Bronowice Małe
Bronowice Małe – obszar Krakowa wchodzący w skład Dzielnicy VI Bronowice, dawna podkrakowska wieś. Faktycznie włączone do Krakowa przez Niemców w 1941 roku, a formalnie 18 stycznia 1945 roku jako XXXV dzielnica katastralna. Nie stanowi jednostki pomocniczej niższego rzędu w ramach dzielnicy.
 nr rej. Gminna ewidencja zabytków – Kraków[1]
| |
 Dwór Rydlówka | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| Dzielnica | |
| Poprzednia nazwa |
Dzielnica XXXV Bronowice Małe |
Położenie na mapie Krakowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
 50°04′59″N 19°53′00″E/50,083056 19,883333
| |
Położenie
edytujBronowice Małe graniczyły:
- od północy – z Bronowicami Wielkimi, wzdłuż ulic Pasternik i W. Eliasza Radzikowskiego;
- od wschodu – z Łobzowem, wzdłuż ulic L. Rydla i J. Lea;
- od południa – z Wolą Justowską, wzdłuż ulic J. Lea i Wiedeńskiej;
- od zachodu – z Mydlnikami wzdłuż ul. S. I. Witkiewicza oraz wsią Rząska wzdłuż dzisiejszej granicy miasta na zachód od ul. W. Tetmajera;
Historia
edytujOd 1294 roku miejscowość należała do dóbr kościoła Mariackiego w Krakowie. Każdorazowi archiprezbiterzy (proboszczowie) mariaccy czerpali dochody z ziemi w postaci czynszów i dziesięcin. W roku 1573 proboszcz Mikołaj Wathek, wykupiwszy uprzednio sołectwo, założył tutaj folwark. W początkach XIX w. zbudowano drewniany „Dworek Mariacki”, w którym urządzono kaplicę prywatną[2].
20 listopada 1900 r. w bronowickim dworku Włodzimierza Tetmajera, nazwanym później Rydlówką, odbyło się wesele poety Lucjana Rydla i mieszkanki Bronowic Jadwigi Mikołajczykówny. Wydarzenie to stało się kanwą dramatu Wesele Stanisława Wyspiańskiego[3].
W latach 1934 – 1941 wieś wchodziła w skład istniejącej wówczas gminy zborowej Bronowice Małe. Została przyłączona przez Niemców do Krakowa w 1941 r. jako dzielnica, w wyniku starań generalnego gubernatora Hansa Franka. W tym samym roku do granic Bronowic doprowadzono z centrum Krakowa linię tramwajową, biegnącą nowym torowiskiem przez obecną ulicę Królewską. Linię zakończono pętlę tramwajową przy skrzyżowaniu ulic L. Rydla i Bronowickiej (koło dawnej rogatki miejskiej). W 1975 roku przedłużono trasę tramwajową z Bronowic w kierunku os. Widok (obecnie Bronowice Małe)[4].
Przez środek Bronowic Małych biegnie linia kolejowa Kraków – Katowice,
Układ ruralistyczny północnej części dawnej wsi Bronowice Małe (okolice ulic Tetmajera, Pod Strzechą, Katowickiej, Żeleńskiego) został wpisany do gminnej ewidencji zabytków Krakowa.
Obiekty i instytucje
edytuj- Rydlówka – oddział Muzeum Historycznego Miasta Krakowa
- Dworek Tetmajerówka
- Kościół św. Antoniego Padewskiego w miejscu dawnego dworu prałatów Mariackich[5]
- Kościół św. Wojciecha przy ul. św. Wojciecha[6]
- Zespół zabytkowych budynków dworskich, obecnie Mariackie Centrum Wypoczynkowo-Rekreacyjne przy ul. Pod Strzechą[7]
- Schron amunicyjny „Bronowice” należący do fortu 41 „Bronowice Małe”
- Fort reditowy 7 „Za Rzeką”
- Kapliczka św. Jakuba z 1867 r. przy ul. Tetmajera, ufundowana przez Jakuba Susuła
- Kapliczka NMP z 1850 r. przy ul. Katowickiej
- Plac zabaw przy ul. Tetmajera, w miejscu dawnego stawu w środku wsi, zwanego gęsim rynkiem lub gęsim jurnkiem[8]
- Kapliczka przy ul. Filtrowej – centrum dawnej osady Zarzecze, gdzie znajdował się plac targowy, most na Młynówce Królewskiej i młyn – obecnie rejon pętli autobusowej „Bronowice Małe”
Ludzie związani z Bronowicami Małymi
edytuj- Włodzimierz Tetmajer (1861–1923), malarz i pisarz
- Lucjan Rydel (1870–1918), poeta
- Józefa Singer (1881–1955), pierwowzór Racheli z Wesela
- Anna Rydlówna (1884–1969), pielęgniarka, pierwowzór Haneczki z Wesela
- Stanisław Truszkowski (1917–1986), miejscowy proboszcz
- Maria Rydlowa (ur. 1924), redaktorka, historyk literatury
- Jan Rydel (ur. 1959), historyk
Galeria
edytuj-
-
Bronowicka chałupa przy ul. W. Tetmajera 25 -
Kapliczka Najświętszej Marii Panny z 1850 roku, przy ul. Katowickiej -
Kościół św. Antoniego Padewskiego przy ul. Pod Strzechą -
Szkoła Podstawowa nr. 50 im. Włodzimierza Tetmajera przy ul. Katowickiej -
Krzyż „pod lipką” przy ul. Witkiewicza -
Schron amunicyjny „Bronowice” przy ul. Tetmajera
_(3532251990).jpg)
-
Park Młynówka Królewska -
-
Pętla tramwajowa „Bronowice Małe” -
Ulica Wizjonerów, osiedle „Mieszkaj w Mieście” -
Zabudowa mieszkalna przy ulicach Szablowskiego i Stańczyka -
-
Ulica Lucjana Rydla, wiadukt kolejowy
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Gminna ewidencja zabytków Krakowa. Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Krakowa. [dostęp 2021-12-27].
- ↑ Historia | Parafia p.w. św. Wojciecha w Krakowie [online] [dostęp 2022-10-05] (pol.).
- ↑ Rydel się żeni! Najsłynniejsze polskie wesele - Historia - polskieradio24.pl [online], polskieradio24.pl [dostęp 2022-10-05].
- ↑ www.kmk.krakow.pl - pętle tramwajowe B [online], www.kmk.krakow.pl [dostęp 2022-10-05].
- ↑ Maria Rydlowa, Moje Bronowice, mój Kraków, Wydawnictwo Literackie, 2014, s. 8.
- ↑ TBC PROJECT, Kraków-os. Bronowickie, Parafia św. Wojciecha [online], Archidiecezja Krakowska [dostęp 2022-10-05] (pol.).
- ↑ Mariackie Centrum Wypoczynkowo-Rekreacyjne: O nas. [dostęp 2015-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-05)].
- ↑ Bronowickie Zeszyty Historyczno-Literackie, nr 32 (Towarzystwo Przyjaciół Bronowic, 2014), s. 37