Pancerniki typu Scharnhorst
Pancerniki typu Scharnhorst – były pierwszymi okrętami liniowymi zbudowanymi dla Niemieckiej Marynarki Wojennej (Kriegsmarine) po I wojnie światowej. Klasyfikowane oryginalnie jako pancerniki (Schlachtschiffe), w literaturze anglojęzycznej określane bywały także jako krążowniki liniowe. Typ ten składał się z dwóch okrętów: „Scharnhorst” oraz „Gneisenau”. „Scharnhorst” został zwodowany jako pierwszy i dlatego nazwa typu wzięła się od jego nazwy, jednak w innych źródłach typ ten jest także nazywany typem Gneisenau, ponieważ położenie stępki pod „Gneisenau” odbyło się wcześniej niż u „Scharnhorst” i został on przyjęty do służby jako pierwszy. Okręty te stały się symbolem odbudowy potęgi Niemieckiej Marynarki Wojennej po traktacie wersalskim (1919). Uzbrojenie tych pancerników składało się z dziewięciu dział 283 mm (28 cm) umieszczonych w trzech wieżach, ale istniały niezrealizowane plany przezbrojenia tych okrętów w sześć dział 380 mm w trzech podwójnych wieżach.
 „Scharnhorst” w porcie w 1939 | |
| Kraj budowy | |
|---|---|
| Użytkownicy | |
| Stocznia |
Deutsche Werke (Kilonia) |
| Wejście do służby |
21 maja 1938 |
| Zbudowane okręty |
2 |
| Okręty w służbie |
0 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
standardowa: 31 500 t |
| Długość |
235 m (długość całkowita) |
| Szerokość |
30 m |
| Zanurzenie |
9,69 m przy wyporności 37 303 t |
| Napęd |
3 turbiny Brown-Boveri & Co |
| Prędkość |
31 węzłów |
| Zasięg |
Scharnhorst: 7100 mil morskich przy prędkości 19 węzłów |
| Załoga |
1669 ludzi (56 oficerów, 1613 marynarzy) |
| Uzbrojenie |
9 × 28 cm SK C/34 (3xIII) |
| Opancerzenie |
burty: 350 mm |
| Wyposażenie lotnicze |
3 wodnosamoloty Arado Ar 196 |
Historia
edytujW 1935 roku, po podpisaniu traktatu morskiego z Wielką Brytanią, III Rzesza mogła rozbudować flotę, zmieniając jej nazwę na Kriegsmarine. Położenie stępek pod obydwa okręty odbyło w 1935, wodowanie późnym 1936 r., a przyjęcie do służby w Kriegsmarine w roku 1939. W pierwszym okresie II wojny światowej „Scharnhorst” oraz „Gneisenau” operowały razem, wykonując szereg rajdów na Atlantyk w celu zatapiania brytyjskich transportowców. Obydwa okręty wzięły udział w operacji Weserübung, niemieckiej inwazji na Norwegię. Podczas operacji w Norwegii, obydwa okręty wzięły udział w walce artyleryjskiej przeciwko brytyjskiemu krążownikowi liniowemu HMS „Renown” oraz zatopiły lotniskowiec HMS „Glorious”. Podczas walki z lotniskowcem „Scharnhorst” odnotował jedno z najdłuższych (pod względem odległości) trafień artyleryjskich w historii. „Scharnhorst” trafił HMS „Glorious” z odległości ok. 24 200 m. „Glorious” został trafiony przez trzy pociski artyleryjskie i zamienił się w płonący wrak. O godz. 19:00 okręt wywrócił się i zatonął. Na początku 1942 r. obydwa okręty przeprowadziły rajd na kanale La Manche przepływając przez niego z okupowanej Francji do Niemiec.
W końcu 1942 r. „Gneisenau” został poważnie uszkodzony podczas alianckiego nalotu na Kilonię. Na początku 1943 „Scharnhorst” popłynął wraz z pancernikiem „Tirpitz” do Norwegii w celu powstrzymania alianckich konwojów płynących z zaopatrzeniem do Związku Radzieckiego. „Scharnhorst” pod eskortą dużej ilości niszczycieli wypłynął z Norwegii w celu zaatakowania konwojów JW 55B i RA 55A, jednak niemiecka flota została wykryta przez brytyjskie patrole morskie. Podczas bitwy koło Przylądka Północnego pancernik Royal Navy HMS „Duke of York” zatopił „Scharnhorst”. W międzyczasie prace remontowe na „Gneisenau” się rozpoczęły i był on w procesie odbudowy. Jednak gdy „Scharnhorst” został zatopiony, prace remontowe na jego jednostce siostrzanej zostały wstrzymane. Ostatecznie została ona zatopiona w porcie w Gdyni w 1945 i tym samym Niemcy zablokowali nią wejście do portu. Wrak „Gneisenau” został wydobyty i pocięty na złom w latach 50. ubiegłego wieku.
Służba
edytuj- „Scharnhorst” – zwodowany 3 października 1936, w służbie od 1939
- „Gneisenau” – zwodowany 8 grudnia 1936, w służbie od 1938
Okręty służyły podczas II wojny światowej, były bardzo nowoczesne, szybkie i zwrotne. Uczestniczyły m.in. w zatopieniu lotniskowca HMS „Glorious”.
„Scharnhorst” zatonął 26 grudnia 1943 roku podczas bitwy koło Przylądka Północnego w Norwegii, a „Gneisenau” został samozatopiony 28 marca 1945 celem zablokowania portu w Gdyni.
Klasyfikacja
edytujOkręty te były pierwszymi niemieckimi jednostkami klasyfikowanymi oficjalnie przez Kriegsmarine jako Schlachtschiff (pancernik)[1]. Poprzednie niemieckie pancerniki były klasyfikowane jako Linienschiffe (okręty liniowe)[a] i Panzerschiffe (okręty pancerne)[b].
Brytyjska Royal Navy klasyfikowała je jako krążowniki liniowe[2][3], ale już po zakończeniu wojny klasyfikowano je jako pancerniki[4] Jane’s Fighting Ships 1940 wymienia typy Scharnhorst i Bismarck jako „pancerniki” (Schlachtschiffe)[5] Druga z przeciwnych flot – United States Navy – klasyfikowała je jako pancerniki[6]. W anglojęzycznych pracach naukowych czasem są klasyfikowane jako pancerniki, czasem jako krążowniki liniowe[c].
Uwagi
edytuj- ↑ Gröner, Ss 16–28.
Książka ta zawiera klasyfikację każdego typu okrętów i przedstawia informację, że okręty typów Wittelsbach, Braunschweig, Deutschland, Nassau, Helgoland, Kaiser, König i Bayern były klasyfikowane jako Linienschiffe (okręty liniowe). - ↑ Gröner, Ss 5–14.
Książka ta przedstawia informację, że fregaty pancerne typów Preußen, Sachsen, SMS „Oldenburg”, pancerniki typu Brandenburg i Kaiser Friedrich III były klasyfikowane jako Panzerschiffe, a okręty ochrony wybrzeża typów Siegfried i Odin były klasyfikowane jako Panzerschiffe czwartej rangi. Z kolei brytyjskie źródła klasyfikują te Panzerschiffe jako pancerniki, a Panzerschiffe czwartej rangi jako okręty obrony wybrzeża. Na przykład: Brassey's Naval Annual 1888-89 s. 76 wymienia SMS „Kronprinz”, „Friedrich Carl”, SMS „König Wilhelm”, „Hansa”, „Preußen”, fregaty pancerne typu Kaiser, typy Sachseni Oldenburg jako pancerniki. Brassey’s Naval Annual, 1899 s. 81–84 wymienia typy Brandenburg i Kaiser Friedrich III jako pancerniki pierwszej klasy, typy Sachsen, Oldenburg i Kaiser jako pancerniki trzeciej klasy, a typy Siegfried i Odin jako okręty obrony wybrzeża. - ↑ Na przykład książka Williama Garzke i Roberta Dulina Battleships: Axis and Neutral Battleships in World War II określa okręty mianem krążowników liniowych, natomiast wydany przez Conway Maritime Press’s All the World’s Battleships 1906–Present określa je mianem pancerników. Patrz strony odpowiednio 127 i 43.
Przypisy
edytuj- ↑ Gröner, s 31.
- ↑ Churchill, s. 245.
- ↑ Vandervat, s. 82.
- ↑ BR 1736(48)(2) Naval Staff History Second World War, Home Waters and the Atlantic, Volume II, 9th April 1940 – 6th December 1941, Historical Section Admiralty, opublikowany 20 listopada 1961. s. 14–15.
- ↑ Jane’s Fighting Ships 1940 s. 212–213.
- ↑ Scharnhorst (Battleship, 1939-1943). USN Historical Center, 14 marca 2001. [dostęp 2011-07-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (13 lipca 2011)].
Bibliografia
edytuj- William H. Garzke, Robert O. Dulin: Battleships: Axis and Neutral Battleships in World War II. Annapolis: Naval Institute Press, 1985. ISBN 978-0-87021-101-0.
- Erich Gröner: German Warships: 1815–1945. Annapolis: Naval Institute Press, 1990. OCLC 22101769.
- Winston Churchill: The Second World War Volume 5: Closing the Ring. Boston: Houghton Mifflin Harcourt, 2000. ISBN 978-0-395-41059-2.
- Dan Vandervat: The Atlantic Campaign. New York: Harper & Row, 1988. ISBN 978-0-06-015967-2.