O tyranii
O tyranii. Dwadzieścia lekcji z dwudziestego wieku (ang. On Tyranny: Twenty Lessons from the Twentieth Century) – książka z 2017 roku autorstwa amerykańskiego historyka, Timothy’ego Snydera. Pierwsze polskie wydanie wyszło w tym samym roku nakładem wydawnictwa Znak w tłumaczeniu Bartłomieja Pietrzyka[1].
| Autor | |
|---|---|
| Tematyka |
demokracja i jej zagrożenia |
| Typ utworu |
książka polityczno-historyczna |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania |
USA |
| Język | |
| Data wydania |
2017 |
| Pierwsze wydanie polskie | |
| Data wydania polskiego |
2017 |
| Wydawca | |
| Przekład | |
Treść
edytuj_(cropped).jpg)
Tekst napisany został w 2016 i był adresowany do czytelnika amerykańskiego[2]. Jest rozważaniem na temat możliwości przekształcania się współczesnych demokracji w oligarchie i tyranie. Autor zauważył, że w dobie zagrożeń dla demokracji zachodnia cywilizacja powinna skorzystać z doświadczeń historii. Wskazał, że od czasu ogłoszenia przez Stany Zjednoczone niepodległości od "tyranii" brytyjskiej, w Europie pojawiły się trzy wielkie fale demokratyzacji życia społecznego: po I oraz II wojnie światowej, a także po upadku komunizmu. Niektóre z wyłonionych w wyniku tych przemian demokracji poniosły w następnym czasie porażkę. Pojawili się silni przywódcy, skrajne partie, które przeprowadziły państwa od demokracji z powrotem w otchłań tyranii: nazistowskiej lub komunistycznej (pozostającej u władzy znacznie dłużej), co było w początkowej fazie reakcją na niesprawiedliwości globalizacji (rzeczywiste i wyimaginowane), a także bezradność demokracji w ich likwidowaniu[3]. Snyder uważa, że przekonanie, iż dziedzictwo demokratyczne może być samoistnym remedium na wszelkie zagrożenia tyranią, jest o tyle kuszące, co mylne. Za lek przeciwko rozwiązaniom totalitarnym uznaje studiowanie historii i uczenie się na błędach poprzednich pokoleń[4].
Swoje poglądy wykłada w dwudziestu lekcjach (rozdziałach)[4], sformułowanych niezwykle prostym i przystępnym językiem. Wskazuje m.in. na konieczność obrony instytucji państwa praworządnego przed zakusami ich siłowego przejęcia, czujność w dostrzeganiu symptomów powstawania systemu monopartyjnego, pułapkę lansowania jednolitego modelu patriotyzmu z jednoczesnym wymazywaniem roli niektórych bohaterów narodowych, zachowywanie etyki zawodowej, wystrzeganie się organizacji paramilitarnych, czy wartość wyróżniania się w swoim proteście. Uważa, że demokracja wymaga ludzi czytających, dbających o poziom swej wiedzy i języka, poszukujących prawdy i obiektywizmu, dociekliwych i nie bojących się zadawać pytań władzy, kontrolujących polityków. Autor zachęca też do aktywności politycznej (nie tylko obserwowania i komentowania) oraz angażowania się w pozytywne akcje społeczne przy jednoczesnym, stanowczym chronieniu swojego życia prywatnego. Wskazuje, że należy czerpać wiedzę i zachowania od ludzi z innych krajów, ale jednocześnie zwracać uwagę na język propagandy i nienawiści, umieć odróżniać podszepty różnych ośrodków od rzeczowego przekazu i faktów. W przypadku nadejścia totalitaryzmu, bezprawia, czy choćby rządu łamiącego jakieś prawa należy zachować spokój, postawę patriotyczną i wyczekiwać odpowiedniego momentu do kontrataku, nie spalając się bez widoków na sukces[5].
Okoliczności powstania
edytujPublikacja powstała w trakcie wyborów prezydenckich w USA w 2016, w których walczyli ostatecznie Hilary Clinton i Donald Trump. Wybory te były o tyle wyjątkowe, że dużą rolę odegrały w nich ośrodki zewnętrzne, które próbowały mieć wpływ na ich wynik[5].
Nawiązania i odbiór
edytujPeruwiański krytyk literacki i laureat nagrody Pulitzera, Carlos Lozada napisał w The Washington Post, że jest to "z pewnością najbardziej przekonujący tom wśród literatury rodzącego się ruchu oporu"[6]. W 2017 książka znalazła się na liście bestsellerów New York Timesa (kategoria literatury faktu)[7] i pozostała na różnych listach do 2021[8][9]. Wydanie graficzne z ilustracjami Nory Krug zostało uznane przez New York Timesa za najlepszą powieść graficzną 2021 roku, a w 2022 zdobyło ADC Annual Awards[10].
Książkę Snydera czytał Hamlet w inscenizacji Tadeusza Bradeckiego z 2019 (Teatr Dramatyczny w Warszawie)[11].
Przypisy
edytuj- ↑ Timothy Snyder, O tyranii. Dwadzieścia lekcji z dwudziestego wieku, Znak, Kraków, 2017, s. 4, ISBN 978-83-240-4226-5
- ↑ Do polskiego czytelnika, nota autora, w: Timothy Snyder, O tyranii. Dwadzieścia lekcji z dwudziestego wieku, Znak, Kraków, 2017, s. 8, ISBN 978-83-240-4226-5
- ↑ Krzysztof Maliszewski, Maszyna wojenna przeciw tyranii. Książka wśród ludzi Heleny Radlińskiej – iskry na czas obecny, w: Edukacja Dorosłych, nr 1/2018, s. 14, ISSN 1230-929 X
- ↑ a b Prolog. Historia i tyrania, w: Timothy Snyder, O tyranii. Dwadzieścia lekcji z dwudziestego wieku, Znak, Kraków, 2017, s. 9-13, ISBN 978-83-240-4226-5
- ↑ a b Maciej Franz, Uwagi i przemyślenia po lekturze książki Timothy’ego Snydera „O tyranii”, „Studia Orientalne” (2), 2017, s. 249-267, ISSN 2299-1999.
- ↑ Timothy Snyder, strona autora, On Tyranny by Timothy Snyder [online], timothysnyder.org [dostęp 2024-02-27] (ang.).
- ↑ Susan Gonzalez, One Yale historian, two NYT bestsellers [online], YaleNews, 21 października 2019 [dostęp 2024-02-27] (ang.).
- ↑ Carolyn Juris, This Week's Bestsellers: January 25, 2021 [online], PublishersWeekly.com [dostęp 2024-02-27] (ang.).
- ↑ Washington Post, Washington Post paperback bestsellers, „The Washington Post”, 10 lutego 2021, ISSN 0190-8286 [dostęp 2024-02-27] (ang.).
- ↑ The One Club, Ten Speed Press | On Tyranny: graphic edition [online], oneclub.org [dostęp 2024-02-27] (ang.).
- ↑ Biedrzycki, Krzysztof, Hamlet: tyrania, zimna czaszka i szyderczy uśmiech aktora, w: Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2019, s. 1