Park Narodowy Rio Abiseo
Park Narodowy Río Abiseo (hiszp. Parque nacional del Río Abiseo) – park narodowy położony w Peru w regionie San Martín (prowincja Mariscal Cáceres). Został utworzony 11 sierpnia 1983 roku i zajmuje obszar 2745,2 km². W 1990 roku został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. W 2008 roku został zakwalifikowany przez BirdLife International jako ostoja ptaków IBA, a od 2016 roku stanowi główną część rezerwatu biosfery UNESCO o nazwie „Gran Pajatén”[1][2][3][4][5].
| |
| park narodowy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie |
region San Martín |
| Data utworzenia |
11 sierpnia 1983 |
| Powierzchnia |
2745,2 km² |
| Ochrona |
kategoria IUCN – II (park narodowy) |
Położenie na mapie Peru  | |
 7°45′00″S 77°15′00″W/-7,750000 -77,250000
| |
| Strona internetowa | |
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
 Wełnik żółtoogonowy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ |
mieszany |
| Spełniane kryterium |
III, VII, IX, X |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Ameryka Łacińska i Karaiby |
| Historia wpisania na listę | |
Opis
edytujPark znajduje się na wschodnich zboczach Andów, między rzekami Marañón i Huallaga na wysokościach od 350 do 4000 m n.p.m. Obejmuje 70% dorzecza rzeki Abiseo od której wziął nazwę. Jest to obszar przejściowy między wysokimi pasmami Andów a Niziną Amazonki co powoduje dużą różnorodność fauny i flory. Niżej położoną część parku pokrywa wilgotny las równikowy, tropikalny wilgotny las górski i tropikalny las suchy. Wyżej występuje las mglisty i paramo. Większą część parku zajmuje dziewiczy las mglisty[1][2][4][6][7][8].
Klimat w części wschodniej parku jest gorący i wilgotny, ze średnimi temperaturami powyżej +18 °C i opadami powyżej 750 mm przy wilgotności względnej 90%. W zachodniej części temperatury wahają się od +7 °C do +25 °C w zależności od wysokości. Średnie roczne opady wynoszą od 800 do 2000 mm[1].
Flora
edytujW parku zarejestrowano 1134 gatunki roślin. Rosną tu narażone na wyginięcie (VU) Swietenia macrophylla, Cedrela montana, Prumnopitys montana, Polylepis multijuga i cedrzyk wonny, a także m.in.: kauczukowiec brazylijski, Croton lechleri, czepota puszysta, Cedrelinga catenaeformis[1].
Fauna
edytujNa terenie parku odnotowano dotychczas prawie 900 gatunków dzikich zwierząt, w tym 181 gatunków ssaków, 409 ptaków, 17 gadów, 30 płazów, 14 ryb[1].
Ssaki to krytycznie zagrożony wyginięciem (CR) wełnik żółtoogonowy (do niedawna uważano ten gatunek za wymarły), zagrożone wyginięciem (EN) czepiak czarci i Callicebus oenanthe, narażone na wyginięcie (VU) huemal peruwiański i andoniedźwiedź okularowy, a także m.in.: paka górska, jaguar amerykański, wyjec rudy[3][4][8].
Ptaki to zagrożone wyginięciem (EN) świergoszczyk szarosterny, andotanager złoty i pieprzojad żółtobrewy, narażone na wyginięcie (VU) kondor wielki i andowiec peruwiański, a także m.in.: czubacz białosterny, kondor królewski, amazonka żółtogłowa, hełmiatka czerwonooka, andotukan niebieski, moczarnik rdzawy, białoliczka rdzawa, złotogardlik rdzawobrewy[5][8][9].
Stanowiska archeologiczne
edytujNa terenie parku od 1985 roku prowadzone są wykopaliska archeologiczne – zidentyfikowano ponad 36 stanowisk archeologicznych – najstarsze datowane na VI tysiąclecie p.n.e[6][8].
Najbardziej znanym stanowiskiem w parku jest miasto Gran Pajatén. Zostało ono zbudowane przez cywilizację Chachapoyów, a następnie podbite przez Inków. Znajduje się na szczycie wzgórza nad doliną rzeki Montecristo i składa się z co najmniej 26 okrągłych kamiennych budowli na licznych tarasach i schodach. Ruiny zajmują powierzchnię około 20 000 m². Główne budynki są ozdobione łupkowymi mozaikami przedstawiającymi motywy ludzkie, ptasie i geometryczne[1][7].
Kolejnym stanowiskiem archeologicznym jest kompleks grobowy Los Pinchudos zbudowany na wąskiej półce dużego klifu. Odkryte tu drewniane bożki, które przedstawiają nagie istoty, zostały znalezione w stanie nienaruszonym i umieszczone na swoim pierwotnym miejscu. Inne stanowiska to m.in.: Cerro Central z około 200 budynkami, kompleksy Las Papayas i Marcial (Pajatén II) każdy ze 100 budynkami[1][7].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g Parque Nacional del Río Abiseo [online], www.gob.pe [dostęp 2023-02-10] (hiszp.).
- ↑ a b Del Río Abiseo - Servicio Nacional de Áreas Naturales Protegidas por el Estado [online], web.archive.org, 17 grudnia 2018 [dostęp 2023-02-10] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-17].
- ↑ a b UNESCO World Heritage Centre, Río Abiseo National Park [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-10] (ang.).
- ↑ a b c Gran Pajatén Biosphere Reserve, Peru [online], UNESCO, 28 listopada 2019 [dostęp 2023-02-10] (ang.).
- ↑ a b BirdLife Data Zone [online], datazone.birdlife.org [dostęp 2023-02-10].
- ↑ a b Parque Nacional Río Abiseo Patrimonio Mixto – 2022 Catedra Unesco [online] [dostęp 2023-02-10] (hiszp.).
- ↑ a b c Parque Nacional del Río Abiseo [online], Fundación Aquae [dostęp 2023-02-10] (hiszp.).
- ↑ a b c d Parque Nacional del Río Abiseo, Área Natural del Perú [online], Portal iPerú, 18 czerwca 2016 [dostęp 2023-02-10] (hiszp.).
- ↑ BirdLife Data Zone [online], datazone.birdlife.org [dostęp 2023-02-10].
Bibliografia
edytuj- Praca zbiorowa: Skarby świata : 890 pomników kultury i przyrody z Listy Światowego Dziedzictwa UNESCO. Wyd. I. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe PWN SA, 2010, s. 452. ISBN 978-83-01-16333-4.