Olesno (województwo małopolskie)
Olesno – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie dąbrowskim, w gminie Olesno[4].
| wieś | |
 Budynek urzędu gminy w Olesnie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1784[2] |
| Strefa numeracyjna |
14 |
| Kod pocztowy |
33-210[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KDA |
| SIMC |
0825404 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu dąbrowskiego  | |
Położenie na mapie gminy Olesno  | |
 50°12′04″N 20°55′41″E/50,201111 20,928056[1]
| |
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie tarnowskim.
Integralne części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 1048262 | Bugaj | część wsi |
| 1048279 | Owczarnia | przysiółek |
| 1048285 | Podkościele | część wsi |
Historia
edytujOlesno istniało już w 1375 roku, ponieważ w latach 1375–1411 powstała parafia o tej nazwie, co jest niewątpliwym dowodem na istnienie miejscowości. Około roku 1580 wioskę zamieszkiwało 631 osób.
W późniejszych latach do Olesna zaczęli napływać osadnicy z północy. W roku 1595 zbudowano nowy, drewniany kościół, konsekrowany przez biskupa krakowskiego w 1616 roku. Blisko sto lat później, w roku 1714 miała miejsce epidemia cholery, podczas której zmarło 556 osób, czyli więcej niż połowę mieszkańców wsi. Zmarłych grzebano w zbiorowych grobach, w miejscu gdzie usytuowana była kaplica św. Anny, której pozostałością jest figura Najświętszej Marii Panny. Częstym kataklizmem występującym na terenie Olesna były powodzie, które nawiedzały ten teren co kilka lat, przeważnie w okresie letnim. Powódź oraz nadmierne opady mające miejsce w czerwcu 1845 roku spowodowały tragiczną klęskę głodu. Rok później miało miejsce wydarzenie zwane rzezią galicyjską. Uzbrojone w widły, kosy, siekiery grupy chłopów, mordowały ziemian i urzędników dworskich oraz plądrowały dwory. Przebieg rzezi na terenie Olesna wyglądał następująco: zbrojne bandy chłopów z okolicznych miejscowości zgromadziły się przed dworem zwanym Owczarnią w Oleśnie. Następnie udali się na plebanię, którą doszczętnie splądrowali. Zamierzali iść do Tarnowa, jednakże dotarli tylko pod karczmę, gdzie zamordowali 26 osób (w tym właściciela Olesna, Karola Koterskiego)[7].
W 1873 roku Olesno nawiedziła epidemia tyfusu. Szybko rozprzestrzeniająca się choroba pochłonęła wiele istnień ludzkich.
Okres I wojny światowej przebiegał na terenie Olesna względnie spokojnie, gdyż walki w rejonie Powiśla Dąbrowskiego przebiegały na linii Dunajca.
II wojna światowa nie oszczędziła Olesna. Tydzień po wybuchu wojny w Oleśnie pojawiły się pierwsze oddziały niemieckie. Niemcy zaatakowali polskie wojsko. Podczas okupacji postrachem Olesna oraz całego Powiśla Dąbrowskiego był żandarm Engelbert Guzdek.
Po wyzwoleniu przystąpiono do formowania władz lokalnych. W 1945 roku utworzono gminną radę narodową w Oleśnie. Dziesięć lat później w wyniku reformy administracyjnej w miejsce gminnej rady narodowej utworzono gromadzką radę narodową w Oleśnie. Reforma administracyjna z 1972 roku doprowadziła do utworzenia gminy Olesno oraz Gminnej Rady Narodowej.
Zabytki
edytujObiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[8].
-kosciol.jpg)
- Kościół parafialny pw. św. Katarzyny, otoczenie. Obiekt został wzniesiony w 1765 roku w stylu barokowym. Świątynia została konsekrowana przez biskupa tarnowskiego Grzegorza I Zieglera w 1824 roku. W 1909 roku nastąpiła gruntowna przebudowa kościoła polegająca na jego powiększeniu, w wyniku czego kościół otrzymał nowy, trzynawowy korpus. Autorem projektu przebudowy kościoła w 1909 roku, prawdopodobnie jest architekt Jan Sas-Zubrzycki[9]. W 1910 roku miała miejsce ponowna konsekracja dokonana przez biskupa Leona Wałęgę. Wewnętrzna polichromia wykonana w latach 1959–1960 przez Stanisława Westwalewicza została w ostatnich latach gruntownie odnowiona. Ołtarz główny (zakupiony ze zburzonego kościoła św. Szczepana w Krakowie)[10]. z rzeźbami św. Piotra i św. Pawła oraz barokowym krucyfiksem z XVIII wieku. Ołtarz główny został gruntownie odnowiony;
- kaplica św. Trójcy przy kościele parafialnym;
- dwór znany jako Owczarnia, wraz z parkiem zajmuje obszar ok. 3 hektarów. Centralnym elementem całego zespołu jest murowany dwór wzniesiony w na początku XIX wieku. Dokładna data budowy, jak również nazwisko projektanta jest nieznane. Pierwotnie dwór w Oleśnie był skromną, jednokondygnacyjną budowlą na planie prostokąta. Plany tej budowli znane są ze szkiców z 1918 roku. Dwór został przebudowany w latach 1918–1920, w wyniku czego budowla otrzymała masywny portyk na kolumnach i filarach od frontu, nadbudowane piętro oraz zadaszoną galerię. Przebudowane zostały także wnętrza dworu;
- park podworski „Owczarnia”.
Oświata
edytuj- Szkoła Podstawowa w Oleśnie im. prymasa Stefana Wyszyńskiego[11].
- Publiczne Przedszkole w Oleśnie.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 92366
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 846 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2013-03-10].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Stefan Dembiński, Rok 1846. Kronika dworów szlacheckich. Jasło 1896
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-11-21].
- ↑ Jerzy Wowczak, Jan Sas-Zubrzycki, Kraków: Towarzystwo Wydawnicze Historia Iagellonika Kraków, 2017, s. 109, ISBN 978-83-65080-63-9 [dostęp 2023-02-06] (pol.).
- ↑ Bogusław Krasnowolski, Leksykon zabytków architektury Małopolski, Kraków: Wydawnictwo „Arkady”, 2013, s. 223, ISBN 978-83-2134744-8.
- ↑ Redakcja, Kardynał Wyszyński patronem szkoły w Oleśnie [online], Miasto i Ludzie magazyn portal, 29 września 2022 [dostęp 2022-11-06] (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Gminna Biblioteka Publiczna w Oleśnie
- Oleśno, wś pow. dąbrowski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 740.