Polska Nagroda Filmowa

Polska Nagroda Filmowa, znana także jako Orzeł – doroczna nagroda filmowa przyznawana przez Polską Akademię Filmową w wielu kategoriach; pierwsze rozdanie odbyło się 21 czerwca 1999.

Polska Nagroda Filmowa

Rycina statuetki Orła
Przyznający	Polska Akademia Filmowa
Państwo	Polska
Lokalizacja	Warszawa
Pierwsze rozdanie	1999
Ostatnie rozdanie	2024
Strona internetowa

Historia

Polskie Nagrody Filmowe po raz pierwszy rozdano 21 czerwca 1999 w kinie „Capitol” w Warszawie; nagrody wręczono w dwunastu kategoriach, za rok 1998, a galę wręczenia nagród poprowadzili Piotr Machalica i Maria Pakulnis. Organizatorem, oraz inicjatorem powstania oraz przyznania nagrody było Stowarzyszenie Niezależnych Producentów Filmowych i Telewizyjnych (później przemianowane na Krajową Izbę Producentów Audiowizualnych) z ówczesnym prezesem na czele Dariuszem Jabłońskim, który to był pomysłodawcą nagrody. Producentem wszystkich ceremonii wręczenia nagród jest utworzona w tym celu Niezależna Fundacja Filmowa, której pomysłodawcą jest również Dariusz Jabłoński.

W 2003, z inicjatywy KIPA, powstała Polska Akademia Filmowa, która przyznaje Polskie Nagrody Filmowe, na wzór innych narodowych akademii filmowych (np. w Hiszpanii – Hiszpańska Akademia Sztuki Filmowej, przyznająca nagrodę Goya). Do tej pory, nagrody były przyznawane przez członków elektoratu nagrody. Członkami Akademii zostali ci członkowie dotychczasowego elektoratu nagród, którzy do tej pory mieli prawo głosować na Polskie Nagrody Filmowe i przyjęli zaproszenie KIPA do grona członków założycieli Polskiej Akademii Filmowej. Od 14 kwietnia 2008 roku Prezydentem Akademii jest Agnieszka Holland. Prezydent PAF pełni funkcję honorową i jest wybierany na dwuletnią kadencję.

Początkowo ceremonie wręczenia nagród odbywały się pod honorowym patronatem Prezydenta RP. Obecnie patronat honorowy nad Polskimi Nagrodami Filmowymi obejmuje Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Przyznawanie nagrody

Kandydatami do Polskich Nagród Filmowych mogą być wszystkie polskie filmy fabularne (oraz ich twórcy i aktorzy), które były wyświetlane po raz pierwszy w Polsce przez co najmniej tydzień na ogólnodostępnych płatnych pokazach, w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia. Nominacje uzyskują kandydaci, którzy osiągną pięć najlepszych rezultatów w każdej kategorii. Grupę, ponad 500 członków Polskiej Akademii Filmowej, stanowią profesjonaliści dziewięciu zawodów filmowych, którzy w swoim dorobku mają przynajmniej jeden film fabularny, rozpowszechniany w Polsce po 1989.

Wszyscy artyści nominowani do Polskich Nagród Filmowych, otrzymują zaproszenie do członkostwa w Europejskiej Akademii Filmowej.

Głosowanie na Polskie Nagrody Filmowe jest dwuetapowe, korespondencyjne i tajne, aż do ogłoszenia rezultatu. Głosowanie zazwyczaj rozpoczyna się w pierwszych tygodniach stycznia, kiedy to firma PricewaterhouseCoopers, nadzorująca przebieg i gwarantująca wiarygodność procesu głosowania, wysyła do wszystkich członków Akademii imienne karty do głosowania. Pierwsza tura głosowania trwa do początku lutego – wówczas zostaje zamknięta skrzynka, na którą były odsyłane wypełnione karty do głosowania. Następnie firma PricewaterhouseCoopers zlicza wszystkie ważne głosy członków Akademii. Druga tura głosowania wyłania laureatów Orłów. Firma PricewaterhouseCoopers jest partnerem Polskich Nagród Filmowych od samego początku istnienia nagrody.

Od 2017 nagrodę publiczności przyznają użytkownicy Wirtualnej Polski - w okresie poprzedzającym galę oddają oni swoje głosy za pośrednictwem platformy internetowej. Od 2022 w ramach WP galę przyznania nagród poprzedza cykl rozmów z nominowanymi, które prowadzi Grzegorz Betlej.

W okresie poprzedzającym przyznanie Orłów w warszawskim Kinie Iluzjon odbywa się pokaz filmów będących kandydatami do nominacji.

Statuetka

Statuetka nagrody, przedstawia rozwarte skrzydła orła, umiejscowione na białym cokole. Skrzydła, jak i cokół, są przeplatane przez wstęgę, przypominającą klatkę filmową. Autorem statuetki, która przyznawana jest od 2001 roku, jest polski rzeźbiarz, Adam Fedorowicz.

Kategorie

W 1999 Orły przyznano w dwunastu kategoriach. Od 2020 nagrody te są przyznawane w dwudziestu kategoriach (w każdej z nich ogłasza się od dwóch do sześciu nominacji):

• najlepszy film (przyznawany od 1999)
• najlepszy film europejski (od 2005)
• najlepszy film dokumentalny (od 2013)
• najlepszy filmowy serial fabularny (od 2015)
• najlepsza reżyseria (od 1999)
• najlepszy scenariusz (od 1999)
• najlepsza główna rola męska (od 1999)
• najlepsza drugoplanowa rola męska (od 2000)
• najlepsza główna rola kobieca (od 1999)
• najlepsza drugoplanowa rola kobieca (od 2000)
• najlepsze zdjęcia (od 1999)
• najlepsza muzyka (od 1999)
• najlepsza scenografia (od 1999)
• najlepsze kostiumy (od 2001)
• najlepsza charakteryzacja (od 2020)
• najlepszy montaż (od 1999)
• najlepszy dźwięk (od 1999)
• odkrycie roku (od 2008)
• nagroda publiczności (od 2002)
• osiągnięcia życia (od 1999)

Pozostałe kategorie

• najlepszy producent (w latach 1999–2001)
• nagroda specjalna (w latach 2001–2003)

Ceremonie wręczenia nagród

Ceremonia	Data	Za rok	Miejsce	Prowadzący
1.	21 czerwca 1999	1998	Kino Capitol w Warszawie	Piotr Machalica i Maria Pakulnis
2.	11 kwietnia 2000	1999	Teatr Wielki w Warszawie	–
3.	23 kwietnia 2001	2000		Piotr Gąsowski
4.	9 marca 2002	2001	Zamek Królewski w Warszawie	–
5.	15 marca 2003	2002	Duża Aula Politechniki Warszawskiej	Olaf Lubaszenko i Paweł Wilczak
6.	6 marca 2004	2003	Zamek Królewski w Warszawie	Maciej Stuhr
7.	5 marca 2005	2004	Hotel InterContinental w Warszawie	Zbigniew Zamachowski i Wojciech Malajkat
8.	27 lutego 2006	2005	Teatr Narodowy w Warszawie	Maciej Stuhr
9.	5 marca 2007	2006		Zbigniew Zamachowski i Wojciech Malajkat
10.	14 kwietnia 2008	2007		Maciej Stuhr
11.	9 marca 2009	2008		Adam Krawczuk, Rafał Rutkowski i Maciej Wierzbicki
12.	1 marca 2010	2009	Teatr Polski w Warszawie	Maciej Stuhr
13.	7 marca 2011	2010		Łukasz Garlicki
14.	19 marca 2012	2011	Teatr Narodowy w Warszawie	Maciej Stuhr
15.	4 marca 2013	2012		Arkadiusz Janiczek
16.	10 marca 2014	2013	Teatr Polski w Warszawie	Maciej Stuhr i Joanna Kulig
17.	2 marca 2015	2014		Grażyna Torbicka
18.	7 marca 2016	2015		Michał Sufin
19.	20 marca 2017	2016		Grażyna Torbicka
20.	26 marca 2018	2017		Maciej Stuhr
21.	25 marca 2019	2018		Grażyna Torbicka
22.	2 marca 2020	2019		Maciej Stuhr
23.	21 czerwca 2021	2020	Tor wyścigów konnych Służewiec	Grażyna Torbicka
24.	6 czerwca 2022	2021	Teatr Polski w Warszawie	Maciej Stuhr
25.	6 marca 2023	2022
26.	4 marca 2024	2023		Karolina Korwin Piotrowska i Błażej Hrapkowicz

Zestawienie

Filmy, które otrzymały pięć lub więcej Orłów

• 11 nagród – Boże Ciało (2019) (15 nominacji)
• 10 nagród – Cicha noc (2018) (11 nominacji)
• 9 nagród – Wołyń (2017) (14 nominacji)
• 8 nagród – Rewers (2009) (13 nominacji)
• 8 nagród – Pianista (2002) (13 nominacji)
• 7 nagród – 25 lat niewinności. Sprawa Tomka Komendy (2020) (15 nominacji)
• 7 nagród – Zimna wojna (2019) (12 nominacji)
• 7 nagród – Bogowie (2015) (13 nominacji)
• 7 nagród – Róża (2011) (8 nominacji)
• 7 nagród – Katyń (2007) (11 nominacji)
• 7 nagród – Jasminum (2006) (9 nominacji)
• 7 nagród – Komornik (2005) (8 nominacji)
• 7 nagród – Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową (2000) (12 nominacji)
• 6 nagród – Kos (2023) (16 nominacji)
• 6 nagród – Wesele (2004) (10 nominacji)
• 6 nagród – Mój Nikifor (2004) (10 nominacji)
• 6 nagród – Pan Tadeusz (1999) (11 nominacji)
• 5 nagród – Mała Moskwa (2008) (8 nominacji)
• 5 nagród – Zmruż oczy (2003) (8 nominacji)
• 5 nagród – Pornografia (2003) (9 nominacji)
• 5 nagród – Cześć Tereska (2001) (10 nominacji)
• 5 nagród – Dług (1998) (10 nominacji)

Filmy, które otrzymały dziesięć lub więcej nominacji

Film	Rok	Liczba nominacji	Liczba nagród
Kos	2023	16	6
25 lat niewinności. Sprawa Tomka Komendy	2020	15	7
Boże Ciało	2019	15	11
Wołyń	2017	14	9
Rewers	2009	13	8
Pianista	2002	13	8
Bogowie	2015	13	7
Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową	2000	12	7
Prymas. Trzy lata z tysiąca	2000	12	1
Jack Strong	2015	12	1
Zimna wojna	2018	12	7
Cicha noc	2017	11	10
Katyń	2007	11	7
Pan Tadeusz	1999	11	6
Tydzień z życia mężczyzny	1999	11	0
Mój Nikifor	2004	10	6
Wesele	2004	10	6
Cześć Tereska	2001	10	5
Dług	1999	10	5
Ostatnia rodzina	2017	10	4
Obława	2012	10	4
33 sceny z życia	2008	10	4
Persona non grata	2005	10	4
Historia kina w Popielawach	1998	10	4
Weiser	2001	10	3
Edi	2002	10	2
Pręgi	2004	10	1
Kroniki domowe	1998	10	1
Tam i z powrotem	2002	10	0

Najczęściej nagradzani reżyserzy

• Wojciech Smarzowski – 4 nominacje, 4 nagrody
• Krzysztof Krauze – 3 nominacje, 2 nagrody
• Jerzy Skolimowski – 3 nominacje, 2 nagrody
• Andrzej Jakimowski – 2 nominacje, 2 nagrody
• Roman Polański – 2 nominacje, 2 nagrody

Najczęściej nagradzane aktorki (ograniczenie do dwóch nagród)

• Kinga Preis – 15 nominacji, 5 nagród
• Agata Kulesza – 5 nominacje, 4 nagrody
• Stanisława Celińska – 5 nominacji, 2 nagrody
• Danuta Szaflarska – 4 nominacje, 2 nagrody
• Dominika Ostałowska – 3 nominacje, 2 nagrody
• Danuta Stenka – 3 nominacje, 2 nagrody
• Krystyna Feldman – 2 nominacje, 2 nagrody

Najczęściej nagradzani aktorzy (ograniczenie do dwóch nagród)

• Janusz Gajos – 11 nominacji, 5 nagród (plus nagroda za osiągnięcia życia)
• Arkadiusz Jakubik – 9 nominacji, 4 nagrody
• Robert Więckiewicz – 9 nominacji, 4 nagrody
• Jacek Braciak – 5 nominacji, 3 nagrody
• Jan Frycz – 7 nominacji, 2 nagrody
• Zbigniew Zamachowski – 5 nominacji, 2 nagrody
• Andrzej Chyra – 5 nominacji, 2 nagrody

Najczęściej nominowani

• Kinga Preis – 15 nominacji za aktorstwo
• Marek Wronko – 12 nominacji za dźwięk
• Magdalena Biedrzycka – 11 nominacji za kostiumy
• Wojciech Kilar – 10 nominacji za muzykę
• Wanda Zeman – 10 nominacji za montaż
• Jagna Janicka – 10 nominacji (7 za kostiumy i 3 za scenografię)
• Dorota Roqueplo – 10 nominacji za kostiumy
• Paweł Edelman – 10 nominacji za zdjęcia
• Nikodem Wołk-Łaniewski – 9 nominacji za dźwięk
• Janusz Gajos – 9 nominacji za aktorstwo
• Paweł Grabarczyk – 9 nominacji za kostiumy
• Małgorzata Zacharska – 9 nominacji za kostiumy

Najczęściej nagradzani

• Krzysztof Ptak – 7 nagród za zdjęcia
• Jacek Hamela – 7 nagród za dźwięk
• Kinga Preis – 6 nagród za aktorstwo
• Janusz Gajos – 6 nagród (5 za aktorstwo i 1 za osiągnięcia życia)
• Piotr Sobociński jr. – 6 nagród za zdjęcia
• Dorota Roqueplo – 6 nagród za kostiumy
• Wojciech Kilar – 4 nagrody za muzykę
• Robert Więckiewicz – 4 nagrody za aktorstwo
• Magdalena Biedrzycka – 4 nagrody za kostiumy
• Paweł Grabarczyk – 4 nagrody za kostiumy

„Wielka Piątka” nominowanych i laureatów

„Wielka piątka” to z 5 wybranych kategorii, z dwunastu, w których przyznawane są statuetki, najlepsze: film, reżyseria, scenariusz oraz główne role: kobieca, męska.

Laureaci

• Komornik (2005)

1. Najlepszy film: Komornik
2. Najlepsza reżyseria: Feliks Falk
3. Najlepszy scenariusz: Feliks Falk
4. Najlepsza główna rola kobieca: Kinga Preis
5. Najlepsza główna rola męska: Andrzej Chyra

• Boże ciało (2019)

1. Najlepszy film: Boże ciało
2. Najlepsza reżyseria: Jan Komasa
3. Najlepszy scenariusz: Mateusz Pacewicz
4. Najlepsza główna rola kobieca: Aleksandra Konieczna
5. Najlepsza główna rola męska: Bartosz Bielenia

Nominowani

Cztery nagrody z „Wielkiej Piątki”

• Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową (2000): najlepszy film, najlepsza reżyseria i scenariusz (Krzysztof Zanussi) oraz najlepsza główna rola męska (Zbigniew Zapasiewicz)
• Cześć Tereska (2001): najlepszy film, najlepsza reżyseria (Robert Gliński), najlepszy scenariusz (Jacek Wyszomirski) oraz najlepsza główna rola męska (Zbigniew Zamachowski)
• Zmruż oczy (2002): najlepszy film, najlepsza reżyseria i scenariusz (Andrzej Jakimowski) oraz najlepsza główna rola męska (Zbigniew Zamachowski)
• Róża (2012): najlepszy film, najlepsza reżyseria (Wojciech Smarzowski), najlepszy scenariusz (Michał Szczerbic) oraz najlepsza główna rola kobieca (Agata Kulesza)
• Bogowie (2015): najlepszy film, najlepsza reżyseria (Łukasz Palkowski), najlepszy scenariusz (Krzysztof Rak) oraz najlepsza główna rola męska (Tomasz Kot)
• Body/Ciało (2016): najlepszy film, najlepsza reżyseria (Małgorzata Szumowska), najlepsza główna rola męska (Janusz Gajos) oraz najlepsza główna rola kobieca (Maja Ostaszewska)
• Cicha noc (2017): najlepszy film, najlepsza reżyseria (Piotr Domalewski), najlepszy scenariusz (Piotr Domalewski) oraz najlepsza główna rola męska (Dawid Ogrodnik)
• Zimna wojna (2018): najlepszy film, najlepsza reżyseria (Paweł Pawlikowski), najlepszy scenariusz (Janusz Głowacki i Paweł Pawlikowski) oraz najlepsza główna rola kobieca (Joanna Kulig)

Trzy nagrody z „Wielkiej Piątki”

• Rewers (2009): najlepszy film, najlepszy scenariusz (Andrzej Bart) oraz najlepsza główna rola kobieca (Agata Buzek)
• Ida (2014): najlepszy film, najlepsza reżyseria (Paweł Pawlikowski) oraz najlepsza główna rola kobieca (Agata Kulesza)

Dwie nagrody z „Wielkiej Piątki”

• Zabić Sekala (1998): najlepsza główna rola męska (Olaf Lubaszenko) oraz najlepszy scenariusz (Jiří Křižan)
• Pianista (2002): najlepszy film oraz najlepsza reżyseria (Roman Polański)
• Chce się żyć (2014): najlepszy scenariusz (Maciej Pieprzyca) oraz najlepsza główna rola męska (Dawid Ogrodnik)
• Kos (2023): najlepszy scenariusz (Michał A. Zieliński) oraz najlepsza reżyseria (Paweł Maślona)

Jedna nagroda z „Wielkiej Piątki”

• Dom zły (2009): najlepsza reżyseria (Wojciech Smarzowski)
• Wszystko, co kocham (2010): najlepszy scenariusz (Jacek Borcuch)
• Jack Strong (2015): najlepsza główna rola kobieca (Maja Ostaszewska)
• Filip (2023): najlepsza główna rola męska (Eryk Kulm jr.)
• Lęk (2023): najlepsza główna rola kobieca (Magdalena Cielecka)
• Zielona granica (2023): najlepszy film

Zero nagród z „Wielkiej Piątki”

• Kroniki domowe (1998)
• Pan Tadeusz (1999)
• Tydzień z życia mężczyzny (1999)
• Duże zwierzę (2000)
• Prymas. Trzy lata z tysiąca (2000)
• Tam i z powrotem (2001)

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona nagrody (pol.)