Mołdawska Republika Demokratyczna
Mołdawska Republika Demokratyczna (rum. Republica Democratică Moldovenească) – niepodległe państwo mołdawskie istniejące w latach 1917–1918.
| 1917–1918 | |||||
| |||||
| Hymn: Deșteaptă-te, române! (Obudź się, Rumunie!) | |||||
| Ustrój polityczny | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Data powstania | |||||
| Data likwidacji | |||||
| Prezydent | |||||
| Populacja (1917) • liczba ludności |
| ||||
| Narody i grupy etniczne | |||||
| Religia dominująca | |||||
| |||||
Położenie na mapie świata  | |||||
| 47°01′19,92″N 28°49′01,92″E/47,022200 28,817200 | |||||
Historia
edytujUpadek caratu w Rosji umożliwił zwołanie w październiku 1917 Zjazdu Chłopów Besarabii, a następnie Zjazdu Żołnierzy Mołdawskich. W ich wyniku doszło do powołania Rady Kraju. 2 grudnia 1917 Rada Kraju przyjęła deklarację o utworzeniu republiki mołdawskiej w ramach Rosji Sowieckiej[2]. Na jej pierwszego premiera powołano dwa dni później Pantelimona Erhana[3].
Sytuacja w kraju była bliska anarchii, w związku z rozwiązaniem armii rosyjskiej i nikłymi możliwościami egzekucji prawa przez Radę Kraju. Wielu żołnierzy sympatyzowało z ruchem komunistycznym i formowało bojówki jawnie występujące przeciw nominalnej władzy Republiki[4]. Rada Kraju, dzięki porozumieniu liderów głównych frakcji ruchu mołdawskiego (Pantelimon Halippa, Ion Inculeț) wezwała Rumunię do interwencji. Odpowiadało to dążeniom samej Rumunii, toteż 8 stycznia 1918 wojska tego państwa wkroczyły do Mołdawskiej Republiki Ludowej, kilka dni później opanowały Kiszyniów i stopniowo wypierały oddziały bolszewickie na lewy brzeg Dniestru. 24 stycznia 1918 ogłoszono za zgodą Rosyjskiej FSRR niepodległość i zmieniono nazwę państwa na Mołdawska Republika Demokratyczna. Wobec wkroczenia wojsk rumuńskich na terytorium Mołdawskiej Republiki Demokratycznej, Rada Krajowa Mołdawii podjęła 27 marca/9 kwietnia 1918 decyzję o zjednoczeniu z Rumunią, co niekiedy jest uważane za decyzję podjętą pod naciskiem obcych wojsk[5][6][7]. W szczególności deputowani Rady Kraju reprezentujący inne niż Mołdawianie grupy etniczne, w obliczu obecności wojsk rumuńskich w Kiszyniowie, w tym w bezpośredniej odległości od gmachu parlamentu, zdecydowali się wstrzymać od głosu podczas decydującego głosowania. Deputowani zastrzegli ponadto czternaście warunków autonomii Besarabii[7].
Unia obu państw nastąpiła 27 czerwca 1918. Przyłączenie Mołdawii do Rumunii zostało potwierdzone poprzez traktat paryski z 1920, którego postanowień wszak Rosyjska FSRR i później ZSRR nigdy nie uznały. Stąd w historiografii rosyjskojęzycznej mówi się o „okupacji” przez Rumunię, zaś w rumuńskojęzycznej o „wyzwoleniu”.
W ramach Rumunii Mołdawia miała zachować autonomię, którą jednakże szybko zlikwidowano. Podstawą dla tej decyzji było głosowanie Rady Kraju 27 listopada 1918, przeforsowane przez Blok Mołdawski Pantelimona Halippy, przeprowadzone w nocy i bez kworum[7].
Besarabska SRR
edytujBolszewicy mołdawscy, którzy nie zgodzili się z faktem przyłączenia Mołdawii do Rumunii, po wkroczeniu wojsk rumuńskich emigrowali na Ukrainę, proklamowali 11 maja 1919 Besarabską SRR, która przetrwała do 1920. Siedziba władz republiki znajdowała się w Odessie.
Działacze bolszewiccy, przekraczając Dniestr, bez większego powodzenia starali się podburzać ludność Besarabii do powstania antyrumuńskiego. Największe zainspirowane przez nich wystąpienia, w Chocimiu w styczniu 1919 i w Benderach w maju tego samego roku zostały krwawo stłumione przez wojska rumuńskie[8].
Podczas wojny polsko-bolszewickiej stolica Besarabskiej SRR została przeniesiona do Tyraspola. 7 marca 1924 proklamowano w ramach Ukraińskiej SRR Mołdawski Obwód Autonomiczny.
Przypisy
edytuj- ↑ Historical Atlas. Population of Eastern Europe.
- ↑ Ch. King, The Moldovans. Romania, Russia and the Politics of Culture, Hoover Institution Press, Stanford University Press, Stanford 2000, ISBN 978-0-8179-9792-2, s. 32.
- ↑ J. Solak, Mołdawia: republika na trzy pęknięta. Historyczno-społeczny, militarny i geopolityczny wymiar "zamrożonego konfliktu" o Naddniestrze, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2014, ISBN 978-83-7780-997-6, s. 235.
- ↑ Charles Upson Clark, „Bessarabia, Russia and Roumania on the Black Sea”
- ↑ Vasile Stati, Istorija Respubliki Моldowa. S drewnjejszich wrjemen do naszich dnjej / Istoria Republicii Moldova: din cele mai vechi timpuri pină în zilele noastre, 2 poprawione wydanie, Kiszyniów: Elan Poligraf, 2002, str. 182—190 i 360, ISBN 9975-9719-5-4
- ↑ Vasile Stati, Istorija Moldowi / Istoria Moldovei, Kiszyniów, Tipografia Centrală, 2002, str. 272—308 i 480, ISBN 9975-9504-1-8
- ↑ a b c Ch. King, The Moldovans. Romania, Russia and the Politics of Culture, Hoover Institution Press, Stanford University Press, Stanford 2000, ISBN 978-0-8179-9792-2, s. 35.
- ↑ Ch. King, The Moldovans. Romania, Russia and the Politics of Culture, Hoover Institution Press, Stanford University Press, Stanford 2000, ISBN 978-0-8179-9792-2, s. 51-52.