulicy Pańskiej”. Od 1917 park nosi imię księcia Poniatowskiego.
Powierzchnia parku z upływem lat uległa zmniejszeniu. Najpierw powstał szpital wojskowy na rogu dawnej ul. Anny (obecnie Mickiewicza) i Pańskiej (ul. Żeromskiego), a w 1925 rozpoczęła się budowa kościoła Matki Boskiej Zwycięskiej przy zbiegu ulic Łąkowej i Anny. W latach 70. XX w. park został przycięty szerokim pasem obecnej al. Mickiewicza i obecnie ma kształt zbliżony do prostokąta. Od północy ograniczony jest al. Mickiewicza, południową granicę wytyczają ulice Parkowa i Radwańska. Od zachodu do parku przylega al. Jana Pawła II, a od wschodu ul. Żeromskiego – tu też usytuowane jest najbardziej reprezentacyjne wejście do parku. W parku znajdują się dwa cmentarze wojenne.
Park posiada oryginalny plan przestrzenny, symetryczny i regularny, z alejkami, zakątkami, trawnikami. Plan parku łączył w sobie elementy naturalnego parku angielskiego i kształtowanego ręką ogrodnika parku francuskiego. Wnętrze na osi wsch.-zach. pozostaje otwartą przestrzenią z urządzoną zielenią niską. Pozostałą porasta drzewostan, który w części jest pozostałością po lasach miejskich. Aby ziścić ideę projektanta, w ciągu kilku lat wycięto półtora tysiąca drzew iglastych, a w ich miejsce wykonano nasadzenia blisko 100 tys. drzew i krzewów.
„Ogród przy Pańskiej” (dawna nazwa ul. Żeromskiego) już od początku nie miał szczęścia, w 1910 plaga dzikich królików spowodowała wielkie szkody, wtedy park został ogrodzony. W czasie I wojny światowej był on otwarty dla ludności. Wówczas z powodu głodu na jego rabatach zamiast kwiatów uprawiano ziemniaki. W kolejnych latach wybudowano boiska, organizowano wypoczynek dla dzieci m.in. ślizgawkę i saneczkowanie, wykopano również staw, a z wydobytej ziemi usypano górkę. Pod koniec lat 20. wybudowano willę mieszkalną dla prezydenta miasta, w kolejnych latach mostek i altankę przy stawie, a także ogródek jordanowski.
3 lipca 1938[5] w osi głównej parku stanął pomnik Stanisława Moniuszki, niestety został zniszczony przez Niemców rok później. Podczas II wojny światowej Niemcy zamknęli park dla Polaków i Żydów, a większość drzew iglastych będących pozostałością lasów miejskich wycięli, zlikwidowali także ogródek bylinowy i wybudowali w jego miejscu korty do tenisa (ob. Miejski Klub Tenisa). W czasie wojny zniszczone zostało także dno stawu, które odbudowano dopiero w 1957.
W 1946 plenery Parku Poniatowskiego oraz m.in. Mani posłużyły za tło w filmie Zakazane piosenki[6].
Pamiątką po wojnie są dwa cmentarze żołnierzy radzieckich poległych w styczniu 1945. Do 1991 obok cmentarzy stał Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej[a][7][8].
Przyroda
edytujDrzewostan jest bardzo różnorodny. W parku rośnie 14 drzew uznanych za pomniki przyrody, a cały park wpisany jest do rejestru zabytków. Na szczególną uwagę zasługują m.in.: perełkowce japońskie, głóg czarny, jarząb szwedzki, jałowiec sawina. Osobliwością jest trójiglicznia, którą można podziwiać w okolicy ulicy Łąkowej. W północnej części parku można podziwiać jary – zagłębienia powstałe w wyniku wybierania materiału skalnego do budowy miasta. Atrakcję stanowi także staw z wysepką, na której rozpościera się ogródek daliowy.
Przed deszczem można się schronić w pawilonie przeciwdeszczowym, wybudowanym na półwyspie stawu. Jest też muszla koncertowa, a dla mieszkańców chcących zadbać o swoją kondycję sportową udostępniono korty tenisowe.
Tor rowerowy
edytuj
15 października 2008 w północno-wschodniej części parku otwarto tor rowerowy. Cała inwestycja powstała dzięki inicjatywie stowarzyszenia „Alternatywa BMX”, które przekonało władze miasta do wybudowania toru. Na dirtpark składają się 3 sekcje 3 hopek: największa 3x double, 3x średnie, 3x małe table. Dookoła sekcji hopek zakończonej quoterpipem, umieszczono treningowy tor racing z 3 zakrętami[9][10].
Uwagi
edytuj- ↑ Pomnik odsłonięto 18 listopada 1945. W nocy z 11 na 12 lutego 1946 dokonano na niego zamachu bombowego w wyniku czego został nieco uszkodzony. Po remoncie ponowne odsłonięcie nastąpiło 7 listopada 1946 – z okazji rocznicy rewolucji październikowej w Rosji. Przy wzniesieniu pomnika wykorzystano płyty nagrobków z cmentarzy ewangelickiego i żydowskiego. Pomnik zdemontowano w listopadzie 1991 [vide przypisy; Łódzkie budynki 1945–1970, Łódź – Kalendarium XX wieku]
Przypisy
edytuj- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 38 [dostęp 2011-06-28].
- ↑ Parki i zieleńce [online], Urząd Miasta Łodzi [dostęp 2022-09-30] (pol.).
- ↑ Jakub Mowszowicz, Parki Łodzi: praca zbiorowa, Łódzkie Tow. Nauk., 1962 [dostęp 2022-09-30] (pol.).
- ↑ Izabela Durecka, Parki jako element struktury przestrzennej miast Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego.
- ↑ Joanna Podolska, Prezydenci miasta Łodzi, Łódzkie Tow. Naukowe, 2008, ISBN 978-83-87749-86-6 [dostęp 2022-09-30] (pol.).
- ↑ Zakazane piosenki. filmpolski.pl. [dostęp 2012-06-17].
- ↑ Piotr Gryglewski: Pomniki. W: Piotr Gryglewski, Robert Wróbel, Agnieszka Ucińska: Łódzkie budynki 1945–1970. Wyd. I. Łódź: Dom Wydawniczy Księży Młyn, 2009, s. 119-120. ISBN 978-83-61253-49-5.
- ↑ Grażyna Kobojek: Łódź – Kalendarium XX wieku. Łódź: Wydawnictwo Piątek Trzynastego i Muzeum Historii Miasta Łodzi, 2005, s. 69. ISBN 83-7415-060-2.
- ↑ Dariusz Gabryelski: Hop na dwóch kółkach. [w:] Echo Miasta [on-line]. echomiasta.pl, 2008-10-20. s. 6. [dostęp 2012-06-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-12-18)].
- ↑ Tor rowerowy w parku Poniatowskiego. mmlodz.pl, 2008-10-29. [dostęp 2012-06-17].
Bibliografia
edytuj- Park Poniatowskiego. lodz.parki.org. [dostęp 2016-02-26].
Linki zewnętrzne
edytuj- niemieckie zdjęcie lotnicze z maja 1942. wwii-photos-maps.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-02-16)].
- zdjęcia parku na portalu fotopolska
- Najstarsze łódzkie parki na stronie Archiwum Państwowego w Łodzi