Pałac w Walewicach
Pałac w Walewicach – zabytkowy[1] pałac w Walewicach.
 nr rej. 119-VII-28
| |
 Pałac w Walewicach od frontu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt |
Hilary Szpilowski lub Stanisław Zawadzki |
| Rozpoczęcie budowy |
1773 |
| Ukończenie budowy |
1783 |
| Właściciel | |
Położenie na mapie gminy Bielawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |
Położenie na mapie powiatu łowickiego  | |
 52°05′39″N 19°40′02″E/52,094167 19,667222
| |
Klasycystyczny obiekt zaprojektowany przez Hilarego Szpilowskiego lub Stanisława Zawadzkiego[2], zbudowany w latach 1773–1783 przez Anastazego Walewskiego (szambelana króla Stanisława Augusta Poniatowskiego); położony jest nad rzeką Mrogą[3].
Historia
edytujPałac zaliczany jest do najciekawszych przykładów klasycystycznych siedzib wiejskich w Polsce, zbudowanych u schyłku XVIII w. Frontem zwrócony jest na wschód. Składa się z piętrowego, prostokątnego korpusu głównego i piętrowych pawilonów bocznych wzniesionych również na planie prostokąta, połączonych z bryłą główną galeriami komunikacyjnymi załamanymi pod kątem prostym. Założenie bazuje na stylu palladiańskim, bardzo popularnym w Polsce w drugiej połowie XVIII i pierwszej XIX w. Od frontu pałac ma potężny, czterokolumnowy ciosowy portyk joński zwieńczony trójkątnym frontonem (tympanonem) z herbem Pomian, późniejszego właściciela Stanisława Grabińskiego[4]. Od ogrodu znajdują się dwa wydatne ryzality skrajne (boczne)[5]. Wewnątrz pałacu stworzono duże reprezentacyjne sale z ozdobnymi murowanymi kominkami i kunsztownym umeblowaniem, oraz przestronne pokoje pałacowe[3]. W jednym z pawilonów zachowały się oryginalne malowane tapety z XIX w. z motywami mitologicznymi[5][6].
4 maja 1810 roku urodził się w nim syn Napoleona Bonaparte i Marii Walewskiej, Aleksander Colonna-Walewski, późniejszy ambasador Francji w Wielkiej Brytanii i minister spraw zagranicznych Napoleona III. Został on też spadkobiercą majątku, który w 1831 sprzedał bratu Marii Walewskiej, Teodorowi Łączyńskiemu[5].
Wiele uroku pałacowi dodaje idealne skomponowanie budynku z rozległym parkiem krajobrazowym według projektu Waleriana Kronenberga. Zachowały się w nim oryginalne późnobarokowe i klasycystyczne rzeźby z piaskowca przedstawiające Marsa, Wenus, i Dianę oraz dwie hermy i mąż zbrojny w stroju antycznym[5].
W połowie XIX wieku pałac wraz z majątkiem przeszedł w ręce rodziny Grabińskich herbu Pomian. Grabińscy zmodernizowali i przebudowali pałac na przełomie XIX i XX w., założyli stadninę koni półkrwi (anglo-araby), rozwinęli hodowlę owiec karakułowych (jedyna w kraju), olbrzymią hodowlę ryb (na ponad 100 ha stawów), fabrykę mączki ziemniaczanej i krochmalu. Ostatnimi właścicielami Walewic byli szambelan papieski Stanisław Bohdan Grabiński z żoną Jadwigą z hr. Potockich, a po jego śmierci w 1930 ich małoletnie dzieci: Stanisław Wojciech, Maria, Władysław, Róża i Jan Grabińscy[7]. W pałacu do dziś znajduje się część wyposażenia i mebli po ostatnich właścicielach.
Podczas II wojny światowej, w nocy z 9 na 10 września 1939, 17 Pułk Ułanów Wielkopolskich z Gniezna z Wielkopolskiej Brygady Kawalerii toczył walki o Pałac oraz wieś Walewice podczas bitwy nad Bzurą[8][9].
Niedaleko pałacu znajduje się cmentarz poległych kawalerzystów polskich, wraz z pomnikiem upamiętniającym tę walkę[10].
Na parafialnym cmentarzu w pobliskich Bielawach jest również kwatera poległych w wojnie obronnej 1939, a także neogotycka kaplica grobowa rodziny Grabińskich[11].
W 1945 pałac, stadnina koni i gospodarstwo rolne przeszły na własność państwa, a jej pierwszym dyrektorem został Jan Grabowski. Obecnie Stadnina Koni Walewice należy do Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa, spółki Skarbu Państwa[7].
W 1966 roku realizowano tu zdjęcia do filmu komediowego Marysia i Napoleon, a w 1979 roku do serialu Rodzina Połanieckich.
W 1967 do rejestru zabytków NID wpisano park okalający Pałac (nr rej.: 617, 24 sierpnia 1967). Pałac należy do Kutnowskiej Hodowli Buraka Cukrowego[12].
-
Pałac przed 1911 -
-
herb Pomian St. Grabińskiego -
Pałac od strony parku
Dostępność
edytujDostęp do pałacu jest wolny, zwiedzać można go po umówieniu z dyrekcją stadniny. W pałacu jest możliwe wynajęcie pokojów.
Przypisy
edytuj- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
- ↑ Ryszard Mączyński, Pałac w Walewicach i pałac w Małej Wsi, czyli rozważania o tym, jak w opinii potomnych uczeń zawłaszczył dzieła swego mistrza: Stanisława Zawadzkiego, „Sztuka i Kultura”, 3, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2015, s. 113-242.
- ↑ a b Historia pałacu w Walewicach [online] [dostęp 2021-03-12].
- ↑ Pałac z pawilonami i galeriami. [dostęp 2024-03-10].
- ↑ a b c d Tadeusz. S. Jaroszewski: Pałace w Polsce (Przewodnik). Warszawa: 2000, s. 211–215. ISBN 83-7200-585-0.
- ↑ Zespół pałacowy w Walewicach [online] [dostęp 2021-03-12].
- ↑ a b Stadnina Koni Walewice [online] [dostęp 2021-04-02].
- ↑ Roman Abraham: Wspomnienia wojenne znad Warty i Bzury. Warszawa – wyd. Ministerstwa Obrony Narodowej: 1969, s. 68–69.
- ↑ Grobla na stawach majątku Walewice, 9/10 września 1939 roku [online] [dostęp 2021-04-04].
- ↑ Obchody 79. rocznicy bitwy nad Bzurą w Walewicach [online] [dostęp 2021-04-02].
- ↑ Zabytki w Polsce – rejestr-zabytkow; s- 25 [online] [dostęp 2021-04-02].
- ↑ Kontakt [online], Pałac i Stadnina Koni Walewice [dostęp 2023-02-06] (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Pałac w Walewicach na stronie Zamki i Pałace województwa łódzkiego. zamkilodzkie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-12)].
- Strona internetowa pałacu i stadniny koni w Walewicach. Stadnina Koni Walewice Sp. z o.o.