Obwód Sandomierz BCH

Obwód Sandomierz – jednostka terytorialna Batalionów Chłopskich. Obejmował teren ówczesnego powiatu sandomierskiego. Wchodził w skład Okręgu III Kielce BCh.

Komendanci obwodu

• „Łeda” (Tadeusz Szeląg) (11.1940 – 06.1941);
• „Włast” (Stanisław Markiewicz) (07.1941 – 08.12.1941) – zastrzelony podczas próby ucieczki z aresztu w Lasocinie przez granatowego policjanta;
• „Bryła” (Antoni Piwowarczyk) (1.08.1942 – ?);
• „Poświst” (Leon Cieśla) (09.1942 – 07.03.1944) – aresztowany i zamordowany w obozie koncentracyjnym Groß-Rosen;
• „Witold” (Eugeniusz Witkowski) (03.1944 – 08.1944)

Struktura organizacyjna

Obwód od 10 sierpnia 1941 dzielił się organizacyjnie na 4 rejony, czternaście gmin, i trzy miasta wydzielone. Wiosną 1944 po reorganizacji utworzono 5 rejon.

• rejon 1 "Zawisza Czarny”,
  • komendanci:
    • „Zounus” (Władysław Gubernat) – ? – 12.1941 – aresztowany i rozstrzelany;
    • „Kłos” (Jan Dębowski) – 01.1942 – 12.1942;
    • „Soplica” (Jan Łukaszek) – 12.1942 – ?.
  • gmina Dwikozy „Damian”, komendanci:
    • „NN” (Feliks Winiarczyk) – ?;
    • „NN” (? Sadak) – ? – jesień 1943;
    • „Rekin” (Ignacy Sobczyk) – jesień 1943 – 08.1944;
  • gmina Wilczyce „Wola”, komendanci:
    • „NN” (? Duszak) – ?;
    • „Kłos” (Jan Dębowski) – ?;
    • „NN” (Mieczysław Morzyński) – ?;
    • „Kosa” (Feliks Kołacz) – ? – jesień 1943;
    • „Jastrząb” (Jan Fryszkiewicz) – jesień 1943 – ?
  • gmina Obrazów „Opole”, komendanci:
    • „NN” (? Janus) – ? – 1942;
    • „Rydz” (Józef Osuch) – 1942 – 08.1944;
  • miasto Sandomierz „Społem” – brak wyznaczonego komendanta;
  • miasto Zawichost „Zorza” – brak wyznaczonego komendanta;
• rejon 2 „Uniwersytet Ludowy”
  • komendanci:
    • „Zelwa”, „Wyrwa” (Jan Kurkiewicz) – 08.1941 – jesień 1943;
    • „Witold” (Eugeniusz Witkowski) – jesień 1943 – 08.1944;
  • gmina Lipnik („Lolek”), komendanci:
    • „NN” (? Bardychowski) – ?;
    • „NN” (Walenty Wróbel) – koniec 1942 – 08.1944;
  • gmina Klimontów („Klimek”), komendanci:
    • „Dizma” „Dyzma” (Walenty Polit) – 1941 – 1943;
    • „NN” (? Borkowski) – do 08.1944;
  • gmina Jurkowice („Judasz”),
    • „NN” (Józef Grzybowski) – ? – 8.11.1943 – aresztowany i rozstrzelany w nieznanych okolicznościach;
    • „NN” (Józef Dziedzic) – 11.1943 – ?;
    • „Zawisza” (Jan Saniawa) – ? – 08.1944;
• rejon 3 „Uniwersał”,
  • komendant:
    • „Tyli” (Cyprian Kalina) – ? – 08.1944;
  • gmina Wiśniowa „Wiąz”, komendanci:
    • „NN” (Stefan Kornacki);
  • gmina Rytwiany „Radło”, komendanci:
    • „NN” (Mieczysław Wilk) – ?
    • „Tyli” (Cyprian Kalina) – ? – 08.1944;
  • gmina Wielkie „Topór” – od wiosny 1944 przynależność do rejonu 5,
  • gmina Połaniec „Piła” – od wiosny 1944 przynależność do rejonu 5,
  • Łubnice „NN”, komendanci:
    • ?;
  • miasto Staszów „Siostra” – brak wyznaczonego komendanta;
• rejon 4 „Nowizna Wiciowa”,
  • komendanci:
    • „Wiotki” (Piotr Sarzyński) – ? – wiosna 1943;
    • „Brzezina” (Antoni Jarosz) – wiosna 1943 – ?;
    • „Jary” (Jan Stawiarz) – wiosna 1944 – ? – zmarł z ran odniesionych 17.03.1944 w ataku na posterunek w Skrzypaczowicach;
  • gmina Koprzywnica „Kula”, komendanci:
    • „NN” (Jan Wroczek) – ? – 08.1944;
  • gmina Łoniów „Zpała”, komendanci:
    • „Jodła” (Jan Kucwaj) – ? – 08.1944;
  • gmina Samborzec „Sędzia”, komendanci:
    • „NN” Stanisław Majewski) – ?;
    • „NN” (Antoni Drabowicz) – wiosna 1943 – przełom 1943/1944;
    • „NN (Dobko Józef) – przełom 1943/1944 – 08.1944;
  • gmina Osiek – od wiosny 1944 przynależność do rejonu 5,
• rejon 5 „?” – od wiosny 1944;
  • komendanci:
    • „Olszyna” (Władysław Bąk) – ?;
    • „Dąb” (Czesław Kubik) – ? – 08.1944;
  • gmina Wielkie „Topór”, komendanci:
    • „Ryś” (Kazimierz Kazior) – ? – 1942;
    • „NN” (Józef Mikus) – 1942 – ?;
  • gmina Połaniec „Piła”, komendanci:
    • „NN” (? Rzepecki) – ?
    • „NN” (Jan Kurgan) – ?
  • gmina Osiek, komendanci:
    • „NN” (Adam Banaś) – ?;
    • „NN” (Wacław Kowalski) – ?;
    • „NN” (Władysław Jagła) – wiosna 1943 – 08.1944;.

Stan liczebny

Pod koniec okupacji siły taktyczne obwodu liczyły 75 plutonów. Przeciętnie 5 – 7 plutonów na gminę. Stan osobowy liczył łącznie ponad 3750 żołnierzy, w tym:

• 7 oficerów;
• 51 podchorążych;
• 350 podoficerów..

Uzbrojenie

Pod koniec okupacji uzbrojenie obwodu składało się z ok. 500 szt broni różnych typów:

• 3 piaty z 200 szt. granatów;
• 5 ckm;
• 24 rkm;
• 22 pistolety maszynowe;
• 450 kb

Dodatkowo kilkaset granatów obronnych i kilkadziesiąt kilogramów angielskich materiałów wybuchowych.

Oddziały partyzanckie

• Oddział partyzancki „Lotna”
• 3 Oddziały Specjalne LSB

Akcja scaleniowa z AK

Akt scaleniowy na terenie obwodu został podpisany dopiero 14 lipca 1944 roku. Nigdy jednak nie w szedł w życie. W ramach Akcji „Burza” w lipcu 1944 zmobilizowano na terenie Obwodu ok. 350 słabo uzbrojonych ludzi, z których utworzono batalion pod dowództwem porucznika „Wyrwy” (Jana Kurkiewicza). Jedyną realną siłę batalionu stanowił oddział partyzancki „Lotna” liczący ok. 60 ludzi pod dowództwem podporucznika „Salerny” (Mieczysława Wałka). Batalion walczył w składzie 2 Pułku Piechoty Legionów AK na przełomie lipca i sierpnia 1944 r. Dowództwo batalionu odmówiło wykonania rozkazu marszu na koncentrację sił Okręgu Radom Kielce Armii Krajowej. Zostały rozwiązane po zajęciu terenu Obwodu przez Armię Czerwoną.

Bibliografia

• Wojciech Borzobohaty, „Jodła” Okręg Radomsko-Kielecki ZWZ-AK 1939–1945, Warszawa 1988, ISBN 83-211-0901-2.