Oset pagórkowy

Oset pagórkowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Carduoideae
Rodzaj	oset
Gatunek	oset pagórkowy
	Nazwa systematyczna
	Carduus collinus Waldst. & Kit.; Pl. Rar. Hung. iii. 257. t. 232
	Multimedia w Wikimedia Commons

Oset pagórkowy^[5] (Carduus collinus Waldst. & Kit.) – gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych (Asteraceae).

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w Europie w Karpatach, południowych Włoszech i środkowej Jugosławii. W Polsce występuje tylko w Pieninach na następujących stanowiskach: Wierchliczka, Rabsztyn, Nowa Góra, Macelowy Wąwóz, Macelowa Góra, Macelak, Goła Góra, Flaki, Długa Grapa, Cyrlowa Skałka, Zamczysko^[6].

Morfologia

Łodyga: Silnie rozgałęziona. W dolnej części jest wąsko oskrzydlona (skrzydełka mają szerokość do 5–6 mm), w górnej części zupełnie nieoskrzydlona^[7].
Liście: Podługowate, pierzastoklapowane lub pierzastodzielne, o jajowatych odcinkach i brzegach słabo kolczastych. Na górnej stronie zazwyczaj owłosione, na dolnej białawo lub szarawo pajęczynowato-kutnerowate^[7].
Kwiaty: Purpurowe, zebrane w koszyczki. Na każdej gałązce występuje jeden tylko koszyczek. Okrywa koszyczka długości 15–20 mm. Jej łuski są wąskie, nie odgięte, w nasadzie mają szerokość około 1 mm, a szczyty stopniowo zaostrzone.
Owoc: Niełupka z białym puchem kielichowym długości 10–15 mm^[6].

Biologia i ekologia

Roślina dwuletnia lub bylina, hemikryptofit. Rośnie w murawach naskalnych na podłożu wapiennym. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Jest owadopylna. Rozsiewa się anemochorycznie. Liczba chromosomów 2n = 16^[6].

Zagrożenia i ochrona

Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)^[8] pośród gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria zagrożenia V). W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię VU (narażony)^[9].

Większość populacji występujących w Pienińskim Parku Narodowym rośnie na obszarach objętych ochroną ścisłą lub krajobrazową. Dodatkowo stanowiska na Cyrlowej Skałce i na Gołej Górze objęte są ochroną czynną, co zapobiega zarośnięciu ich przez drzewa i krzewy^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-12].
↑ The International Plant Name Index. [dostęp 2017-03-08].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c ^d Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-12].

[4] The International Plant Name Index. [dostęp 2017-03-08].

[checklist2002-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[K-6] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[szafer-7] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[8] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[9] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[5]

[1]

[2]

[3]

[4]

[6]

[7]

[8]

[9]