Parabolani
Parabolani (parabolanie) – w chrześcijaństwie starożytnym najniższa klasa duchownych, której zadaniem była opieka nad chorymi, zwłaszcza nad chorymi zakaźnie, a także ich grzebanie. W większości wywodzili się z niewykształconych warstw społeczeństwa, toteż często byli wykorzystywani jako polityczne bojówki biskupów aleksandryjskich[1]. W 412 roku parabolanie stali na czele tłumu niszczącego dzielnicę żydowską w Aleksandrii[2].
Swoją nazwę zawdzięczają zajęciu, którym się trudnili (gr. παραβάλλεσθαι τὴν ζωήν – ryzykujący życie, zajmujący się niebezpiecznymi czynnościami). Pierwotnie termin παράβολοι (łac. paraboli, parabolarii) oznaczał gladiatorów walczących na arenach z dzikimi zwierzętami. W związku z tym, że w czasie prześladowań chrześcijanie byli często skazywani na pożarcie, nazwę tę zaczęto stosować do chrześcijan w ogólności. Tertulian uzasadniał nazywanie chrześcijan parabolani również faktem, że przyjęcie chrześcijaństwa samo w sobie było w ówczesnych czasach ryzykowne.
Parabolani jako opiekujący się chorymi, zostali ustanowieni stanem duchownym najprawdopodobniej w czasach Konstantyna Wielkiego, chociaż w rzeczywistości mogli być po raz pierwszy zorganizowani jako wspólnota w drugiej połowie III wieku przez patriarchę Dionizego Wielkiego w czasie panującej w Aleksandrii epidemii.
Jako duchowni podlegali patriarchom, dla których stanowili również straż przyboczną.
Z powodu ich odwagi i lekceważącego stosunku do śmierci[3], obawiając się jednocześnie powstania stronnictwa opozycyjnego, które mogłoby zaistnieć przy patriarchach, cesarz Teodozjusz II w swoim kodeksie ograniczył prawa parabolan. Bractwa, które tworzyli, miały określoną liczbę członków, a w mieście mogło istnieć tylko jedno bractwo tego typu. Z powodu, że parabolanie byli często wykorzystywani przez biskupów aleksandryjskich do likwidacji przeciwników politycznych i niewygodnych osób[4], na podstawie prawa cesarskiego z 416 roku[5] nie wolno im było uczestniczyć w publicznych zgromadzeniach i w widowiskach, a nadzór nad nimi powierzony został prefektom miast.
Za czasów Teodozjusza bractwo liczyło w Aleksandrii ok. 600 osób, jednak w związku z wielokrotnym udziałem parabolan w rozgrywkach politycznych[6] ich liczbę w roku 416, zmniejszono do 500 osób[7]. Również cesarz Justynian I Wielki w swoim kodeksie ograniczył liczebność bractwa w Konstantynopolu z 1100 do 950 osób. Kodeks Justyniana jest poza tym ostatnim dokumentem historycznym, który wspomina bractwo.
Parabolani zostali wykorzystani przez patriarchę Dioskura do rozgromienia przeciwników w czasie tzw. synodu zbójeckiego. Są odpowiedzialni również za akty gwałtu i przemocy podczas Soboru efeskiego[8]. Byli zaangażowani w kampanię oszczerstw prowadzoną przeciw aleksandryjskiej matematyczce Hypatii oraz w jej zabójstwo[9][10].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Maria Dzielska, Hypatia z Aleksandrii, Universitas, Kraków 2010, wyd. III poprawione, s.166 Cytat: W większości ciemni i niewykształceni, karnie poddani swoim kościelnym przywódcom, stanowili materiał wyjątkowo podatny na manipulacje i różne prowokacje, a swoim rozgorączkowaniem odpowiadali na stan umysłów i nastrojów Aleksandrii....
- ↑ Maria Dzielska, Hypatia z Aleksandrii, Universitas, Kraków 2010, wyd. III poprawione, s.166 Cytat: To oni występowali, obok mnichów, u boku Teofila, gdy niszczył pogaństwo w Aleksandrii, stali na czele owego plethos, z którym Cyryl zaatakował dzielnicę żydowską....
- ↑ Nowodworski ↓, s. 192–193.
- ↑ Maria Dzielska, Hypatia z Aleksandrii, Universitas, Kraków 2010, wyd. III poprawione, s.166 Cytat: Stanowili mianowicie rodzaj gwardii, zbrojnego ramienia patriarchy aleksandryjskiego i w różnych miejscach i sytuacjach podejmowali akcje skierowane wobec jego przeciwników..
- ↑ Maria Dzielska, Hypatia z Aleksandrii, Universitas, Kraków 2010, wyd. III poprawione, s.167 Cytat: Prawo cesarskie z 416 roku zakazywało im przeto przebywania w miejscach publicznych,wchodzenia na teren instytucji politycznych miasta (kuria) i sądowniczych (trybunały), nie wolno im było brać udziału w spektaklach teatralnych etc..
- ↑ Dziewulski 1969 ↓, Z zamiłowania do środków gwałtownych słynęli biskupi aleksandryjscy. Od czasu św. Atanazego utrzymywali oni swego rodzaju bojówki liczące setki uzbrojonych w kije tzw. parabolanów, tj. ludzi, których oficjalnym zadaniem było przenoszenie chorych. Terroryzowali oni wszystkich, którzy narazili się głowie kościoła aleksandryjskiego. Ich dziełem były niszczenie świątyń pogańskich i pogromy, Żydów i heretyków., s. 164.
- ↑ Maria Dzielska, Hypatia z Aleksandrii, Universitas, Kraków 2010, wyd. III poprawione, s.166 Cytat: Ich liczbę zredukowano do 500 osób (z 600).
- ↑ Maria Dzielska, Hypatia z Aleksandrii, Universitas, Kraków 2010, wyd. III poprawione, s.167 Cytat: ...wreszcie to także oni dopuszczali się później gwałtów na soborze efeskim w 431 r..
- ↑ Oxford Dictionary of the Christian Church, Oxford University Press 1997, wyd. III, s. 1030, cyt. Bingham, Origines sive Antiquitates Ecclesiasticae
- ↑ Maria Dzielska, Hypatia z Aleksandrii, Universitas, Kraków 2010, wyd. III poprawione, s. 167, 168, 170
Bibliografia
edytuj- Maria Dzielska, Hypatia z Aleksandrii, wyd. III popr., Kraków: Universitas, 2010.
- Władysław Dziewulski, Zwycięstwo chrześcijaństwa w świecie starożytnym, Wrocław: Prace Opolskiego TPN, Wydział Nauk Historyczno-Społecznych, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1969.
- Michał Nowodworski: Encyklopedia kościelna podług Teologicznej Encyklopedii Wetzera i Weltego z licznymi jej dopełnieniami. T. XVIII. Warszawa–Płock: Czerwiński i Spółka, K. Miecznikowski, 1873–1910, s. 192–193.
- Parabolani. [w:] The Catholic Encyclopedia [on-line]. New Advent. [dostęp 2010-03-16]. (ang.).