Mlecznik nadmorski

Mlecznik nadmorski
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	pierwiosnkowate
Rodzaj	tojeść
Gatunek	mlecznik nadmorski
	Nazwa systematyczna
	Lysimachia maritima (L.) Galasso, Banfi & Soldano; Atti Soc. Ital. Sci. Nat. Mus. Civico Storia Nat. Milano 146: 229 2005
Synonimy
	Glaucoides maritima (L.) Lunell; Glaux acutifolia A.Heller; Glaux generalis E.H.L.Krause; Glaux maritima L.; Glaux spicata Phil. ex R.Knuth;
	Glaucoides maritima (L.) Lunell; Glaux acutifolia A.Heller; Glaux generalis E.H.L.Krause; Glaux maritima L.; Glaux spicata Phil. ex R.Knuth;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Mlecznik nadmorski (Lysimachia maritima) – gatunek rośliny z rodziny pierwiosnkowatych (Primulaceae), dawniej zaliczany do monotypowego rodzaju mlecznik (Glaux L. 1753) jako Glaux maritima L.^[7] Jest szeroko rozprzestrzeniony na półkuli północnej (w Azji, Europie i Ameryce Północnej)^[8]. Występuje na siedliskach wilgotnych, alkalicznych i zasolonych, często na wybrzeżach^[9]. W Polsce rośnie nad Bałtykiem i na solniskach śródlądowych^[10].

Rozmieszczenie geograficzne

Gatunek o rozległym obszarze występowania na półkuli północnej. W Europie rośnie na atlantyckich wybrzeżach od Morza Białego, półwyspu Skandynawskiego i Islandii, po zachodnie wybrzeża półwyspu Iberyjskiego; w tym nad Morzem Bałtyckim i Morzem Północnym. Występuje także na katalońskim i francuskim wybrzeżu Morza Śródziemnego oraz na dziesiątkach stanowisk śródlądowych w Europie Środkowej i Zachodniej. Od Ukrainy dalej na wschód po wschodnią Syberię ma zwarty zasięg w strefie występowania stepów. Rośnie także dalej na południu w rejonie Kaukazu, Iranu, w północnym Pakistanie oraz w Chinach. Na Dalekim Wschodzie zanika, ale znów liczniej pojawia się na pacyficznym wybrzeżu w rejonie Sachalinu, północnych Wysp Japońskich i Kuryli^[8].

W Ameryce Północnej zwarty zasięg obejmuje wybrzeże pacyficzne od południowej Alaski po południową Kalifornię, południowo-zachodnią Kanadę (Saskatchewan i Alberta) oraz środkowo-zachodnie USA. Gatunek rośnie też na południe od Zatoki Hudsona, w rejonie ujścia Rzeki Świętego Wawrzyńca oraz na atlantyckim wybrzeżu południowo-wschodniej Kanady i północno-zachodniej części USA^[8].

Morfologia

Kwiaty

Owoc

Łodyga: Płożąca u nasady, podnosząca się do wyprostowanej, o wysokości od 3 do 25 cm, czasem do 40 cm. Pęd nieco gruboszowaty, sinawy, nagi, pojedynczy lub rozgałęziony. Kłącze cienkie^[9]^[11].
Liście: Dolne naprzeciwległe, górne skrętoległe^[9]. Bezogonkowe, mięsiste. Blaszka od równowąskiej poprzez wąskoeliptyczną do nieco łopatkowatej o rozmiarach 4–15 × 1,5–3,5(–5) mm. U nasady zbiegająca w krótki ogonek poniżej 0,7 mm długości (rzadko do 1,5 mm). Na szczycie blaszka zaokrąglona, tępa lub zaostrzona^[11]. Brzeg blaszki płaski, cały. Nerwacja jednożyłkowa^[9].
Kwiaty: Siedzące w kątach górnych liści^[11]. Kielich dzwonkowaty, biały lub różowawy. Działki kielicha w liczbie 5^[9], podługowate, tępe, o długości 3–5 mm i szerokości 1,5–2 mm^[11], nieco gruboszowate^[9]. Płatków korony brak. Pręcików 5, o długości podobnej do działek kielicha. Zalążnia w górnej połowie gruczołowato punktowana, z szyjką słupka podobną długością do pręcików^[9]^[11].
Owoc: Kulistawa, naga torebka o długości 2,3–3,5 mm^[9]^[11].

Biologia i ekologia

Bylina. Rośnie na brzegach morskich, solniskach i siedliskach alkalicznych, na łąkach i brzegach wód^[9]. W Europie Środkowej gatunek charakterystyczny związku Armerion maritimae i zespołu Triglochino-Glaucetum maritimae^[12]. Kwitnie od maja do lipca. Rozprzestrzenia się generatywnie za pomocą nasion i wegetatywnie. Rozmnażanie wegetatywne za pomocą rozrastających się pędów jest szybkie i pozwala temu gatunkowi w krótkim czasie reagować na poprawę warunków mikrosiedliskowych. Z kolei na skuteczność rozmnażania za pomocą nasion duży wpływ ma temperatura i zalewanie ich przez wodę^[13].

Systematyka i taksonomia

Gatunek przez Karola Linneusza opisany jako Glaux maritima w obrębie monotypowego rodzaju mlecznik Glaux L. (Sp. Pl. 1: 207. 1753)^[3] i przez długi czas tak ujmowany, także na liście krytycznej roślin polskich z 2020^[7]. W 2004 roku badania molekularne potwierdziły zagnieżdżenie tego gatunku w obrębie rodzaju tojeść Lysimachia^[14]. W następnym roku opublikowana została diagnoza taksonomiczna umieszczająca gatunek w obrębie rodzaju Lysimachia^[4] i zmiana ta zaczęła być ujmowana w kolejnych publikacjach i bazach taksonomicznych^[9]^[3].

W przeszłości opisano szereg taksonów wewnątrzgatunkowych różniących się pokrojem, kształtem i rozmiarami liści oraz torebek, jednak duża zmienność tych cech w obrębie poszczególnych populacji oraz współwystępowanie form pośrednich podważyły sens nadawania tej zmienności rangi systematycznej^[9].

Zagrożenia i ochrona

Gatunek objęty w Polsce ścisłą ochroną.

Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)^[15] w grupie gatunków rzadkich (kategoria zagrożenia R). W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię VU (narażony)^[16].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-02-06] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Lysimachia maritima. [w:] The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2017-02-06].
↑ ^a ^b Banfi Enrico; Galasso Gabriele; Soldano Adriano. Notes on systematics and taxonomy for the Italian vascular flora. 1. „Atti della Società italiana di scienze naturali e del museo civico di storia naturale di Milano”. 146, 2, s. 219-244, 2005.
↑ Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.
↑ Lysimachia maritima, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 89, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c Strandkrypa Glaux maritima L.. [w:] Den Virtuella Floran [on-line]. Naturhistoriska riksmuseet. [dostęp 2017-02-06].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Lysimachia maritima. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2017-02-06].
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Glaux maritima Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2017-02-06].
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
↑ L. Jerling. Population dynamics ofGlaux maritima (L.) along a distributional cline. „Vegetatio”. 74, 2, s. 161–170, 1988.
↑ Gang Hao, Yong-Ming Yuan, Chi-Ming Hu, Xue-Jun Ge, Nan-Xian Zhao. Molecular phylogeny of Lysimachia (Myrsinaceae) based on chloroplast trnL–F and nuclear ribosomal ITS sequences. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 31, 1, s. 323–339, 2004.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-02-06] (ang.).

[tpl-3] Lysimachia maritima. [w:] The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2017-02-06].

[banfi-4] Banfi Enrico; Galasso Gabriele; Soldano Adriano. Notes on systematics and taxonomy for the Italian vascular flora. 1. „Atti della Società italiana di scienze naturali e del museo civico di storia naturale di Milano”. 146, 2, s. 219-244, 2005.

[5] Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.

[iucn-6] Lysimachia maritima, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[checklist-7] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 89, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[virtuella-8] Strandkrypa Glaux maritima L.. [w:] Den Virtuella Floran [on-line]. Naturhistoriska riksmuseet. [dostęp 2017-02-06].

[america-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Lysimachia maritima. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2017-02-06].

[10] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[china-11] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Glaux maritima Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2017-02-06].

[12] WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .

[13] L. Jerling. Population dynamics ofGlaux maritima (L.) along a distributional cline. „Vegetatio”. 74, 2, s. 161–170, 1988.

[14] Gang Hao, Yong-Ming Yuan, Chi-Ming Hu, Xue-Jun Ge, Nan-Xian Zhao. Molecular phylogeny of Lysimachia (Myrsinaceae) based on chloroplast trnL–F and nuclear ribosomal ITS sequences. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 31, 1, s. 323–339, 2004.

[15] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[16] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[7]

[8]

[9]

[10]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]