Parafia Świętych Apostołów Filipa i Jakuba w Żorach

Parafia Świętych Apostołów Filipa i Jakuba
	; Plebania przy kościele farnym
Państwo	Polska
Siedziba	Żory
Adres	ul. Garncarska 16; 44-240 Żory
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Archidiecezja	katowicka
Dekanat	Żory
Kościół	św. Apostołów Filipa i Jakuba w Żorach
Administrator	ks. Tomasz Nowak
Wezwanie	św. Jakuba i św. Filipa
Wspomnienie liturgiczne	6 maja
	Położenie na mapie Żor Parafia Świętych Apostołów Filipa i Jakuba
	Położenie na mapie Polski Parafia Świętych Apostołów Filipa i Jakuba
	Położenie na mapie województwa śląskiego Parafia Świętych Apostołów Filipa i Jakuba
	50°02′48,4″N 18°41′37,9″E/50,046778 18,693861
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Parafia Świętych Apostołów Filipa i Jakuba w Żorach – parafia rzymskokatolicka w Żorach w dekanacie Żory w archidiecezji katowickiej.

Dedykowana świętym apostołom: Filipowi i Jakubowi.

Początki parafii

Widok kościoła parafialnego w I poł. XVIII w. – rysunek Wernhera

W 1272 roku Żory otrzymały prawa miejskie, w 1303 r. w dokumentach wspomina się wójta żorskiego. Wieś Żory zanim otrzymała prawa miejskie posiadała już parafię. Wynika to z tego samego dokumentu, który zaświadcza o istnienie parafii rybnickiej. Z treści tego dokumentu wynika, że powstanie parafii żorskiej nastąpiło równocześnie z ustanowieniem parafii rybnickiej, czyli ok. 1180 r.

Przodująca pozycja żorskiej parafii, jako jednej z najstarszych na Śląsku została usankcjonowana już w pierwszej połowie XIV wieku siedzibą dekanatu, któremu terytorialnie podlegała niemal cała ówczesna ziemia rybnicka o obszarze 775 km. z 25 parafialnymi kościołami również rybnickim i wodzisławskim^[1].

Została wymieniona w spisie świętopietrza sporządzonym przez archidiakona opolskiego Mikołaja Wolffa w 1447 pośród innych parafii archiprezbiteratu (dekanatu) w Żorach pod nazwą Zarn^[2].

Kościołem parafialnym był kościółek Najświętszej Maryi Panny, który po pożarze w 1807 nie został już nigdy odbudowany. W okresie reformacji, od II połowy XVI wieku aż do 1628, kościół znajdował się w rękach ewangelików.

Drugi kościół parafialny

Kościół parafialny

Po spaleniu drewnianego kościoła NMP, prawa parafialne połączono z kościołem świętych Filipa i Jakuba, który pochodzi z okresu założenia miasta. Kościół ten był niszczony przez liczne pożary w 1583, 1661 i 1702, ale największych zniszczeń kościoła dokonały działania wojenne w 1945. 5 maja 1946 r. biskup Stanisław Adamski wizytował zniszczony kościół w Żorach. Odbudowa kościoła nastąpiła w latach 1946-1948. Kościół odbudowany po zniszczeniach wojny został poświęcony 4 czerwca 1950 r. Stan kościoła w ciągu dziejów ulegał różnym zmianom architektonicznym, ale zawsze odbudowa nawiązywała do poprzednich wersji.

Osobny artykuł: Kościół Świętych Apostołów Filipa i Jakuba w Żorach.

Obecnie kościół, po licznych przebudowach to trzynawowa budowla o długości 26,05 m, szerokości 13,80 m, wysokości 12,40 m, posiada po stronie północnej 5 okien, południowej 4, na zachodniej, pomijając wieżę, jedno okno. Wewnątrz kaplicy znajdują się epitafia pochowanych w podziemiach kaplicy burmistrza Wacława Linka i jego żony Justyny. W inwentarzu kościoła znajdują się cenne zabytki ruchome: monstrancje, kielichy, obrazy, rzeźby – stanowiące cenną pozostałość po dawnym wyposażeniu kościoła. W prezbiterium kościoła umieszczono pochodzący z 1690 roku obraz Matki Bożej Miłosierdzia (Żorskiej), który po wojnie został przeniesiony z kaplicy Linków do ołtarza głównego. W XVII wieku obok kościoła zbudowano krzyż Bożej Męki, który zachował się do dnia dzisiejszego. W 1824 roku powstał cmentarz, przylegający od północy do kościoła, św. Filipa i św. Jakuba. Na cmentarzu znajdują się z nagrobki w formie neogotyckiej oraz kamienny krzyż monolitowy, możliwe, że późnośredniowieczny. Krzyż ten określany jest często jako tzw. krzyż pokutny co jednak nie ma podstaw w żadnych dowodach ani badaniach, a jest oparte jedynie na nieuprawnionym założeniu, że wszystkie stare kamienne krzyże monolitowe, o których nic nie wiadomo, są krzyżami pokutnymi^[3], chociaż w rzeczywistości powód fundacji takiego krzyża może być różnoraki, tak jak każdego innego krzyża. Niestety hipoteza ta stała się na tyle popularna, że zaczęła być odbierana jako fakt i pojawiać się w lokalnych opracowaniach, informatorach czy przewodnikach jako faktyczna informacja, bez uprzedzenia, że jest to co najwyżej luźny domysł bez żadnych bezpośrednich dowodów.

Obecny wystrój kościoła został zaprojektowany przez architekta z Krakowa – Zbigniewa Wzorka. Rzeźby wykonała artysta plastyk Janina Reichert-Toth, projekty witraży – artysta plastyk Łukasz Karwowski.

Wnętrze kościoła parafialnego

Proboszczowie

Petrun (Piotr), ok. 1308, 1318
ks. Konrad (?)–1390
ks. Mikołaj Rostkonis, proboszcz 1479–1509
ks. Jerzy Skrzyszowski, proboszcz – zanotowany w 1518
Laurentius – protestancki proboszcz zanotowany w 1554
ks. Marcin Molier 1629–1652
ks. Andrzej Franciszek Sedecjusz 1652–1653
ks. dziekan Krzysztof Franciszek Hallatsch 1653–1668
ks. Jakub Mansen 1668–1673
ks. Andrzej Aleksy Giemza 1673–1678
ks. Krzysztof Konstanty Holly 1678–1691
ks. Andrzej Ignacy Wattolius 1691–1720
ks. Paweł Antoni Mazurek 1720–1728
ks. Gotfryd Leopold Schimoński 1729–1763
ks. Marcin Zaic 1763–1800
ks. Jerzy von Wallhofen 1801–1823
ks. Franciszek Fesser 1823–1849
ks. Antoni de Padua Szyszkowic 1849–1854
ks. Franciszek Perkacz 1855–1860
ks. Teodor Zgaślik 1860–(?)
ks. Perkatscha (?)–1921
ks. Antoni Wojciech 1921–1930
ks. Maksymilian Kowalczyk, administrator 1930–1931
ks. Piotr Klimek 1931–1940
ks. Henryk Mazurek, substytut 1940, administrator 1940–1941
ks. Karol Heda, administrator 1941–1945
ks. Karol Brzoza, administrator 1945–1953
ks. Zygfryd Wołek, administrator 1953–1956, proboszcz 1956–1957
ks. Adam Bieżanowski, administrator 1957–1958, proboszcz 1958–1975
ks. Ernest Miller, wikariusz ekonom 1975–1976
ks. Gerard Gulba, wikariusz ekonom 1976
ks. Franciszek Hornik, wikariusz ekonom 1976
ks. Jan Szewczyk 1976–2003
ks. Stanisław Gańczorz 2003–2021
ks. Tomasz Nowak, administrator od 2021

Grupy parafialne

Akcja Katolicka, Apostolat Maryjny, Apostolstwo Matki Bożej Patronki Dobrej Śmierci, Bractwo Szkaplerzne, Caritas, chór "Gloria", Dzieci Maryi, Legion Maryi, Ministranci, Modlitwy św. Ojca Pio, Novare, Pallotyńska Wspólnota Miłosierdzia Bożego, Ruch Światło-Życie, Wspólnota Życia w Maryi – Magnificat, Zespół charytatywny, Żywy Różaniec.

Przypisy

↑ Parafia Miłosierdzia Bożego w Żorach – Kronika Żor. [dostęp 2013-09-19]. (pol.).
↑ Registrum denarii sancti Petri in archidiaconatu Opoliensi sub anno domini MCCCCXLVII per dominum Nicolaum Wolff decretorum doctorem, archidiaconum Opoliensem, ex commisione reverendi in Christo patris ac domini Conradi episcopi Wratislaviensis, sedis apostolice collectoris, collecti. „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens”. 27, s. 372-373, 1893. Breslau: H. Markgraf. (niem.).
↑ Arkadiusz Dobrzyniecki. Krzyże i kapliczki pokutne ziemi złotoryjskiej - historia pewnego mitu. „Pomniki Dawnego Prawa”. 11-12 (wrzesień-grudzień 2010), s. 32-37, 2010.

Bibliografia

F. Maroń, Rozwój sieci parafialnej w diecezji katowickiej, Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne t. 2, 1969
Schematyzm diecezji katowickiej, 1993

Linki zewnętrzne

Informacje o parafii na stronie archidiecezji katowickiej

[1] Parafia Miłosierdzia Bożego w Żorach – Kronika Żor. [dostęp 2013-09-19]. (pol.).

[2] Registrum denarii sancti Petri in archidiaconatu Opoliensi sub anno domini MCCCCXLVII per dominum Nicolaum Wolff decretorum doctorem, archidiaconum Opoliensem, ex commisione reverendi in Christo patris ac domini Conradi episcopi Wratislaviensis, sedis apostolice collectoris, collecti. „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens”. 27, s. 372-373, 1893. Breslau: H. Markgraf. (niem.).

[3] Arkadiusz Dobrzyniecki. Krzyże i kapliczki pokutne ziemi złotoryjskiej - historia pewnego mitu. „Pomniki Dawnego Prawa”. 11-12 (wrzesień-grudzień 2010), s. 32-37, 2010.

[1]

[2]

[3]