Mosze Arens
Mosze Arens (hebr. משה ארנס, ang. Moshe Arens; ur. 27 grudnia 1925 w Kownie, zm. 7 stycznia 2019 w Sawjonie) − izraelski naukowiec, polityk i dyplomata, profesor aeronautyki. W latach 1988–1990 minister spraw zagranicznych, w latach 1983–1984, 1990–1992 oraz w 1999 minister obrony, w latach 1984–1987 oraz w 1988 minister bez teki. W latach 1982–1983 ambasador Izraela w Stanach Zjednoczonych, w latach 1973–1982, 1984–1992 oraz 1999–2003 poseł do Knesetu z listy Likudu.
 Mosze Arens (1999) | |
| Data i miejsce urodzenia |
27 grudnia 1925 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
7 stycznia 2019 |
| Minister spraw zagranicznych w III rządzie Szamira | |
| Okres |
od 22 grudnia 1988 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Minister obrony w II rządzie Begina i I rządzie Szamira | |
| Okres |
od 23 lutego 1983 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Minister obrony w IV rządzie Szamira | |
| Okres |
od 11 czerwca 1990 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Minister obrony w I rządzie Netanjahu | |
| Okres |
od 27 stycznia 1999 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Ambasador Izraela w Stanach Zjednoczonych | |
| Okres |
od 1982 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
Życiorys
edytujMłodość
edytujUrodził się 27 grudnia 1925 w Kownie na terenie ówczesnej Litwy[1]. W 1927 jego rodzina przeniosła się do Rygi[2]. Od wczesnej młodości związany był z ruchem syjonistycznym, a konkretnie rewizjonizmem[3].
W 1939 roku, wraz z rodziną, wyemigrował do Stanów Zjednoczonych[4] i zamieszkał w Nowym Jorku, gdzie w 1943 ukończył George Washington High School. Podjął studia inżynieryjne na Massachusetts Institute of Technology, które przerwał[2]. W latach 1944–1946 służył w United States Armed Forces[1]. W 1947 ukończył studia na MIT, a rok później wyemigrował do Izraela[1].
Działalność społeczna i praca zawodowa
edytujW latach 1948–1949 był emisariuszem Irgunu w krajach Afryki Północnej. Następnie w latach 1949–1951 był członkiem moszawu Mewo Betar[1].
Powrócił do Stanów Zjednoczonych, by studiować aeronautykę na California Institute of Technology, po czym podjął pracę w przedsiębiorstwie z branży lotniczej – Curtiss-Wright Corporation[2]. W latach 1957–1962 był profesorem aeronautyki w Instytucie Technologii Technion w Hajfie, a od 1962 do 1971 był zastępcą dyrektora generalnego w Israel Aircraft Industries[1].
Kariera polityczna
edytujJak inni weterani Irgunu, w polityce związał się z prawicowym Likudem, z czasem został jednym z liderów oraz ideologiem tej partii[3][5]. W wyborach w 1973 po raz pierwszy został wybrany posłem z listy Likudu, a w ósmym Knesecie zasiadał w komisji finansów. W wyborach w 1977, po których prawica po raz pierwszy w historii objęła władzę, uzyskał reelekcję, a w Knesecie dziewiątej kadencji stanął na czele komisji spraw zagranicznych i obrony. W 1981 ponownie został posłem, a w dziesiątym Knesecie ponownie objął przewodnictwo zasiadał w komisji spraw zagranicznych i obrony, zasiadał także w komisji absorpcji imigrantów[1].
19 stycznia 1982 zrezygnował z zasiadania w parlamencie (mandat objął po nim Micha’el Kleiner[6]), by objąć – po Efrajimie Ewronie – stanowisko ambasadora Izraela w Stanach Zjednoczonych, na którym pozostał do 1983[7]. Wrócił następnie do Izraela, by objąć przywództwo nad resortem obrony w drugim rządzie premiera Menachema Begina[8]. Nowym ambasadorem w Waszyngtonie został Me’ir Rosen[7]. Kierowanie Ministerstwem Obrony objął 23 lutego 1983, po rezygnacji Ariela Szarona (14 lutego, w następstwie masakry w Sabrze i Szatili) i kilkudniowym sprawowaniu obowiązków przez premiera Begina[8]. Pozostał na stanowisku również w – powołanym po rezygnacji Begina – pierwszym rządzie Icchaka Szamira[9].
W wyborach w 1984 powrócił do parlamentu[1]. W powołanym 13 września tegoż roku rządzie zgody narodowej (Koalicja Pracy-Likud) premiera Szimona Peresa objął stanowisko ministra bez teki, w resorcie obrony zastąpił go Icchak Rabin[10]. W połowie kadencji, 20 września 1986, zgodnie z umową koalicyjną nastąpiła zmiana premiera, w drugim rządzie Szamira Arens pozostawał ministrem bez teki do 4 września 1987, a następnie od 18 kwietnia do 22 grudnia 1988[11].
W 1988 opublikowana została jego biografia autorstwa Merrilla Simona: Moshe Arens: Statesman and Scientist Speaks Out[1]. Po wyborach w 1988, w których po raz piąty uzyskał mandat poselski, Arens wszedł w skład nowego rządu Szamira jako minister spraw zagranicznych[12], zastępując Szimona Peresa[11]. Pozostał na stanowisku przez cały okres funkcjonowania tego rządu od 22 grudnia 1988 do 11 czerwca 1990[12]. W powołanym w połowie kadencji IV rządzie Szamira Arens utracił stanowisko szefa dyplomacji na rzecz Dawida Lewiego, otrzymał jednak tekę ministra obrony. Pozostał na stanowisku do końca funkcjonowania rządu – 13 lipca 1992[13].
W wyborach w 1992 utracił miejsce w parlamencie[1].
27 stycznia 1999 Binjamin Netanjahu powołał go w skład swojego I rządu, Arens zastąpił Jicchaka Mordechaja i po raz trzeci objął kierownictwo Ministerstwa Obrony (do 6 czerwca 1999)[14]. Powrócił do parlamentu w przedterminowych wyborach w 1999. W piętnastym Knesecie zasiadał w komisjach spraw zagranicznych i obrony; konstytucyjnej, prawa i sprawiedliwości oraz ds. diaspory i absorpcji imigrantów[1].
Po zakończeniu kariery politycznej
edytujBył prezesem rady nadzorczej Uniwersytetu w Ari’el[2]. W 2009 reprezentował rząd Izraela na pogrzebie Marka Edelmana[3].
Zmarł 7 stycznia 2019 w wieku 93 lat[5] w swoim domu w Sawjonie, w centralnym Izraelu, w regionie Gusz Dan[15].
Życie prywatne
edytujMiał brata i siostrę, którzy po II wojnie światowej pozostali w Stanach Zjednoczonych. Ożenił się z urodzoną w USA Muriel F. Eisenberg, z którą miał czworo dzieci: synów Jigala (ur. 1952) i Ra’anana (ur. 1955) oraz córki Alizę (ur. 1957) i Rut (ur. 1963)[4].
Poza hebrajskim płynnie posługiwał się angielskim, niemieckim i francuskim[1].
Publikacje
edytujBył autorem, wydanej również po polsku, książki historycznej Flagi nad gettem. Rzecz o Powstaniu w Getcie Warszawskim, traktującej o Żydowskiej Organizacji Bojowej i Żydowskim Związku Wojskowym i ich przywódcach Mordechaju Anielewiczu i Pawle Frenklu[16]. Był felietonistą gazety Ha-Arec[2].
- Inne publikacje
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Mosze Arens (ang.) – profil na stronie Knesetu.
- ↑ a b c d e About. moshearens.com. [dostęp 2019-01-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-07)]. (ang.).
- ↑ a b c Dlaczego Edelman nie lubił Izraela. rp.pl. [dostęp 2019-01-07].
- ↑ a b Man in the News. Israeli Hawk is a New Envoy. The New York Times, 12 lutego 1982. [dostęp 2019-01-07]. (ang.).
- ↑ a b Moshe Arens, Former Israeli Defense Minister and Liberal Likud Veteran, Dies at 93. Ha-Arec. [dostęp 2019-01-07]. (ang.).
- ↑ Members of the Tenth Knesset. knesset.gov.il. [dostęp 2019-01-07]. (ang.).
- ↑ a b U.S.-Israel Relations: Israeli Ambassadors to the United States. Jewish Virtual Library. [dostęp 2019-01-07]. (ang.).
- ↑ a b All Governments of Israel. Government 19. knesset.gov.il. [dostęp 2019-01-07]. (ang.).
- ↑ All Governments of Israel. Government 20. knesset.gov.il. [dostęp 2019-01-07]. (ang.).
- ↑ All Governments of Israel. Government 21. knesset.gov.il. [dostęp 2019-01-07]. (ang.).
- ↑ a b All Governments of Israel. Government 22. knesset.gov.il. [dostęp 2019-01-07]. (ang.).
- ↑ a b All Governments of Israel. Government 23. knesset.gov.il. [dostęp 2019-01-07]. (ang.).
- ↑ All Governments of Israel. Government 24. knesset.gov.il. [dostęp 2019-01-07]. (ang.).
- ↑ All Governments of Israel. Government 27. knesset.gov.il. [dostęp 2019-01-07]. (ang.).
- ↑ Moshe Arens, Israeli Statesman and Ex-Defense Minister, Dies at 93. nytimes.com. [dostęp 2019-01-19]. (ang.).
- ↑ Flagi nad gettem. Rzecz o Powstaniu w Getcie Warszawskim. austeria.pl. [dostęp 2019-01-07].
- ↑ In Defense of Israel: A Memoir of a Political Life. muse.jhu.edu. [dostęp 2019-06-01]. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Strona oficjalna. [dostęp 2019-01-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-09)]. (ang.).