Operacja Tarnegol 53

Operacja Tarnegol 53 (hebr. מבצע תרנגול 53, Miwca Tarnegol 53) – izraelska operacja wojskowa przeprowadzona w nocy z 26 na 27 grudnia 1969 roku w trakcie wojny na wyczerpanie, której celem było zdobycie egipskiego radaru produkcji radzieckiej – P-12 i przetransportowanie go do Izraela. Mimo problemów przy transporcie radaru, operacja zakończyła się sukcesem Sił Obronnych Izraela. Po stronie egipskiej zginęło dwóch żołnierzy, a czterech dostało się do niewoli. Po stronie izraelskiej ranny został jeden żołnierz.

Operacja Tarnegol 53
מבצע תרנגול 53

Wojna na wyczerpanie
Plan przebiegu operacji
Czas	26–27 grudnia 1969
Miejsce	Ras Gharib
Terytorium	Egipt
Przyczyna	chęć zdobycia nowego radaru armii egipskiej w celu poznania jego możliwości i sposobu działania
Wynik	zdobycie radaru P-12
Strony konfliktu
Izrael Egipt
Dowódcy
gen. Refa’el Ejtan płk Dawid Iwri płk Chaim Nadel ppłk Arje Cimel b.d.
Siły
• 66 żołnierzy 50. Batalionu Spadochroniarzy • technik Sił Powietrznych Izraela • 3 śmigłowce Super Frelon • 2 śmigłowce CH-53 Jasur • samoloty Douglas A-4 Skyhawk • ok. 50 żołnierzy obsługi i ochrony stacji radarowej P-12
Straty
• jeden ranny • radar P-12 • dwóch zabitych • czterech pojmanych
Położenie na mapie Synaju miejsce operacji
Położenie na mapie Egiptu miejsce operacji
28°21′35″N 33°04′39″E

Tło wydarzeń

Izraelska linia Bar-Lewa wzdłuż wschodniego wybrzeża Kanału Sueskiego

Koniec wojny sześciodniowej w 1967 roku nie stanowił zakończenia konfliktu arabsko-izraelskiego. Państwa arabskie nie mogły się pogodzić ze zwycięstwem Izraela oraz ze wzrostem jego pozycji w regionie. We wrześniu 1967 roku odbyła się konferencja w Chartumie, na której do głosu doszli zwolennicy prowadzenia zdecydowanej polityki wobec Izraela. Uznali, że nie można prowadzić żadnych negocjacji i rozmów pokojowych z politykami izraelskimi. Egipcjanie nie pogodzili się ze stratą Synaju, a Izrael nie akceptował postanowień Rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 242 nakazującej mu zwrot zdobytych terytoriów. W wyniku napięć politycznych doszło początkowo do pojedynczych, później regularnych, ostrzałów pozycji jednej i drugiej strony nad Kanałem Sueskim. Toczący się od 1967 do 1970 roku konflikt nazwany został wojną na wyczerpanie. Gamal Abdel Naser wierzył, że przedłużający się zatarg doprowadzi do osłabienia Izraela. W trakcie konfliktu dochodziło do operacji desantowych, naruszeń przestrzeni powietrznych, ostrzałów i wypadów komandosów na tyły wroga. Egipt chciał przez to utrzymać zainteresowanie międzynarodowe sytuacją nad Kanałem Sueskim i zyskać sojuszników. Naser otrzymał szeroką pomoc wojskową ze Związku Radzieckiego. Z kolei Izrael nie chciał pokazać słabości i wycofać się z pozycji na zachodzie Synaju mimo strat wśród żołnierzy stacjonujących na linii Bar-Lewa. Obszar walk w trakcie wojny na wyczerpanie był również poligonem doświadczalnym dla nowego sprzętu amerykańskiego i radzieckiego.

Przygotowania do operacji

Zdobyty przez Izraelczyków radar P-12 w Muzeum Izraelskich Sił Powietrznych w Chacerim

W październiku 1969 roku Siły Powietrzne Izraela dokonywały nalotów na stacje radarowe armii egipskiej ulokowane wzdłuż wybrzeża Morza Czerwonego. Miały one na celu osłabienie egipskiej obrony przeciwlotniczej i ułatwienie przeprowadzenia ewentualnych operacji wojskowych po drugiej stronie morza Izraelczykom. Dowództwo izraelskie poprzez bombardowania chciało w szczególności zniszczyć radziecki radar P-12, będący nowym nabytkiem egipskich wojsk obrony przeciwlotniczej, o którym donosił izraelski wywiad. Mimo dużej liczby ataków lotnictwo poinformowało, że w okolicy Ras Gharib wciąż znajduje się stanowisko radaru, prawdopodobnie P-12, namierzającego izraelskie samoloty . Po trzech miesiącach pracy wywiadowczej, wykonywaniu i analizowaniu zdjęć lotniczych, udało się zlokalizować miejsce stacjonowania radaru i jego obsługi. Wyglądało ono jak obozowisko Beduinów na pustyni i znajdowało się kilka kilometrów od wcześniej zbombardowanego innego radaru. Z liczby namiotów wywnioskowano, że na miejscu może znajdować się około 50 żołnierzy . 22 grudnia wywiad Sił Powietrznych doniósł o tym odkryciu podpułkownikowi Eli’ezerowi Kohenowi, ówczesnemu dowódcy Sił Powietrznych Izraela. Wówczas podjęto od razu decyzję o potrzebie przeprowadzenia operacji oraz uznano, że zamiast niszczyć radar, można go przetransportować do Izraela, poddać testom i badaniom technicznym. Zaplanowania całej operacji podjął się pułkownik Dawid Iwri.

Śmigłowiec Super Frelon

Dowódcami operacji zostali mianowani przez generała Rafa’ela Ejtana pułkownik Chaim Nadel i podpułkownik Arje Cimel. Uznano, że atak na stanowisko radaru przeprowadzi 66 żołnierzy z 50. Batalionu Spadochroniarzy, którzy dostaną się na miejsce operacji trzema śmigłowcami Super Frelon. Do oddziału dołączył także technik Sił Powietrznych Izraela, który był specjalistą od radzieckich radarów i rakiet plot. Jego zadaniem było złożenie radaru ważącego 2,5 tony. Po konsultacjach przeprowadzonych z pilotami śmigłowców pojawił się problem przetransportowania całego zestawu do Izraela. Żaden będący ówcześnie na służbie w izraelskiej armii śmigłowiec nie był zdolny do transportu P-12. Zdecydowano, że w operacji dodatkowo wezmą dwa z trzech zakupionych od Stanów Zjednoczonych śmigłowców CH-53 Jasur . Ostateczny plan zakładał, że z bazy lotniczej Tel Nof, na miejsce operacji, polecą trzy śmigłowce Super Frelon z 22 żołnierzami i amunicją na pokładzie każdego z międzylądowaniem w Abu Rudajs na Synaju. Lądowanie miało się odbyć z dala od celu, a żołnierze mieli dotrzeć na miejsce piechotą. W docelowym miejscu dwa oddziały miały zaatakować namioty i stanowiska ochrony, a trzecia grupa wraz z technikiem miała za zadanie rozmontowanie radaru. Następnie dwa śmigłowce Jasur miały przybyć na miejsce i zabrać podwieszoną pod spodem, rozmontowaną stację radarową . W celu odwrócenia uwagi egipskiej obrony przeciwlotniczej i radarów od przeprowadzanej operacji zaplanowano przeprowadzenie ataku lotniczego samolotami A-4 Skyhawk 60 km na północ od Ras Gharib.

25 grudnia, na dzień przed operacją, zaplanowano ćwiczenia i symulację operacji. Stację radarową miał symulować wagon kolejowy, który miał podobną masę jak cel operacji .

Przebieg operacji

26 grudnia, o godzinie 21:00, operacja rozpoczęła się pozorowanym atakiem izraelskich samolotów na pozycje oddalone o 60 km na północ od miejsca operacji. O godzinie 21:15 z bazy w Abu Rudajs wystartowały 3 śmigłowce Super Frelon w kierunku Ras Gharib z żołnierzami i amunicją. Aby egipskie radary nie wykryły śmigłowców, piloci musieli lecieć nisko nad ziemią. Pustynny obszar operacji nie miał punktów charakterystycznych, nawigacja odbywała się na podstawie zdjęć lotniczych. Utrudnieniem była także noc. Dopiero po czwartej próbie udało się wylądować na zaplanowanym miejscu desantu.

Śmigłowiec CH-53 Jasur

Dzięki hałasowi towarzyszącemu pracy generatorów spadochroniarzom udało się dotrzeć na około 30 metrów od celu. Wtedy też Izraelczycy dostrzegli dwóch żołnierzy patrolujących otoczenie stacji radarowej. Doszło do wymiany ognia, Egipcjanie podnieśli alarm i zawiadomili resztę ochrony radaru o ataku. Okazało się, że obsada radaru nie jest tak liczna, jak zakładano. W trakcie walki jeden z Izraelczyków został ranny w głowę i rękę, po stronie egipskiej dwóch żołnierzy zostało zabitych, a trzem udało się uciec. Po wkroczeniu na teren obozu spadochroniarze wzięli do niewoli czterech Egipcjan, w tym jednego sierżanta. Podczas przesłuchania Izraelczycy dowiedzieli się, że dowódca placówki uciekł wraz z załogą. Zajęcie samej placówki zajęło około 25 minut .

Po zajęciu placówki trzeci zespół przystąpił do demontażu stacji radarowej. Plan zakładał na tę czynność pół godziny, jednak masa anteny (ok. 2,5 tony) sprawiła, że prace zajęły technikowi i żołnierzom godzinę. Podczas prac nad radarem reszta spadochroniarzy podłożyła ładunki wybuchowe w składzie paliwa do generatorów i schronie. Po demontażu zawiadomiono pilotów Jasurów o gotowości do ewakuacji. O 02:30 śmigłowce przybyły na miejsce i rozpoczęto podwieszanie samochodu transmisyjnego z anteną oraz samego radaru . Pilot śmigłowca z radarem już po kilku minutach lotu zgłosił usterkę układu hydraulicznego, która mogła spowodować niewykonanie misji. Załoga jednak zdecydowała się na lot nad Morzem Czerwonym i pierwsze lądowanie w celu sprawdzenia usterki wykonała na Synaju. Drugi śmigłowiec również miał problemy z lotem, ponieważ podwieszony, kołyszący się samochód wraz z anteną negatywnie wpływał na stabilność lotu. Okazało się, że zbierający dokumenty żołnierze zapomnieli zamknąć okna oraz drzwi w pojeździe i naczepie. Mimo to drugi śmigłowiec doleciał od razu do Abu Rudajs.

Rezultat

Przechwycony P-12 został poddany testom i badaniom technicznym przez zespoły izraelskie i amerykańskie. Oba uznały, że cały system nie stanowi szczególnego zagrożenia dla samolotów oraz nie przedstawia sobą żadnych nowych rozwiązań technicznych. Jak się później okazało, częstotliwość radaru można było łatwo zakłócić znanymi Izraelczykom sposobami. Dowództwo izraelskie uznało jednak, że operacja osłabiła obronę powietrzną Egiptu oraz miała duże znaczenie propagandowe. Z kolei Amerykanie wykorzystali zestaw do przygotowania makiet ćwiczebnych dla swojego lotnictwa .

W Izraelu, jak i w Egipcie informacje o operacji nie zostały od razu w pełni ujawnione. Związek Radziecki zażądał od Egiptu wyjaśnień na temat okoliczności utracenia nowo dostarczonego radaru i zagroził opóźnieniami w dostawach nowoczesnego sprzętu  .

Bibliografia

• JakirJ. Elkariw JakirJ., כך הורס המכ''ם המצרי, „בטאון חיל האוויר” (50–51), 1986, s. 106–107 [dostęp 2020-04-23]  (hebr.).
• ChaimCh. Herzog ChaimCh., The Arab-Israeli Wars. War and Peace in the Middle East, New York: Vintage Books, 1984  (ang.).
• EliE. Landau EliE., מזמן רציתי להתגייס לצה"ל" אמר המצרי שנשבה בפשיטה שלשום לחוקרו הישראלי, „Ma’ariw”, 28 grudnia 1969, s. 1, 3 [dostęp 2020-10-28]  (hebr.).
• OmriO. Lewin OmriO., כמו בסרט: כך נחטף המכ"ם המצרי לישראל, „Mako.co.il”, 6 maja 2014 [dostęp 2020-10-28] [zarchiwizowane z adresu 2016-06-04]  (hebr.).
• UriU. Milsztajn UriU., מתחת לרדאר: הסיפור שלא סופר על חטיפת המכ"ם המצרי במלחמת ההתשה, „Ma’ariw”, 26 grudnia 2015 [dostęp 2020-10-28]  (hebr.).
• MoszeM. Nisenbojm MoszeM., תרנגול 53: המבצע הצבאי שהימם את המצרים, „Israel ha-Jom”, 3 maja 2018 [dostęp 2020-11-17]  (hebr.).
• SzimszonS. Ofer SzimszonS., כוח ־פשיטה של צה''ל תקף מוצב מצרי במפרץ סואץ, „Dawar”, 28 grudnia 1969, s. 1–2 [dostęp 2020-10-28]  (hebr.).
• IsraelI. Paz IsraelI., כוח של צה"ל ערף פשיטה מוצלחת על מוצב מצרי-והרסו, „Al ha-Miszmar”, 28 grudnia 1969, s. 1, 3 [dostęp 2020-10-28]  (hebr.).
• KirstenK. Schulze KirstenK., Konflikt arabsko-izraelski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010, ISBN 978-83-01-16351-8 .