Aktor niezawodowy
Aktor niezawodowy, in. naturszczyk (ros. натурщик ‘model’) – nieprofesjonalny odtwórca roli aktorskiej w filmie[1]. Udział aktorów niezawodowych charakterystyczny był dla pewnych gatunków oraz nurtów w historii kinematografii (m.in. radziecka szkoła montażu, neorealizm włoski, czechosłowacka nowa fala)[2]. Wykorzystanie aktorów niezawodowych ma na celu zaakcentowanie realizmu opowiadanej historii, a także uwypuklenie cech postaci typowych dla danego środowiska, grupy zawodowej, klasy społecznej itp.[2]
Wielu twórców w historii kina preferowało pracę z naturszczykami. Radziecki teoretyk Lew Kuleszow uważał, że aktor filmowy musi być aktorem niezawodowym, pozbawionym sztuczności charakterystycznej dla profesjonalnych aktorów teatralnych[3]. Jego bliski współpracownik, Siergiej Eisenstein, obsadzał w swoich filmach przeważnie aktorów nieprofesjonalnych, posługując się zasadą typażu – np. wybrał do roli lekarza w filmie Pancernik Potiomkin robotnika fizycznego, ponieważ ten swoim wyglądem i sposobem poruszania się przywodził na myśl, zdaniem reżysera, osobę wywodzącą się z inteligencji[4]. Podobną strategię przyjęli filmowcy włoskiego neorealizmu[3]. Francuski reżyser Robert Bresson również pracował przeważnie z aktorami niezawodowymi – nazywał ich „modelami” i wybierał ich nie przez wzgląd na zdolności aktorskie, a wygląd zewnętrzny[5].
Wybrane przykłady filmów ze znaczącymi rolami naturszczyków:
- Pancernik Potiomkin (1925), reż. Siergiej Eisenstein[4]
- Finis Terrae (1929), reż. Jean Epstein[6]
- Złodzieje rowerów (1948), reż. Vittorio De Sica[2]
- Dziennik wiejskiego proboszcza (1951), reż. Robert Bresson[5]
- Los Golfos (1960), reż. Carlos Saura[7]
- Pali się moja panno (1967), reż. Miloš Forman[2]
- Rejs (1970), reż. Marek Piwowski[2]
- Szatańskie tango (1994), reż. Béla Tarr[8]
- Ida (2013), reż. Paweł Pawlikowski
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Hendrykowski 1994 ↓, s. 191.
- ↑ a b c d e Hendrykowski 1994 ↓, s. 195.
- ↑ a b Wojcik 2004 ↓, s. 174.
- ↑ a b Bordwell i Thompson 2003 ↓, s. 138.
- ↑ a b Alan Pavelin. Robert Bresson. „Senses of Cinema”. 21, 2002. ISSN 1443-4059.
- ↑ Bordwell i Thompson 2003 ↓, s. 98.
- ↑ Bordwell i Thompson 2003 ↓, s. 441.
- ↑ Elzbieta Buslowska. Cinema as Art and Philosophy in Béla Tarr's Creative Exploration of Reality. „Acta Universitatis Sapientiae, Film and Media Studies”. 1, s. 108, 2009. ISSN 2066-7779.
Bibliografia
edytuj- David Bordwell, Kristin Thompson: Film history. An introduction. New York: McGraw-Hill, 2003. ISBN 978-0-07-038429-3.
- Marek Hendrykowski: Słownik terminów filmowych. Poznań: Ars Nova, 1994. ISBN 978-83-85409-27-4.
- Pamela Robertson Wojcik: Movie Acting, The Film Reader. London: Routledge, 2004. ISBN 978-0-415-31025-3.