Odhise Paskali
Odhise Paskali (ur. 30 grudnia 1903 w Kozani, zm. 13 września 1985 w Përmecie[1]) – albański rzeźbiarz.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość |
albańska |
| Dziedzina sztuki | |
| Ważne dzieła | |
| |
.svg){kind=small}
| |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujBył synem duchownego prawosławnego i nauczyciela Paskala i Kaliope z d. Papadhimitri[2]. W 1906 jego rodzina przeniosła się z greckiego miasteczka Kozani do Përmetu, gdzie Odhise ukończył grecką szkołę elementarną. Z pomocą przyjaciela rodziny W 1916 wyjechał do Włoch, gdzie ukończył szkołę średnią i podjął studia z zakresu literatury i filozofii na Uniwersytecie Turyńskim[3]. Tam też zaczął realizować swoją pasję plastyczną, ucząc się rzeźby pod kierunkiem Edouardo Rubino. W 1924 na wystawie w Turynie została wyróżniona jego rzeźba Głodujący i portret Avniego Rustemiego. W 1927 ukończył studia we Włoszech. Pierwszą rzeźbą, którą wykonał po powrocie do kraju, było popiersie Beethovena, którego twórczością zafascynował się w okresie włoskim.
W kwietniu 1931 Paskali należał do grupy inicjatorów stowarzyszenia Przyjaciele Sztuki (alb. Miqte e Artit), która zajmowała się organizacją wystaw sztuki narodowej w miastach albańskich[1]. 21 maja 1931 z inicjatywy stowarzyszenia otwartą pierwszą w dziejach Albanii wystawę rodzimej sztuki figuratywnej[3].
W 1932 powstały pierwsze rzeźby monumentalne Paskaliego – Luftëtari Kombëtar (Bojownik narodowy), który stanął w centrum Korczy i Flamurtari (Niosący sztandar), stanowiący do dziś symbol Wlory[3]. Dekada lat 30. przyniosła największe dzieła Paskalego, wśród nich pomniki działaczy narodowych (Themistokli Gërmenji, Çerçiz Topulli, Abdyl Frashëri), a także dwa pomniki Skanderbega, z których jeden stanął w centrum Kukësu[1]. W 1934 na stałe zamieszkał w Tiranie.
Po wykonaniu pomnika Abdyla Frashëriego, który w 1940 stanął w Prizrenie, na kilka lat Paskali zaprzestał działalności twórczej. Powrócił do niej w 1948 serią pomników, upamiętniających partyzantów komunistycznych (Misto Mame, Vojo Kushi). Był także współautorem (wspólnie z Andreą Mano i Janaqem Paço) zdobiącego centrum Tirany pomnika Skanderbega, a także autorem stojącego kilkaset metrów dalej pomnika Partyzanta Wyzwoliciela[1]. Pozostawił po sobie 523 dzieła. Niektóre z nich do dzisiaj są wykorzystywane w emisji banknotów i papierów wartościowych.
W latach 1947–1953 pracował jako nauczyciel w liceum artystycznym Jordan Misja w Tiranie. W 1951 znalazł się w składzie delegacji artystów albańskich, którzy zostali wyselekcjonowani do wyjazdu do ZSRR. Sześć lat później objął funkcję dyrektora Galerii Narodowej w Tiranie. Uhonorowany orderem Naima Frashëriego I kl. i tytułem Rzeźbiarza Ludu (alb. Skulptor Popullit). Był członkiem Albańskiej Akademii Nauk[4].
Pamięć
edytujPracownia Paskaliego po jego śmierci została przekształcona w muzeum, zniszczone w roku 1990. Ocalała część spuścizny rzeźbiarza jest przechowywana przez rodzinę. W 1985 ukazały się jego wspomnienia Ślady życia (alb. Gjurme jete). W 2005, w 20 rocznicę śmierci jego córka Floriana wydała tom poświęcony ojcu – Dla Paskaliego, od Paskaliego (Për Paskali nga Paskali). Imię rzeźbiarza nosi jedna z ulic w północno-wschodniej części Tirany, ulice w Prizrenie i w Mitrowicy, a także szkoła artystyczna w Peji.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Robert Elsie: A Biographical Dictionary of Albanian History. New York: I.B. Tauris, 2012, s. 348. ISBN 978-1-78076-431-3.
- ↑ Odhise Paskali. galeriakombetare-rks.com. [dostęp 2024-11-29]. (alb.).
- ↑ a b c Odhise Paskali (1903-1985). radiandradi.com. [dostęp 2024-02-07]. (alb.).
- ↑ Odhise Paskali, babai i skulpturës shqiptare. telegraf.al. [dostęp 2019-03-31]. (alb.).
Bibliografia
edytuj- Leonard Voci: Odhise Paskali, themelues i skulpturës shqiptare: studime. Tirana: 2012, s. 348.
- Robert Elsie: A Biographical Dictionary of Albanian History. I.B. Tauris: 2013, s. 348. ISBN 978-1-78076-431-3.
- Flori Slatina: Portrete artistesh. Tirana: 1999. (alb.).