Mosty koło Jabłonkowa
Mosty koło Jabłonkowa[2] (cz. ⓘMosty u Jablunkova) – wieś gminna i gmina na Śląsku Cieszyńskim w Czechach, w kraju morawsko-śląskim.
| gmina | |||||
 Centrum miejscowości | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kraj | |||||
| Powiat | |||||
| Kraina | |||||
| Starosta |
Ing. Ondřej Niedoba (2018) | ||||
| Powierzchnia |
33,95 km² | ||||
| Populacja (2015) • liczba ludności |
| ||||
| Kod pocztowy |
739 98 | ||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| Liczba obrębów ewidencyjnych |
4 | ||||
| Liczba części gminy |
1 | ||||
| Liczba gmin katastralnych |
1 | ||||
Położenie na mapie kraju morawsko-śląskiego  | |||||
Położenie na mapie Czech  | |||||
 49°32′N 18°45′E/49,526111 18,753611
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Geografia
edytujWieś ulokowała się w szerokim siodle Przełęczy Jabłonkowskiej oraz na jej północnym skłonie, opadającym ko dolinie Olzy. Na terenie gminy znajduje się rezerwat przyrody Vřesová stráň.
Historia
edytujNazwa wsi wiąże się ze starym szlakiem handlowym, biegnącym z Węgier przez Przełęcz Jabłonkowską na Śląsk. Dawna droga, zwana "furmańcem", schodziła z przełęczy na pn. wzdłuż potoku Osetnica, płynącego tu zakolami wśród podmokłego gruntu. Aby utrzymać przejezdność drogi, jej odcinek dł. ok. 4 km "moszczono" układanymi w poprzek, jeden przy drugim, drewnianymi dylami. Prace te wykonywali początkowo w ramach powinności na rzecz księcia cieszyńskiego "mościorze" albo "mostorze" z różnych wsi w dolinie Olzy. Po osadzeniu wsi przy tak "wymoszczonym" gościńcu obowiązek wykładania drewnem 2444 sążni traktu spadł na mieszkańców samych Mostów. W latach 1796–1799 wybudowano nową drogę, tzw. "cesarską", biegnącą przez Mosty zboczem ponad lewym brzegiem Osetnicy i nie wymagającą już moszczenia drewnem. Tym niemniej mieszkańców wsi aż do dziś nazywa się w całej okolicy "mościorzami" (nie zaś, zgodnie z regułami językowymi, "mościanami")[3].
Początki wsi wiążą się z wybudowanymi w 1578 r. w obawie przed najazdami tureckimi, na wzgórzu Dziejówka (cz. Dejůvka; 637 m n.p.m.) nieco na południe od siodła Przełęczy Jabłonkowskiej, umocnieniami zwanymi szańcami jabłonkowskimi[4]. Wieś założona została przez księcia cieszyńskiego zapewne w ostatnim dziesięcioleciu XVI w. W urbarzu z 1621 r. podano, że liczyła 26 starych osadników, 7 "nowaków" (nowych osadników) i 3 zupełnie nowo osadzonych[3]. Jej mieszkańcy początkowo trudnili się głównie rolnictwem, a dopiero od poł. XVII w. również szałaśnictwem. Pierwsze wzmianki o hodowli bydła w Mostach pochodzą z 1647 roku; pierwszy szałas dla bydła wałaskiego założył Adam Kohut. Ostatni mostecki szałas „Na Beskidzie” (pod Wielkim Połomem) działał jeszcze w latach 20. XX wieku[3].
Najstarsza pieczęć gminna pochodzi z 1767 roku, a widniejący na niej lemiesz pługa potwierdza dawne rolnicze tradycje Mostów[3]. W 1776 roku we wsi założono karczmę zwaną Szura, w 1785 roku parafię rzymskokatolicką, a w 1786 – szkołę katolicką. Według austriackiego spisu ludności z roku 1910 żyło w Mostach 2115 osób, z tego 2080 (98,4%) deklarowało używanie języka polskiego, 7 (0,3%) – czeskiego, a 27 (1,3%) - niemieckiego[5]. W 1938 r. miejscowość wraz z Zaolziem została przyłączona do Polski. Nocą z 25 na 26 sierpnia 1939 r., na miejscową stację kolejową i tunel pod Przełęczą Jabłonkowską napadła z terenu Słowacji niemiecka bojówka pod dowództwem Hansa Albrechta Herznera. Z racji tego "Incydentu jabłonkowskiego" Mosty uznawane są za miejscowość, w której praktycznie rozpoczęła się II wojna światowa[3].
W pd. części wsi, w osiedlu zwanym Szańce, pozostałości wspomnianych wyżej umocnień. We wsi znajduje się kościół św. Jadwigi z 1768 roku, a na szańcach kaplica św. Piotra i Pawła.
Do 2007 r. w Mostach zlokalizowane było także drogowe i kolejowe przejście graniczne na Słowację.
Początkowo miejscowa ludność używała nazw Mosty i Mosty Jabłonkowskie, natomiast w języku niemieckim na pierwszych pieczęciach gminnych występowała nazwa Mosty bey Gablunkau[6], później wraz ze zmianą pisowni Mosty bei Jablunkau, dopiero w okresie II wojny światowej zaczęto używać Mosty in den Beskiden.
Urodzeni w Mostach koło Jabłonkowa
edytuj- Jan Martinek (ur. 9 maja 1862, zm. 1920), nauczyciel, działacz społeczny[7]
- Franciszek Pokorny (ur. 15 czerwca 1891, zm. 22 listopada 1966 w Edynburgu) – podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego
Galeria
edytuj-
-
Poczta -
Budowa nowego tunelu -
Panorama -
Kościół św. Jadwigi Śląskiej
.JPG)
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Český statistický úřad: Informativní počet občanů v ČR ve všech obcích, v obcích 3. typu a v městských částech. [w:] Počty obyvatel v obcích [on-line]. Ministerstvo vnitra České republiky, 2015-01-01. [dostęp 2015-04-08]. (cz.).
- ↑ Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 11. Europa, Część I, 2009 Publikacja w formacie PDF
- ↑ a b c d e Mirosław Barański: Beskid Śląski. Pasmo Stożka i Czantorii. Przewodnik turystyczny. Warszawa: Wydawnictwo PTTK "Kraj", 1996, s. 254-255, seria: Polskie góry. ISBN 83-7005-370-X.
- ↑ Piotr Nowicki: Beskid Śląsko-Morawski. Przewodnik turystyczny. Warszawa: Wydawnictwo PTTK "Kraj", 1997, s. 120-121, seria: Góry za miedzą. ISBN 83-7005-387-4.
- ↑ Stanisław Zahradnik, Struktura narodowościowa Zaolzia na podstawie spisów ludności 1880-1991, [s. n.], 1991, OCLC 749519031 [dostęp 2020-06-05].
- ↑ M. Gumowski, Herby i pieczęcie miejscowości województwa śląskiego z 438 rycinami, Katowice 1939, s. 183.
- ↑ Michael Morys-Twarowski: Jan Martinek (1862–1920). Polský učitel, společenský a národní aktivista. "Těšínsko". T. 51. Nr 4. 2013, s. 32.
Bibliografia
edytuj- Popiołek Franciszek: Historia osadnictwa w Beskidzie Śląskim, Katowice 1939, s. 188-198;
- Rusnok Jan: Most pod Jabłonkowem, w: "Poglądy" R. XIX (1981), nr 1 (437), s. 6-7.