Mistrz Ołtarza z Schöppingen

Mistrz Ołtarza z Schöppingen – niemiecki malarz aktywny w latach 1445-1470 w Münster w Westfalii.

Mistrz Ołtarza z Schöppingen

Święty Mikołaj i Ojcowie Kościoła
Dziedzina sztuki	malarstwo
Epoka	gotyk międzynarodowy

Styl i działalność artystyczna

Jego przydomek pochodzi od ołtarza z kościoła parafialnego w Schöppingen powstałego przed rokiem 1457. Wzorcem dla jego sztuki były prace westfalskiego artysty Konrada z Soest. Prawdopodobnie studiował w Niderlandach lub dwukrotnie odbył podróże do tego kraju; przez pewien czas pozostawał pod wpływem twórczości Roberta Campina i Rogier van der Weydena. Na podstawie fizjonomii postaci, ich strojów i kostiumów przypuszcza się, iż podróżował po północnych Włoszech. Według Wolfganga Hütta mógł to być jeden z najwcześniejszych faktów podejmowania przez niemieckich artystów podróży do Italii.

Przypisywane prace

Ołtarz z Schöppingen

Ołtarz z kościoła parafialnego w Schöppingen powstał przed rokiem 1457; znajduje się w kościele św. Brykcjusza.

• 
• 

Centralna część ołtarza przedstawia Ukrzyżowanie wraz z czterema scenami Męki Pańskiej u dołu obrazu: Drogą krzyżową, Rozdzieleniem szat, Złożeniem do grobu i Chrystusa schodzący do otchłani przez bramę piekielną. Na zewnętrznych skrzydłach znajduje się osiem scen pasyjnych wkomponowanych w krajobraz.

Po zamknięciu ołtarza ukazują się dwa obrazy: Zwiastowanie i Boże Narodzenie. Pierwszy kompozycyjnie i stylowo podobny jest do dzieła Campina, Ołtarza św. Barbary. Drugi obraz jest już oryginalną kompozycją Mistrza Ołtarza z Schöppingen. Dzieciątko Jezus leży nagie na podłodze odkrytej stodoły, przy nim klęczą trzej aniołowie, a nad nim chór aniołów głosi jego narodzenie. W tle widoczny jest krajobraz z widokiem na miasto oddany z dbałością o szczegóły.

Ołtarz w Halden

Ołtarz w Halden znany również jako Ołtarz Billerbeck został stworzony dla kościoła parafialnego w Halden (obecnie dzielnica miasta Rees). Powstał na przełomie lat 1450-1457, ale „odkryto” go ponownie w 1893 roku podczas rozbiórki kościoła; do 1895 roku przechowywany był w katedrze w Kolonii. Obecnie znajduje się w muzeum w Münster. Ołtarz ma wymiary 158,5 x 290 cm, stylem zbliżony jest do ołtarza z Schöppingen.

• 
  Skrzydło zewnętrzne
• 
  Skrzydło lewe
• 
  Kwatera środkowa
• 
  Skrzydło prawe
• 
  Skrzydło zewnętrzne

Kwatera środkowa

Kwatera środkowa ołtarza ukazuje dużą scenę Ukrzyżowania: z Chrystusem na krzyżu pośrodku i z Marią Magdaleną u jego stóp. Po lewej stronie na krzyżu wisi „dobry łotr” przy którym znajduje się postać białego anioła; po prawej przy „złym łotrze” widać wizerunek diabła. Tłem dla tej sceny jest skąpane w złocie średniowieczne miasto z białymi wieżami i z przepływającymi przez nie rzekami. Pod krzyżem ukazany został tłum gapiów, rzymskich żołnierzy, kapłanów. Dla lepszej identyfikacji niektórych postaci umieszczono przy nich podpisane wstęgi. Z lewej strony u dołu, skupili się najbliżsi: Maria, matka Chrystusa, apostoł Jan i druga Maria.

Po obu stronach środkowej kwatery znajdują się po dwie sceny Męki Pańskiej: W górnym lewym scena Chrystusa stojącego przed Poncjuszem Piłatem, poniżej Chrystus niosący krzyż. W prawym górnym rogu scena Zdjęcia z krzyża, poniżej zmartwychwstały Chrystus schodzący do otchłani forsuje bramy piekła przedstawionego jako ufortyfikowana twierdza, zabija diabła i dociera do pierwszych penitentów.

Skrzydła boczne zewnętrzne: sceny z życia Jana Chrzciciela i św. Ludgera

Skrzydła boczne wewnętrzne

Skrzydła boczne podzielone są na cztery części. Na lewym znajdują się sceny z wydarzeń poprzedzających śmierć Chrystusa na krzyżu: Modlitwa na Górze Oliwnej, Pocałunek Judasza i aresztowanie Chrystusa, Biczowanie Chrystusa i Ukoronowanie koroną cierniową. Na rewersie skrzydła znajduje się scena ukazująca Chrystusa stojącego przed Poncjuszem Piłatem wykonującego gest umywania rąk. Na prawym skrzydle umieszczono obrazy Złożenie do grobu, Zmartwychwstanie, Trzy Marie u grobu i Noli me tangere.

Skrzydła boczne zewnętrzne

Skrzydła zewnętrzne przedstawiały sceny z życia Jana Chrzciciela (lewe skrzydło) i sceny związane z legendą Świętego Ludgera (prawe skrzydło). Tak jak skrzydła wewnętrzne podzielone zostały na cztery części. W lewym górnej rogu lewego skrzydła ukazana została scena chrztu Chrystusa. Nagi Jezus stoi w nurcie rzeki Jordan; nad nim widoczna jest gołębica, symbol Ducha Świętego. Po jego lewej stronie stoi anioł, a po prawej Jan Chrzciciel. Prawy górny obraz to scena, gdzie Jan Chrzciciel zapowiada przyjście Pana. Jego słowom przysłuchuje się sam król Herod. Poniżej, z lewej strony, żołnierz ścina głowę Janowi i kładzie ją na tacy trzymanej przez Salome. Po prawej stronie scena ukazuje prezentacje ściętej głowy Jana królowi i jego świcie podczas jednej z uczt w zamku. Mistrz Ołtarza z Schöppingen przedstawił postacie w bogatych i modnych strojach, jakie noszono w okresie powstania ołtarza.

Prawe skrzydło zewnętrzne ukazuje cztery sceny z życia św Ludgera, m.in.: w lewym górnym rogu znajduje się scena koronacji Ludgera na biskupa przez arcybiskupa Kolonii Hildebolda w 805 roku, w dolnym scena ukazująca śmierć Ludgera.

Inne prace

Mistrzowi Ołtarza z Schöppingen przypisuje się autorstwo panelu będącego częścią ołtarza, ukazującego św. Mikołaja wśród ojców kościoła. Spod jego ręki wyszły prawdopodobnie fragmenty fresku z katedry w Münster oraz niezachowany ołtarz datowany na rok 1470 z późnogotyckiego kościoła pielgrzymkowego św. Marii w Soest.

Bibliografia

• Colum Hourihane: The Grove Encyclopedia of Medieval Art and Architecture. T. I. Oxford University Press, 2012. ISBN 978-0195395365.
• Wolfgang Hütt: Niemieckie malarstwo i grafika późnego gotyku i renesansu. Warszawa: PWN, 1985. ISBN 83-01-04621-X.