Nowe Zagrody (Racibórz)
Nowe Zagrody (niem. Neugarten[1]) – dzielnica Raciborza włączona do miasta 1 stycznia 1860 r.
| Dzielnica Raciborza | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Miasto | |
| W granicach Raciborza |
1860 |
| Tablice rejestracyjne |
SRC |
Położenie na mapie Raciborza  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu raciborskiego  | |
 50°05′16″N 18°13′16″E/50,087778 18,221111
| |
Położenie
edytuj
Znana jest granica oddzielająca dzielnicę od centrum miasta. Granica ta przebiega wzdłuż dzisiejszej ul. Staszica. Pozostałe granice są problematyczne. Ul. Wojska Polskiego przyjmuje się jako przedłużenie granicy z centrum miasta, jednak nie można jednoznacznie stwierdzić, czy rzeczywiście granica między wsią a miastem tam przebiegała. Ul. Mysłowicka oddziela Ocice od Nowych Zagród, bowiem tam znajdowało się kiedyś według mapy z 1924 r. Richtplatz, czyli miejsce do wykonywania egzekucji. Trudno także jest określić granicę z Starą Wsią[1]. Najczęściej jednak przyjmuje się, że dzielnicę Nowe Zagrody wyznaczają ulice: Staszica, Wojska Polskiego, Mariańska i Mysłowicka.
Toponimika nazwy dzielnicy
edytujWedług językoznawców nazwę dzielnicy wiąże się z gospodarstwami chłopskimi, które nazywano zagrodami. Warto jednak zwrócić uwagę na istnienie pojęcia zagroda w regionalizmie śląskim, co oznaczało ogrody. Takie tłumaczenie tego słowa potwierdza niemiecka nazwa wsi – Neugarten. Źródła historyczne potwierdzają także istnienie ogrodów na zewnątrz murów miejskich w kierunku Nowych Zagród, które były określane jako Gärten[1].
Historia
edytuj
Nowe Zagrody po raz pierwszy wzmiankowane są w 1313 r., w którym źródła historyczne potwierdzają, że wieś miała swojego wójta[1][2]. Augustin Weltzel podawał ten fakt jako dowód, że wieś lokowana była na prawie niemieckim[1]. Źródła wspominają, że w sąsiedztwie z Nowymi Zagrodami raciborscy mieszczanie posiadali ogrody. Chcieli w taki sposób przewyższyć przywilejami rolników, którzy posiadali swoje ziemie w Nowych Zagrodach[2]. Wieś wzmiankowana jest przeważnie przy sprzedaży części ziem należących do niej. W taki sposób pojawia się w dokumentach z 1381 r., w których dominikanka, Elżbieta z Krakowa zakupiła sześć ogrodów, które miały przypaść konwentowi zakonnemu po jej śmierci. W 1445 r. w dokumentach księcia Wacława wieś wzmiankowana jest jako novi orti. Natomiast w 1512 r. źródła mówią o sprzedaży ogrodu księcia Walentego za 30 guldenów Janowi Szyce. Dokument z 1532 r. mówi, że wieś zamieszkiwało 34 zagrodników, którzy musieli płacić daninę na rzecz raciborskiego zamku, na którą składało się 12 guldenów, 75 kur, 4 kopy jaj. Ponadto zagrodnicy zobowiązani byli do płacenia czynszu leśnego, określanym w niemieckim dokumencie jako lessny geldt, a także do uiszczania opłat od posiadanych koni. Dokument wymienia również kilku mieszczan jako właścicieli położonych we wsi ogrodów. W 1567 r. według urbarza we wsi znajdowało się 67 gospodarstw oraz domów, które musiały wykonywać prace na rzecz zamku oraz mieszczan[1]. Z zapisków wynika, że wieś płaciła daninę w wysokości 28 florenów, 18 groszy i 2 halerze oraz 9,5 korca żyta (ok. 720 kg), 9,5 korca owsa (ok. 1000 kg), 82 kury i 190 jaja. Oprócz tego chłopi musieli odrobić pańszczyznę na ocickim folwark podczas koszenia zboża i omłotów. Później zostali zobowiązani także do utrzymania w dobrym stanie przepływającego przez Nowe Zagrody kanału Psinka[3].
Z początkiem XVIII w. folwark książęcy we wsi wyceniany był na 70 talarów. Natomiast karczma sprzedawała w ciągu roku 65 achteli piwa (ok. 250 litrów) i pół wiadra gorzałki (ok. 30 litrów)[3]. W 1817 roku tereny należące do dzielnicy stały się domem dla urzędników sądowych, bowiem sąd krajowy z Brzegu został przeniesiony do Raciborza[2][3]. Stało się tak, ponieważ w mieście brakowało miejsca pod zabudowę[3]. W I połowie XIX wieku zostało wybudowane więzienie, które było jednym z najnowocześniejszych w Europie[2].
Demografia
edytujW 1532 r. wieś zamieszkiwało 24 zagrodników, a w urbarzu z 1567 r. wymienia się 67 gospodarstw oraz domów[1]. Źródła historyczne podają, że w 1784 r. Nowe Zagrody miały 168 mieszkańców, w tym 5 chłopów, 23 zagrodników i 22 chałupników. Dane z 1819 r., kiedy sąd krajowy z Brzegu został przeniesiony do Raciborza mówią, że dzielnicę zamieszkiwało 341 osób[2][3]. W 1840 r. wieś miała 98 domów oraz 1130 mieszkańców, w tym 85 ewangelików i 6 Żydów[3]. W 1850 r. Nowe Zagrody zamieszkiwało 1211 mieszkańców[2][3].
Ulice i budynki
edytuj
|
|
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2008, s. 367. ISBN 978-83-89802-73-6.
- ↑ a b c d e f Jan Nowak: Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Raciborzu. Racibórz: 2001, s. 6.
- ↑ a b c d e f g Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2008, s. 370. ISBN 978-83-89802-73-6.