Szpital miejski przy ulicy gen. Józefa Bema w Raciborzu
Szpital miejski przy ulicy gen. Józefa Bema w Raciborzu – wzniesiony w latach 1895–1897 w stylu neogotyckim, w latach 1897–2004 w budynku mieścił się szpital miejski.
 Dawny szpital miejski przy ul. Bema 5 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Styl architektoniczny | |
| Kondygnacje |
3 |
| Rozpoczęcie budowy | |
| Ukończenie budowy |
maj 1897 |
| Ważniejsze przebudowy | |
| Pierwszy właściciel | |
Położenie na mapie Raciborza  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu raciborskiego  | |
 50°05′10″N 18°13′07″E/50,086111 18,218611
| |
Historia
edytujW 1877 r. raciborski magistrat nabył tereny pomiędzy cmentarzem ewangelickim a ul. Stanisława Staszica. Na zakupionym terenie miał powstać nowy szpital, bowiem ówczesny szpital miejski przy ulicy Leczniczej nie zaspokajał potrzeb miasta. Nowy szpital miał znajdować się przy spokojnej ulicy, w związku z tym wybrano polną drogę (dzisiejsza ul. Bema), która przebiegała obok pól, terenów ogrodniczych i nieużytków[1].
1 września 1895 r. rozpoczęła się budowa nowego szpitala dla miasta. Do budowy wykorzystano klinkierowe cegły z cegielni przy ul. Cegielnianej na Starej Wsi, a piasek pozyskiwano z nieużytków, które znajdowały się przy dzisiejszych ul. Rostka i Marty. Budynek powstał bez wykorzystania jakichkolwiek dźwigów, wyłącznie pracą ludzkich rąk. W maju 1897 r. ukończona została budowa centralnego, dwukondygnacyjnego gmachu. Suterena i poddasze zostały zaadaptowane na mieszkania. Koszt budowy obiekty wyniósł 146 140 marek[1].
W 1887 r. oprócz lekarza naczelnego (niem. Chefarzt) utworzono stanowisko lekarza–asystenta, który miał wspomóc lekarza naczelnego. Polną drogę utwardzono, aby ułatwić dojazd do szpitala i nazwano ją ul. Augusty (niem. Augustastraße, dzisiejsza ul. Bema). Przypuszcza się, że nazwa związana jest z cesarzową Augustą Wiktorią von Schleswig-Holstein (1858–1921), bowiem magistrat chciał uzyskać od cesarza subwencję na budowę szpitala. Nie istnieją jednak żadne dowody na temat przyznania tejże subwencji[1].
Władze miasta miały w planach dalszą rozbudowę szpitala, dlatego też wykupiły tereny przyległe do szpitala i tak w ich rękach znalazł się cały pas ziemi do ul. Opawskiej. Na wykupionej ziemi urządzono ogrodnictwo miejskie, które po 1945 r. stanowiło podwaliny zieleni miejskiej[1]. W związku z brakiem funduszy dopiero po pięciu latach, w 1902 r. wybudowano skrzydła północne (od strony ul. Staszica) oraz południowe (od strony parku)[1][2]. Skrzydła łączył z gmachem centralnym pokryty parterowy pasaż. W związku z dobudowaniem dwóch nowych skrzydeł powstał oddział wewnętrzny oraz chirurgiczny[1].
W 1905 r. wybudowano prosektorium mieszczące się za szpitalem, do którego dojazd poprowadzono od strony ul. Opawskiej. W 1908 r. rozpoczęto budowę kolejnej części gmachu, który był przedłużeniem skrzydła południowego (w stronę ul. Opawskiej)[1]. W 1909 r. wybudowano zaplecze gospodarcze, na które składała się piekarnia, pralnia, prasowalnia, maszynownia i stacja dezynfekcyjna. W 1910 r. oddano do użytku nową część skrzydła południowego, w której zorganizowano oddział zakaźny[3].
W 1925 r. w szpitalu znajdowało się 300 łóżek, a chorymi opiekowało się dwóch lekarzy naczelnych, dwóch lekarzy-asystentów oraz trzech praktykantów. Rocznie w szpitalu hospitalizowano ponad 2 000 pacjentów. Istniały plany rozbudowy szpitala o dodatkowy pawilon na miejscu ogrodnictwa miejskiego. W pawilonie tym miał się mieścić oddział chirurgiczny z 120–140 łóżkami, a o zwolnione miejsca w starej części budynku powiększony zostałby oddział wewnętrzny. Jednakże w latach 30 XX wieku zrezygnowano z tych planów na rzecz powiększenia istniejących budynków. W taki sposób do pasaży, które łączyły część centralną ze skrzydłami dobudowano pokoje od strony ulicy oraz wzniesiono nad nimi dodatkowe piętro[3]. Skrzydło północne rozbudowano do ulicznego chodnika i sąsiedniej posesji, a w podwórzu powstały dwie dodatkowe sale operacyjne. Skrzydło południowe rozbudowano o dwukondygnacyjny łącznik, który sięgał oddziału zakaźneego[4].
W 1936 r. załoga szpitala składała się z 10 lekarzy, kapelana, 2 praktykantów, pielęgniarki, 3 pielęgniarzy, 37 sióstr zakonnych i 39 pracowników obsługi. Szpitalem kierował wtedy ks. prof. dr med. Hermann Bernhardt. W 1938 r. szpital przejął dr. Waldemar Orzechowski[4].
W maju 1945 r. szpitalem zaczęła kierować dr Józefa Piotrowska, która była wtedy jedynym lekarzem. Działania wojenne zniszczyły szpital, a chorych umieszczono w niezniszczonym ostatnim pawilonie skrzydła południowego oraz łączniku. Pod koniec 1945 r. szpital miał już czterech lekarzy[4]. W latach 70. XX wieku podjęto decyzje o budowie nowego szpitala z powodu braku możliwości rozbudowy obecnego szpitala[5]. Szpital został zamknięty w 2004 r. i przeniesiony do nowego budynku przy ul. Gamowskiej[4]. Od 2006 r. starostwo powiatowe starało się zbyć nieruchomość przy ulicy Bema na początku w drodze przetargu, a następnie w drodze rokowań. 16 września 2008 r. kolejna próba sprzedaży zakończyła się fiaskiem, gdyż żadna z firm nie wpłaciła wadium uprawniającego do udziału w rokowaniach. Nieruchomość wycenioną wtedy na 8,5 mln złotych[6]. 25 maja 2009 r. podpisano akt notarialny, w którym miasto przekazało starostwu działkę przy ul. Opawskiej[7]. 30 września 2009 r. miał odbyć się kolejny przetarg, w którym do budynków szpitala została dołączona działka między ulicą Staszica a Parkiem Roth przylegająca do ulicy Opawskiej. Całość nieruchomości wyceniono na 9 mln złotych. 5 grudnia 2009 r. kolejny raz nie wpłynęło wymagane wadium od żadnej w firm mimo to, że miasto wyceniło stary szpital i działkę przy ulicy Opawskiej na 7,2 mln złotych[8]. W lipcu 2010 r. podjęto kolejną próbę sprzedaży obiektu, który tym razem wyceniono na 5,5 mln złotych. Jednakże żadna z firm nie przystąpiła do rokowań[9]. 28 września 2010 r. w wyniku kolejnej próby sprzedaży nieruchomości i działki wyłoniono ich nowych właścicieli. Nabywcami były dwie raciborskie firmy ZRB Kampka i spółka Aljar, które zapłacą za wszystko 5,5 mln złotych. Obiekt zostanie podzielony pomiędzy te dwie firmy[10][11].
Architektura
edytujCentralna część gmachu wzniesiona w latach 1895–1897 w stylu neogotyckim. W 1902 r. dobudowano skrzydła północne i południowe, a w latach 1908–1910 powstało skrzydło wzdłuż cmentarza ewangelickiego (obecnie Park im. Miasta Roth)[1][2][12]. Kompleks zbudowany jest z głównego korpusu powstałego na planie prostokąta, który połączony jest ze skrzydłami usytuowanymi w stosunku do niego prostopadle. Pawilon wybudowany na nieregularnym planie usytuowany jest jako przedłużenie skrzydła południowego[12]. Budowla wybudowana została z czerwonej cegły, posiada trzy kondygnacje. Można zobaczyć zachowane detale architektoniczne, a w części centralnej ryzality zakończone trójkątnymi szczytami[12][13]. W szpitalu znajduje się kaplica z interesującymi witrażami w oknach, które przedstawiają św. Weronikę, św. Filomenę, św. Jana Nepomucena i Franciszka Salezego[12]. Przy wejściu do szpitala, od strony ul. Bema rosną posadzone tam w XIX wieku magnolie pośrednie[14]. Na terenie dawnego ogrodu szpitalnego znajduje się szpaler ośmiu platanów klonolistnych, który uznano za pomnik przyrody[15].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2008, s. 375. ISBN 978-83-89802-73-6.
- ↑ a b Grzegorz Wawoczny: Zabytki powiatu raciborskiego. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2007, s. 69. ISBN 978-83-89802-36-1.
- ↑ a b Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2008, s. 376. ISBN 978-83-89802-73-6.
- ↑ a b c d Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2008, s. 377. ISBN 978-83-89802-73-6.
- ↑ raciborz.com.pl: Otwarcie szpitala na Gamowskiej. [dostęp 2009-12-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 kwietnia 2016)].
- ↑ Grzegorz Wawoczny: Nie ma wadium, nie ma rokowań. 15 września 2008. [dostęp 2010-09-30].
- ↑ Grzegorz Wawoczny: Stary szpital lepszy od placu Długosza?. 27 maja 2008. [dostęp 2010-09-30].
- ↑ Grzegorz Wawoczny: Czy stary szpital trzeba sprzedawać?. 22 grudnia 2009. [dostęp 2010-09-30].
- ↑ Grzegorz Wawoczny: Stary szpital - kolejna próba sprzedaży. 28 kwietnia 2010. [dostęp 2010-09-30].
- ↑ Grzegorz Wawoczny: Szpital idzie pod młotek. Jest chętny. 27 września 2010. [dostęp 2010-09-30].
- ↑ Grzegorz Wawoczny: Stary szpital sprzedany. Będzie podzielony. 28 września 2010. [dostęp 2010-09-30].
- ↑ a b c d Alicja Gałecka-Paduchowa: Zabytkowa architektura municypalna i przemysłowa Raciborza. Katowice: Centrum Dziedzictwa Kulturowego Górnego Śląska, 2004, s. 40. ISBN 83-85871-36-5.
- ↑ Grzegorz Wawoczny: Zabytki powiatu raciborskiego. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2007, s. 70. ISBN 978-83-89802-36-1.
- ↑ Przewodnik po Ziemi Raciborskiej: Osobliwości botaniczne. [dostęp 2009-04-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-05-17)].
- ↑ UCHWAŁA NR XXVI/379/2008 Rady Miasta Racibórz z dnia 26 listopada 2008 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody zlokalizowanych na terenie gminy Racibórz. „Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego 2009”. Nr 10, s. 730-731, 23 stycznia 2009. Poligrafia Zakładu Obsługi Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach. ISSN 1643-2800. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Grzegorz Wawoczny: Zabytki powiatu raciborskiego. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2007. ISBN 978-83-89802-36-1.
- Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2008. ISBN 978-83-89802-73-6.
- Alicja Gałecka-Paduchowa: Zabytkowa architektura municypalna i przemysłowa Raciborza. Katowice: Centrum Dziedzictwa Kulturowego Górnego Śląska, 2004. ISBN 83-85871-36-5.