Pacyfikacja Różańca
Pacyfikacja Różańca – pacyfikacja i wysiedlenie polskiej ludności cywilnej dokonane przez okupantów niemieckich w Różańcu w województwie lubelskim, w powiecie biłgorajskim, w gminie Tarnogród na Zamojszczyźnie. Zamordowano około 70 osób. Większość spłonęła w 260 palących się zabudowaniach[1].
 Pomnik ofiar niemieckiego terroru podczas II wojny światowej w Różańcu | |
| Państwo |
Polska pod okupacją III Rzeszy |
|---|---|
| Miejsce | |
| Data |
18 marca 1943 |
| Liczba zabitych |
ok. 70 osób |
| Typ ataku |
masowy mord |
| Sprawca | |
Położenie na mapie Polski w 1939  | |
 50°20′01,9516″N 22°50′00,3398″E/50,333875 22,833428
| |
Zbrodnie niemieckie w Różańcu
edytujPodczas II wojny światowej i okupacji Polski przez III Rzeszę Niemiecką 18 marca 1943 jednostki niemieckiego Wehrmachtu, SS i żandarmerii otoczyły miejscowość i przeprowadziły pacyfikację wsi Różaniec[2]. Był to odwet za pomoc partyzantom i zbiegłym z obozów jeńcom sowieckim. Okupanci podpalili zabudowania wraz z inwentarzem żywym. Spłonęło 260 gospodarstw z dobytkiem. Niemcy zamordowali około 70 osób. Większość z nich spłonęła w palących się domach. Wtedy spłonęło też 10 koni, 15 krów, 25 świń, 300 sztuk drobiu i cały inwentarz martwy w tych gospodarstwach.
Z placu nazywanego „księżym ogrodem” wywożono mężczyzn i kobiety od 16 lat do 50, do obozu w Zamościu[3].
Dokończenie akcji pacyfikacyjnej i wysiedleńczej nastąpiło 26 czerwca 1943 r. Okupanci obstawili wioskę i wydali rozkaz wysiedlenia Polaków. Większość wywieziono do obozu w Zamościu. Ponieważ i tym razem spora grupa mieszkańców powróciła na zgliszcza uciekając z transportów i obozów, ostateczną „czystkę” przy pomocy oddziału ukraińskich nacjonalistów przeprowadzono 14 lipca 1943 r.
20 lipca 1942 r., jak zeznają świadkowie, o 8 rano gestapowcy zebrali ludzi na placu. Wyczytano 10 osób, które rozstrzelali w Różańcu przy szosie i tam je pochowano. Wybrano kolejnych 10 do 25 lat, których wywieziono do obozu KL Majdanek[4]. O godzinie 15 przyjechało kilka tysięcy wojska niemieckiego, zagoniono ludzi na plac i samochodami wywożono do obozu w Zwierzyńcu i w Zamościu. Wioskę rabowano i palono, zabijano ludzi. Zamordowano wówczas 14 osób, 5 uległo spaleniu[5].
W końcu czerwca i na początku lipca 1943 wywieziono z Różańca na roboty przymusowe kilkuset Polaków do Niemiec.
22 września 1943, około 90 żandarmów niemieckich z policją ukraińską przyjechało do Różańca. Prowadzono rewizje. W domu Andrzeja Jamińskiego zabrano jego córkę 25-letnią, zamężną Annę Aisenbart, kazano jej się położyć twarzą do ziemi za stodołą i zastrzelono. Jej ojca, matkę, brata i męża zabrano do Biłgoraja.
We wsi Różaniec okupanci zrabowali około 1000 krów, 500 świń, 3000 drobiu i 13 000 metrów zboża[5].
Przypisy
edytuj- ↑ Fajkowski i Religa 1981 ↓, s. 454.
- ↑ Fajkowski 1972 ↓, s. 408.
- ↑ Fajkowski 1972 ↓, s. 409.
- ↑ Fajkowski 1972 ↓, s. 410.
- ↑ a b Fajkowski 1972 ↓, s. 411.
Bibliografia
edytuj- Józef Fajkowski: Wieś w ogniu. Eksterminacja wsi polskiej w okresie okupacji hitlerowskiej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1972.
- Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939–1945. Warszawa: Książka i Wiedza, 1981.
Linki zewnętrzne
edytuj
- Joanna Ferens: 75. rocznica pacyfikacji Różańca, radiozamosc.pl, 2018-03-19. [dostęp 2018-04-20].
- Stanisław Skrok: W 60. rocznicę pacyfikacji miejscowości Różaniec, niedziela.pl. [dostęp 2018-04-20].
- Uroczystości w 75. rocznicę pacyfikacji Różańca, radio.lublin.pl, 2018-03-18. [dostęp 2018-04-20].
- 75. rocznica pacyfikacja Różańca (Fotografie), bilgoraj.com.pl, 2018-03-18. [dostęp 2018-04-20].
- Piotr Kupczak: Zapomniane groby ofiar pacyfikacji, gazetabilgoraj.pl, 2017-03-14. [dostęp 2018-04-20].