Pałac Dobieckich w Łopusznie
Pałac Dobieckich w Łopusznie – zabytkowy[1] pałac w miejscowości Łopuszno, w województwie świętokrzyskim (powiat kielecki).
nr rej. - zespół A.415/1-3 z 30.05.1972, park 641 z 17.12.1957 | |
Pałac w Łopusznie | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Miejscowość | |
Adres |
Przedborska 2, 26-070 Łopuszno |
Typ budynku |
pałac |
Styl architektoniczny | |
Architekt | |
Inwestor |
Dobieccy |
Kondygnacje |
3 |
Ukończenie budowy |
1897 |
Pierwszy właściciel |
Dobieccy |
Położenie na mapie Łopuszna | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego | |
Położenie na mapie powiatu kieleckiego | |
Położenie na mapie gminy Łopuszno | |
50°57′01,3360″N 20°14′58,4401″E/50,950371 20,249567 |
Obiekt należy do najbardziej udanych w skali regionu przykładów historyzującego eklektyzmu z przełomu XIX i XX w.[2] Pałac z parkiem zlokalizowany w północno-zachodniej części miasta.
Historia
edytujPierwotny dwór (siedziba rodu Dobieckich) był drewniany. Obecny pałac ukończono w 1897, a jego projektantem był Władysław Marconi. Świadkiem wykańczania budowli był Michał Rawita Witanowski[3]. Okazała, barokowa brama wjazdowa została zbudowana wcześniej niż pałac – w pierwszej połowie XVIII wieku[4]. Z tego samego czasu pochodzi park przypałacowy[3].
Majątek znacjonalizowano w 1944. W pałacu urządzono szkołę. W 2001, w efekcie komunalizacji, obiekty przeszły na własność powiatu kieleckiego (Powiatowy Zespół Szkół w Łopusznie). O ich odzyskanie walczyli spadkobiercy Dobieckich. W 2016 Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził, że do przejęcia pałacu z parkiem doszło bezprawnie. Starostwo powiatowe w Kielcach wyraziło chęć odkupienia nieruchomości, do czego nie doszło. O stwierdzenie nieważności decyzji z 2001 wystąpił do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji przedstawiciel właścicieli, ale minister umorzył postępowanie. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie pod koniec 2022 oddalił skargę na tę decyzję[5].
Architektura
edytujBudynek jest trzykondygnacyjny, murowany, dwuipółtraktowy, wzniesiony na rzucie zbliżonym do prostokąta, posadowiony na piwnicach wcześniejszego dworu, licowany okładziną z piaskowca. Bryła posiada liczne wnęki i ryzality, a także kolistą w planie wieżę. Ma dwie klatki schodowe i dwa wejścia reprezentacyjne (od południa i północy) oraz dwa gospodarcze (od wschodu i zachodu). Bryłę kryje dach czterospadowy z lukarnami, a ryzality dachy dwuspadowe (wieżę dach namiotowy)[3].
Elewacje obiektu są bogato zdobione różnymi detalami (gzymsy, herby[6], boniowanie, fryzy, łuki, kolumny i pilastry). Od południa, w parterze umieszczono podpiwniczony portyk z jednobiegowymi schodami i balkonem opartym na łukach arkadowych[3].
Ściany wewnątrz są tynkowane, piwnice przykryte sklepieniem odcinkowym wspartym na łukach i łękach oraz belkach stalowych. Stropy pozostałych kondygnacji są drewniane, z podsufitką. Więźba dachowa o układzie dwustolcowym. Dachy kryte blachą ocynkowaną[3].
Z oryginalnego wyposażenia dochował się portal w holu wykonany z czarnego marmuru (ma formę łuku arkadowego)[3].
Brama wjazdowa, barokowa (XVIII wiek)[4], wykonana jest z kamienia i cegły. Wjazd flankowany jest ściankami na planie wycinków elipsy, w których urządzono eliptycznie przesklepione wejścia. Bramę zdobią kolumny toskańskie zwieńczone przerwanymi przyczółkami, na których leżą postacie rycerskie, mocno uszkodzone[3].
Park
edytujPark pałacowy powstał w drugiej połowie XVIII wieku i był przekształcany w drugiej połowie XIX wieku i w XX wieku. Zajmuje teren o wymiarach mniej więcej 150 x 250 metrów, pochylony ku północy (5-8%), gdzie znajdują się stawy. Ślady pierwotnego założenia parkowego czytelne są przy południowej stronie pałacu. W obrębie parku rosną lipy (na fosach), modrzewie, żywotniki, klony, graby, jesiony, graby, brzozy, topole, kasztanowiec, klon czerwony i inne. Część starodrzewu wycięto po II wojnie światowej. Najstarsze są lipy i topole pochodzące z końca XIX wieku[7].
Przypisy
edytuj- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024 .
- ↑ Aleksandra Ziółkowska , Zespół podworski, [w:] Zabytek.pl [online], 2015 .
- ↑ a b c d e f g Dariusz Kalina , Karta zabytku, KOBiDZ w Warszawie, 2005, s. 2 .
- ↑ a b nn, Brama pałacowa (karta zabytku), 1972 .
- ↑ Grzegorz Walczak , Do kogo należy ten pałac? "W obrocie prawnym dokumenty, które są sprzeczne ze sobą", „Gazeta Wyborcza Kielce”, kielce.wyborcza.pl [dostęp 2024-01-12] .
- ↑ Ossoria Dobieckich
- ↑ Dorota Urunka , Katalog Zabytkowych Założeń Parkowych Województwa Kieleckiego. Łopuszno. Park przypałacowy, Kraków: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu, 1976, s. 3-6, 12 .