Paklica
Paklica – nizinna rzeka w zachodniej Polsce (woj. lubuskie), na Pojezierzu Lubuskim, o długości 28,5 km[1][3] i powierzchni zlewni 262,5 km²[1], lewy dopływ Obry[4].
 Paklica w Międzyrzeczu. | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Lokalizacja | |
| Rzeka 4 rzędu | |
| Długość | 28,5 km |
| Spadek |
0,74‰ |
| Powierzchnia zlewni |
262,5 km² |
| Średni przepływ |
0,95 m³/s (Międzyrzecz)[1] |
| Źródło | |
| Miejsce | Jezioro Paklicko Małe |
| Wysokość | |
| Współrzędne | |
| Ujście | |
| Recypient | Obra |
| Miejsce | |
| Wysokość | |
| Współrzędne | |
Położenie na mapie województwa lubuskiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Opis zlewni
edytujZlewnia Paklicy odwadnia północno-wschodni skłon Pagórków Sulęcińsko-Świebodzińskich, niewielki fragment Rowu Brójeckiego i Wysoczyzny Zbąszyneckiej oraz południową część Basenu Międzyrzeckiego[1].
Opis przebiegu
edytujPoczątek biegu rzeki nie jest jednoznacznie ustalony. Według części źródeł Paklica bierze swój początek w okolicach jeziora Paklicko Małe płynąc na południe przepływa przez miejscowości Staropole oraz Boryszyn, następnie zmienia kierunek na zachodni i pokonując tereny zalesione wpada od północnego zachodu do jeziora Paklicko Wielkie[5][6][7][8]. Tymczasem według danych prezentowanych w państwowym rejestrze nazw geograficznych ciek płynący z jeziora Paklicko Małe to Kanał Staropole[9].
Według Mapy Podziału Hydrograficznego Polski rzeka Paklica ma swój początek niedaleko Mostek w miejscu wododziału, a następnie płynie na północny wschód w kierunku Lubrzy. Taki przebieg sprawia, że górny bieg Paklicy pokrywa się z Kanałem Niesulickim[3][10].
Natomiast według danych PRNG oraz starych niemieckich map topograficznych, Paklica rozpoczyna swój bieg wypływając z jeziora Paklicko Wielkie[11][12].
Dalszy bieg rzeki od jeziora Paklicka Wielkiego jest ustalony jednoznacznie. Paklica kieruje się na wschód i łagodnym półkolem zmienia kierunek na północny. Na wysokości Nowego Dworku ponownie zmienia swój bieg, płynąc na wschód pomiędzy wsiami: Jordanowo i Gościkowo (Paradyż) (pod murami zespołu klasztornego opactwa cysterskiego). Następnie skręca na północny wschód, przepływając pod drogą ekspresową S3, przez północną część Rowu Brójeckiego (wieś Szumiąca), dalej – dnem rynny polodowcowej – przepływa przez jeziora: Wyszanowskie i Bukowieckie (wieś Skoki). Od Kuźnika skręca w kierunku północno-zachodnim do Basenu Międzyrzeckiego i w centrum Międzyrzecza (nieopodal tamtejszego zamku) uchodzi do Obry[1].
W systemie gospodarki wodnej wszystkie te cieki, jak również kilka innych dopływów Paklicy, tworzą jednolitą część wód „Paklica”. Do 2023 r. miała ona typ 25 (ciek łączący jeziora) i kod PLRW600025187889, a od 2023 r. typ R_poj (rzeka w systemie rzeczno-jeziorowym Pojezierzy) i kod PLRW600018187889[13].
Szlak kajakowy
edytujNa Paklicy ustanowiono szlak kajakowy o łącznej długości 29 km. Stanowią go dwa odcinki: Lubrzański Szlak Kajakowy z Lubrzy do Gościkowa (15 km)[14] i Gościkowo – Skoki k. Międzyrzecza (14 km)[15]. W skali trudności szlaków kajakowych pierwszy z nich należy do łatwych (ZWB)[14], a drugi – do średnich (ZWC)[15].
Nazwa i odniesienia w kulturze
edytujWedług legendy Dwie rzeki, jej nazwa pochodzi od imienia słowiańskiej kapłanki – Pakli, która wraz z drugą kapłanką – Obrą, opiekowała się posągiem Świętowita, stojącym w miejscu dzisiejszego Międzyrzecza[16]. Pakla to również nazwa stowarzyszenia ekologiczno-kulturalnego, działającego na terenie powiatu międzyrzeckiego.
Historia
edytujRzeka jest notowana w archiwalnych dokumentach od średniowiecza. Po raz pierwszy wymieniana w łacińskojęzycznym dokumencie z 1230 (wg. kopii z XVII wieku) Paklitz, 1449 (kop. XVI w.) Paklicza, 1480 (wg relacji z XV w.) Paklycza, 1483 (kop. XVI w.) Paklicze, 1564 Paklicza[17].
Rzeka przepływała przez pogranicze Polski, Brandenburgii oraz Dolnego Śląska. W XVI wieku górna Paklica na odcinku około 8 kilometrów przepływała przez teren powiatu poznańskiego Korony Królestwa Polskiego, następnie poniżej wsi Boryszyn płynęła na krótkim odcinku przez Marchię Brandenburską, potem, począwszy od Staropola, przez Dolny Śląsk i dalej m.in. przez jezioro Paklicko Wielkie do Jordanowa. Od wsi Gościkowo do Międzyrzecza płynęła ponownie przez powiat poznański i w okolicach Gościkowa rzeka ta stanowiła granicę państwa polskiego[17].
Odnotowana została pierwszy raz w historycznym dokumencie z 1230, w którym komes Bronisz herbu Wieniawa za zgodą biskupa poznańskiego Pawła i księcia wielkopolskiego Władysława Odonica nadał opactwu cystersów w Lehnin w Brandenburgii osadę Gościchowo (obecnie Gościkowo), w celu założenia tam nowego opactwa cystersów o nazwie Paradis (pol. Paradyż). Granice tej darowizny określono od doliny zwanej Gnymar przy rzece Paklicy, wzdłuż tej rzeki aż do granic dziedziny Bronisza[17][18].
Rzeka od średniowiecza wykorzystywana była gospodarczo, w tym również jako źródło energii do napędzania młynów oraz foluszy. Od pierwszej połowy XIII wieku dokumenty odnotowują wybudowanie pierwszych młynów na rzece Paklicy zasilanych kołami wodnymi. W 1206 (wg. falsyfikatu z około 1507) miał stać na rzece młyn zwany Kopermil. W 1236 odnotowano młyn w Gościchowie. W 1547 odnotowano folusz w młynie Kopernik. W 1553 wspomniano Hamerski Młyn stojący na rzece. W 1564 odnotowany został międzyrzecki młyn miejski z foluszem stojący na rzece Paklica pod zamkiem w Międzyrzeczu przy Bramie Frankfurckiej przy stawie Paklica. W 1580 wspomniany został młyn na rzece Paklica we wsi Boryszyn[17].
W XVI wieku odnotowano także dwa mosty przerzucone przez rzekę. Pierwszy most w zachodniej części Międzyrzecza, łączący miasto z gródkiem oraz drugi most w południowo-zachodniej części miasta, niedaleko młyna miejskiego i Bramy Frankfurckiej zwanej też Bramą Młyńską[17].
W latach 30. XX wieku na rzece wybudowano zaporę oraz obiekty wchodzące w skład Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego[14].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Międzyrzecz – Dzieje miasta, pod. red. W. Strzyżewski, M. Tureczek, Międzyrzecz: 2009, s. 24
- ↑ Paklica na mapie Geoportalu Polskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej. Główny Geodeta Kraju. [dostęp 2018-01-21].
- ↑ a b Paklica na mapie Geoportalu Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej >> Moduł: Obszary Dorzeczy (wynik wyszukiwania). Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. [dostęp 2023-07-12].
- ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 201, ISBN 83-239-9607-5.
- ↑ Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze: Jezioro Paklicko Wielkie - komunikat o jakości wód w 1998 roku. [dostęp 2019-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-28)]. (pol.).
- ↑ Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze: Jezioro Paklicko Wielkie - komunikat o jakości wód w 2003 roku. [dostęp 2019-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-28)]. (pol.).
- ↑ Instytut Języka Polskiego PAN, Elektroniczny słownik hydronimów Polski - Paklica [online], eshp.ijp.pan.pl [dostęp 2023-07-02].
- ↑ Jerzy Sadowski, Fortyfikacje MRU w okolicy Lubrzy, Gliwice: Infort, 2015, s. 28-39, ISBN 978-83-62952-16-8.
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – nazwy obiektów fizjograficznych – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2025, identyfikator PRNG: 185795
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – nazwy obiektów fizjograficznych – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2025, identyfikator PRNG: 87.
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – nazwy obiektów fizjograficznych – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2025, identyfikator PRNG: 96372.
- ↑ Jordan, Meßtischblatt nr. 3659, 1:25 000, 1938
- ↑ Karta charakterystyki JCWP [online], Wody Polskie [dostęp 2023-07-12].
- ↑ a b c Spływy kajakowe: Paklica (Lubrza-Gościkowo)
- ↑ a b Spływy kajakowe: Paklica (Gościkowo-Skoki)
- ↑ Legenda "Dwie rzeki". pakla.pl (Stowarzyszenie Ekologiczno-Kulturalne "Pakla"). [dostęp 2018-01-31].
- ↑ a b c d e Gąsiorowski 1999 ↓, s. 552–553.
- ↑ Gąsiorowski 1987 ↓, s. 582-583.
Bibliografia
edytuj- Antoni Gąsiorowski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. III, (L – Q), zeszyt 4, hasło „Paklica”. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 1999, s. 552–553.
- Stefan Chmielewski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. I, (A – H), zeszyt 3, hasło „Gościchowo”. Wrocław: Ossolineum, 1987, s. 582-583.