Oxycarenus pallens
Oxycarenus pallens – gatunek pluskwiaka z podrzędu różnoskrzydłych i rodziny skupieńcowatych. Fitofag żerujący na roślinach zielnych. Pierwotnie miał zasięg południowopalearktyczny, jednak w XXI wieku jest w ekspansji na północ w wyniku ocieplania się klimatu.
| Oxycarenus pallens | |||
| (Herrich-Schaeffer, 1850) | |||
 Osobnik dorosły | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Podrodzaj |
Oxycarenus (Euoxycarenus) | ||
| Gatunek |
Oxycarenus (Euoxycarenus) pallens | ||
| Synonimy | |||
| |||
Taksonomia
edytujGatunek ten został opisany po raz pierwszy w 1850 roku przez Gottlieba A.W. Herricha-Schäffera pod nazwą Stenogaster pallens[1]. Nazwa rodzajowa Stenogaster została później zsynonimizowana z rodzajem Oxycarenus; obecnej kombinacji jako pierwszy użył Franz Xaver Fieber w 1861 roku[2][3]. W 1969 roku O. Samy wyznaczył omawiany takson gatunkiem typowym nowego podrodzaju Oxycarenus (Euoxycarenus)[4].
Morfologia
edytujPluskwiak o ciele długości od 3 do 4,5 mm, przy czym samce są przeciętnie mniejsze od samic. Głowa ma punktowaną powierzchnię[5] i barwę ciemnobrązową do czarnej u pokolenia zimującego, a jasnobrązową u pokolenia wiosennego[6][5]. Czułki mają człon pierwszy blady, człon drugi blady, czasem z lekkim przyciemnieniem w części nasadowej, człon trzeci bladożółty do brązowego, a człon czwarty ciemnobrązowy. Czarna kłujka przekracza wysokość bioder tylnej pary odnóży. Przedplecze jest punktowane, o krawędziach bocznych prostych, ubarwione blado z poprzecznym pasem w przedniej połowie[5], który u pokolenia zimującego jest ciemnobrązowy do czarnego, a u pokolenia wiosennego jasnobrązowy[6]. Przednia połowa tarczki jest brązowa do czarnej, tylna zaś jasnożółtawa[5]. Półpokrywy mają bladożółtą przykrywkę[7], bladą międzykrywkę z ciemniejszym punktowaniem i przezroczystą zakrywkę. Linia oddzielająca przykrywkę od zakrywki jest wyraźnie zakrzywiona[5], a długość zakrywki jest większa niż przykrywki[7]. Odnóża mają blado ubarwione golenie i stopy. Przednia para odnóży ma jasne uda uzbrojone w kolce. Niekiedy spotyka się osobniki o nieco odmiennym ubarwieniu np. z czerwonawą głową i czerwoną przepaską poprzeczną na przedpleczu albo całkowicie jasne. Genitalia samca mają edeagus z jedną wezyką o dwóch błoniastych wyrostkach ustawionych grzbietowo, pozbawiony płata wezykalnego jak i drugiego sklerytu[5].
Biologia i ekologia
edytuj
Owad ten jest fitofagiem ssącym soki roślin z rodzajów: chaber, ostrożeń[7], mlecz, oset[8][9], psianka, czystek, kostrzewa i tamaryszek[5]. Wydaje na świat dwa pokolenia w roku[7]. Samice składają jaja od końca maja w pseudancjach roślin żywicielskich. Osobniki dorosłe nowego pokolenia obserwuje się od lipca[8].
Rozprzestrzenienie
edytujGatunek palearktyczny, szeroko rozprzestrzeniony na południu krainy[7]. W Europie wykazany został z Portugalii, Hiszpanii, Francji, Niemiec, Austrii, Włoch, Polski, Ukrainy, Czech, Słowacji, Węgier, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Macedonii Północnej, Rumunii, Mołdawii, Bułgarii, Grecji (w tym Korfu[10]) i południowej Rosji[11]. W Afryce Północnej znany jest z Maroka, Tunezji, Algierii i Egiptu. W Azji występuje od Cypru, Turcji i Kaukazu przez Syrię, Izrael, Kazachstan, Turkmenistan, Iran po północne Indie i północne Chiny[10][2].
Zmiany klimatyczne związane z globalnym ociepleniem powodują, że gatunek ten znajduje się w XXI wieku w silnej ekspansji w kierunku północnym[7]. W Niemczech po raz pierwszy stwierdzony został w 2004 roku w Bawarii[12]. W 2005 występował już w Saksonii, w 2007 w Nadrenii-Palatynacie, a w 2017 w Hesji[9][13]. W Polsce gatunek ten po raz pierwszy wykryto w 2013 roku w Beskidzie Śląskim[14], gdzie przedostał się najprawdopodobniej przez Bramę Morawską tzw. morawskim szlakiem migracyjnym[6]. W 2014 roku znaleziono go w Beskidzie Niskim, gdzie dotarł przypuszczalnie przez niższe przełęcze tzw. ondawskim szlakiem migracyjnym[6]. W 2018 doniesiono o jego występowaniu we wschodniej części polskich Beskidów[15] i Górnym Śląsku[16], a w 2019 na Dolnym Śląsku[17]. W 2019 znany był w Polsce już z 9 stanowisk[7].
Przypisy
edytuj- ↑ G.H.W. Herrich-Schaeffer: Die Wanzenartigen Insekten. Nurnberg: C.H. Zeh'schen Buchhandlung, 1850.
- ↑ a b Pablo M. Dellapé, Thomas J. Henry, DC David C. Eades: Oxycarenus (Euoxycarenus) pallens (Herrich-Schaeffer, 1850). [w:] Lygaeoidea Species File (Version 5.0/5.0) [on-line]. [dostęp 2020-04-14].
- ↑ F.X. Fieber: Die Europaischen Hemiptera. Halbflugler (Rhynchota Heteroptera). Wien: Gerold, 1861.
- ↑ O. Samy. A revision of the African species of Oxycarenus (Hemiptera: Lygaeidae). „Transactions of the Royal Society of London”. 121 (4), s. 79-165, 1969.
- ↑ a b c d e f g Miguel Costas, M.A. Vázquez, Tomás López. Sobre las especies del género Oxycarenus Fieber, 1837 (Heteroptera, Lygaeidae) de la Península Ibérica. „Zool. baetica”. 8, s. 5-17, 1997.
- ↑ a b c d Artur Taszakowski, Grzegorz Kolak. Drugie stwierdzenie Oxycarenus pallens (Herrich-Schaeffer, 1850) (Hemiptera: Heteroptera: Oxycarenidae) na terenie Polski. „Heteroptera Poloniae – Acta Faunistica”. 9, s. 7-8, 2015. ISSN 2083-201X.
- ↑ a b c d e f g Marek Bunalski, Tomasz Klejdysz, Agnieszka Rosińska. Pluskwiaki różnoskrzydłe (Hemiptera: Heteroptera) północno-zachodniej Polski. Część 4. Rodzaj Oxycarenus (FIEBER, 1837) (Lygaeoidea: Oxycarenidae). „Wiadomości Entomologiczne”. 38 (4), s. 206–211, 2019.
- ↑ a b Ekkehard Wachmann, Albert Melber, Jürgen Deckert: Wanzen. Band 3: Pentatomomorpha I: Aradoidea (Rindenwanzen), Lygaeoidea (Bodenwanzen u. a.), Pyrrhocoroidea (Feuerwanzen) und Coreoidea (Randwanzen u. a.). Keltern: Goecke & Evers, 2007, seria: Die Tierwelt Deutschlands und der angrenzenden Meeresteile nach ihren Merkmalen und nach ihrer Lebensweise. ISBN 978-3-937783-29-1.
- ↑ a b Ringo Dietze, Michael Münch, Doris Vogel. Bemerkenswerte Funde von Wanzen in Sachsen (Heteroptera). „Sächsische Entomologische Zeitschrift”. 1, 2006.
- ↑ a b J.A. Slater: A catalogue of the Lygaeidae of the world. Vol. I. Baltimore, Maryland: Wavely Press, 1964.
- ↑ Oxycarenus (Euoxycarenus) pallens (Herrich-Schäffer, 1850). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2020-04-14].
- ↑ Markus Bräu: Wanzen, Zikaden, etc. – Die Bodenwanze Oxycarenus pallens (Heteroptera: Oxycarenidae) erreicht Bayern. [w:] Arbeitsgemeinschaft Bayerischer Entomologen [on-line]. 2018.
- ↑ Alexander Schneider, Wolfgang H. O. Dorow. Erstnachweis von Oxycarenus pallens (HERRICH-SCHAEFFER, 1850) für Hessen und neue Nachweise von Oxycarenus lavaterae (FABRICIUS, 1787) in Hessen. „Heteropteron”. 50, s. 37-40, 2017.
- ↑ B. Lis, G. Dubiel. Acetropis longirostris Put. i Oxycarenus pallens (H.-S.) – dwa gatunki pluskwiaków różnoskrzydłych (Hemiptera: Heteroptera) nowe dla fauny Polski, z wykazem gatunków zebranych w okolicach Bystrej w Beskidzie Śląskim. „Heteroptera Poloniae – Acta Faunistica”. 7, s. 33-44, 2013.
- ↑ A. Taszakowski, J. Gorczyca. Lądowe pluskwiaki różnoskrzydłe (Hemiptera: Heteroptera) Beskidu Wschodniego – geneza fauny. „Monographs of the Upper Silesian Museum”. 8, s. 1-159, 2018.
- ↑ Gierlasiński G., Kolago G., Rutkowski T., Taszakowski A., Klejdysz T., Regner J., Fiedor M., Rakoczy T., Żurawlew P.. Nowe stanowiska rzadkich i ciekawych gatunków pluskwiaków różnoskrzydłych (Hemiptera: Heteroptera) w Polsce. „Heteroptera Poloniae – Acta Faunistica”. 12, s. 65-73, 2018.
- ↑ A. Taszakowski, N. Kaszyca-Taszakowska. Pluskwiaki różnoskrzydłe (Hemiptera: Heteroptera) nieczynnego kamieniołomu „Golcówka" w Imielinie (Wyżyna Śląska). „Acta Entomologica Silesiana”. 27, s. 1-13, 2019.