Oryginałek urugwajski

Oryginałek urugwajski
	Wilfredomys oenax
	(O. Thomas, 1928)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	chomikowate
Podrodzina	bawełniaki
Plemię	Wiedomyini
Rodzaj	Wilfredomys; Avila-Pires, 1960
Gatunek	oryginałek urugwajski
Synonimy
	Thomasomys oenax O. Thomas, 1928;
	Thomasomys oenax O. Thomas, 1928;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Systematyka w Wikispecies

Oryginałek urugwajski^[5] (Wilfredomys oenax) – gatunek ssaka z podrodziny bawełniaków (Sigmodontinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae), występujący w Ameryce Południowej^[4]^[6].

Systematyka

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1928 roku brytyjski zoolog Oldfield Thomas nadając mu nazwę Thomasomys oenax^[3].^[3]. Miejsce typowe to São Lourenço do Sul w stanie Rio Grande do Sul w Brazylii^[4]^[3]^[6]. W 1960 roku Fernando Dias de Ávila-Pires przeniósł gatunek do nowego, monotypowego rodzaju Wilfredomys (oryginałek^[5])^[2].

Rodzaj ten należy do dużej podrodziny bawełniaków, ale jego pokrewieństwo z innymi bawełniakami nie jest dostatecznie zbadane; był traktowany jako podrodzaj w rodzaju andowiak (Thomasomys)^[7]. Zwierzęta opisane jako Wilfredomys oenax mogą w rzeczywistości reprezentować kompleks pokrewnych gatunków; podkreślono subtelne różnice między populacjami Brazylii i Urugwaju^[4]^[8]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy^[8].

W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” rodzajowi nadano nazwę oryginałek, a gatunkowi – oryginałek urugwajski^[5].

Etymologia

Wilfredomys: Wilfred Hudson Osgood (1875–1947), amerykański teriolog; gr. μυς mus, μυος muos „mysz”^[9].
oenax: gr. οινος oinos „wino” (tj. w kolorze wina)^[9].

Występowanie

Oryginałek urugwajski znany jest tylko z kilku rozproszonych stanowisk w południowo-wschodniej Brazylii (od São Paulo po Rio Grande do Sul) oraz w północnym Urugwaju^[8]. W Brazylii jest znany z niewielu osobników, od końca lat 1970. badacze zdobyli tylko dwa okazy w stanie Rio Grande do Sul. W Urugwaju gatunek najczęściej jest spotykany w nizinnych, subtropikalnych lasach galeriowych i lesistych kanionach, z gęstą szatą roślinną. Znane okazy zostały schwytane nocą na drzewach^[4].

Wygląd

Jest to niewielki gryzoń o długim ogonie. Długość ciała (bez ogona) 119–130 mm, długość ogona 161–211 mm, długość ucha 22 mm, długość tylnej stopy 30,5–35 mm; masa ciała 42–62 g^[10]. W jego wyglądzie wyróżniają się uszy pokryte krótkimi, ochrowymi włosami po obu stronach oraz ochrowo–rude okolice nosa. Grzbiet i wierzch głowy jest pomarańczowobrązowy; włosy mają szarą nasadę. Zad bywa ochrowo–pomarańczowy, ze względu na większą liczbę włosów o pomarańczowych końcach. Na spodzie ciała nie ma ciemnych włosów, przez co jest jaśniejszy niż wierzch, ale nie ma wyraźnego rozgraniczenia. Włosy o białawych nasadach występują tylko w okolicy gardła i pachwin. Dłonie i stopy pokrywają krótkie włosy, białe i ochrowe; na stopach od spodu znajduje się sześć poduszek. Ogon jest brązowy, bledszy od spodu, pokryty krótkimi ochrowymi włosami i zakończony małym pędzelkiem. Wibrysy są ciemne i długie^[11].

Populacja i zagrożenia

Oryginałek urugwajski jest słabo poznanym gatunkiem. Nie wiadomo, jak duże są jego liczebność i trend jej zmian. Pomimo dość dużego zasięgu występowania jest rzadki, a obszary leśne, które zamieszkuje, zmniejszają się i podlegają fragmentacji. Zagrożenie dla tego gatunku stanowi zatem utrata siedlisk ze względu na wylesianie; pierwotne lasy są zastępowane przez monokultury obcych gatunków (akacji, eukaliptusów i sosen), co uniemożliwia zwierzętom powrót na dawniej zamieszkane tereny. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje go obecnie za gatunek zagrożony^[4].

Przypisy

↑ Wilfredomys oenax, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b F.D. Ávila-Pires. Um novo gênero de roedor sulamericano. „Boletim do Museu Nacional”. Nova Série, Zoologia. 220, s. 1–6, 1960. (port.).
↑ ^a ^b ^c ^d O. Thomas. A new Thomasomys from Rio Grande do Sul. „The Annals and Magazine of Natural History”. Tenth series. 1, s. 154–155, 1928. DOI: 10.1080/00222932808672757. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f A.U.A.U. Christoff A.U.A.U., Wilfredomys oenax, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2021-3 [dostęp 2021-12-24] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 257. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Wilfredomys oenax. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2019-03-08]
↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Wilfredomys. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2019-03-08]
↑ ^a ^b ^c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 428. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b J. Nijhof: Nederlandse namen voor een deel van de Knaagdieren. paulvoorhaar.nl. [dostęp 2021-12-24]. (niderl.).
↑ U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 506. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
↑ Genus Wilfredomys Avila-Pires, 1960. W: Mammals of South America. James L. Patton, Ulyses F.J. Pardiñas, Guillermo D’Elía (redaktorzy). T. 2: Rodents. University of Chicago Press, 2015, s. 538–539. ISBN 978-0-226-16960-6.

[itis-1] Wilfredomys oenax, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Avila-2] F.D. Ávila-Pires. Um novo gênero de roedor sulamericano. „Boletim do Museu Nacional”. Nova Série, Zoologia. 220, s. 1–6, 1960. (port.).

[Thomas-3] O. Thomas. A new Thomasomys from Rio Grande do Sul. „The Annals and Magazine of Natural History”. Tenth series. 1, s. 154–155, 1928. DOI: 10.1080/00222932808672757. (ang.).

[iucn-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f A.U.A.U. Christoff A.U.A.U., Wilfredomys oenax, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2021-3 [dostęp 2021-12-24] (ang.).

[miiz-5] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 257. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[msw3-6] Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Wilfredomys oenax. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2019-03-08]

[msw3r-7] Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Wilfredomys. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2019-03-08]

[Burgin&inni-8] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 428. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Nijhof-9] J. Nijhof: Nederlandse namen voor een deel van de Knaagdieren. paulvoorhaar.nl. [dostęp 2021-12-24]. (niderl.).

[Pardiñas&inni-10] U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 506. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[mammals-11] Genus Wilfredomys Avila-Pires, 1960. W: Mammals of South America. James L. Patton, Ulyses F.J. Pardiñas, Guillermo D’Elía (redaktorzy). T. 2: Rodents. University of Chicago Press, 2015, s. 538–539. ISBN 978-0-226-16960-6.

[5]

[4]

[6]

[1]

[2]

[3]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]