Michał Janowczyk
Michał Wacław Janowczyk (ur. 11 września 1918 w Poznaniu, zm. 15 marca 1996 tamże) – polski bokser i trener młodzieży. Więzień obozów koncentracyjnych Auschwitz i Buchenwald oraz obozu pracy Ohrdruf.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
11 września 1918 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
15 marca 1996 |
| Obywatelstwo | |
| Wzrost |
164 cm |
| Trenowany przez | |
| Debiut |
1933 |
| Kategoria wagowa |
kogucia |
| Klub |
Sokół Poznań, HCP Poznań |
Dzieciństwo i młode lata
edytujUrodził się jako najmłodsze z pięciorga dzieci Marii Janowczyk, służącej na Uniwersytecie Poznańskim[1]. Ze względu na trudną sytuację materialną oraz nieobecność ojca, pierwsze 8 lat swojego życia spędził we Wróblewie, przebywając pod opieką tymczasowej rodziny zastępczej[potrzebny przypis].
Do momentu wybuchu II wojny światowej 1 września 1939 roku, był uczniem klasy poligraficznej w Miejskiej Szkole Handlowej w Poznaniu[2].
Kariera bokserska
edytujOd najmłodszych lat przejawiał zamiłowanie do sportu i jako nastolatek dołączył do sekcji pięściarskiej poznańskiego „Sokoła”, gdzie trenował pod okiem Waltera Witolda Majchrzyckiego. Swoją pierwszą oficjalną walkę bokserską stoczył w 1933 roku w ramach wewnętrznych zawodów klubowych[3]. Dwa lata później uczestniczył w międzynarodowym turnieju Sokoła, po raz pierwszy spotykając się w ringu z Tadeuszem „Teddym” Pietrzykowskim[4]. W 1935 roku miał na koncie 29 stoczonych walk, z których 23 wygrał, 3 zremisował i tylko 3 przegrał[5].
W 1936 r. wystartował w międzynarodowych zawodach między reprezentacjami Poznania i Berlina, pokonując w walce niemieckiego zawodnika, Weinholda[6][brak potwierdzenia w źródle]. W tym samym roku podczas pięściarskich mistrzostw związku Sokoła, zdobył tytuł mistrzowski w wadze koguciej, nokautując swoich przeciwników zarówno w półfinale, jak i w finale[7]. Rok później uczestniczył w międzyklubowych zawodach poznańskiego Sokoła, mierząc się z niemiecką reprezentacją Herosa z Erfurtu zarówno w Poznaniu, jak i w Niemczech[8]. W 1938 roku zdobył brązowy medal na 15-tych finałach indywidualnych mistrzostw pięściarskich w Łodzi, przegrywając walkę o srebro z Antonim Czortkiem. W lipcu 1938 roku, jako posiadacz 68 zwycięstw i remisów, został odznaczony przez PZB brązową odznaką bokserską[9].
Dwukrotnie reprezentował Polskę na arenie międzynarodowej podczas starć z Łotwą w 1938[10] roku oraz Szwecją w 1946 roku[11]. W 1947 roku zdobył srebrny medal na XVIII bokserskich Mistrzostwach Polski.
Aresztowanie i pobyt w obozach
edytujWe wrześniu 1939 roku, jako 21-latek, zaciągnął się na ochotnika do wojska, uczestnicząc w walkach pod Kutnem i Sochaczewem[2]. Po kapitulacji trafił do niewoli, z której uciekł do Poznania, po czym przedostał się do Warszawy, gdzie w 1940 roku, na skutek ulicznej łapanki, został uwięziony przez Gestapo na Pawiaku i w obozie przejściowym przy ul. Skaryszewskiej pod zarzutem działalności antyhitlerowskiej oraz bycia członkiem Związku Walki Zbrojnej[12].
Po licznych przesłuchaniach został przetransportowany do Austrii jako robotnik przymusowy do pracy przy budowie dróg, a następnie zatrudniony w parowozowni na Dworcu Zachodnim w Wiedniu[13]. W lutym 1942 roku, pod niesłusznym zarzutem szerzenia propagandy przeciw III Rzeszy i znieważenia strażnika, trafił do miejscowego aresztu, gdzie po niemal trzymiesięcznych przesłuchaniach został osadzony przez Gestapo w KL Auschwitz jako więzień polityczny numer 54130[14]. Podczas pobytu w obozie wielokrotnie uczestniczył w walkach bokserskich, pojedynkując się w obozowym ringu z dawnymi kolegami m.in. z Tadeuszem „Teddym” Pietrzykowskim[15]. 8 września 1942 roku został wyselekcjonowany w czasie kąpieli przez lekarza SS i zakażony tyfusem plamistym. Pobyt na bloku szpitalnym przeżył dzięki zaangażowaniu polskich lekarzy oraz innych więźniów, w tym Pietrzykowskiego[12].
12 marca 1943 roku, jako więzień numer 10805, trafił do KL Buchenwald, w którym przebywał do kwietnia 1945 roku[16][17]. W obozie pracował przy budowie linii kolejowej Buchenwald-Weimar, a następnie w Zakładach Zbrojeniowych „Mibau” oraz „Gustloff-Werke”. Po zbombardowaniu fabryki został przeniesiony do podobozu Buchenwald – KL Ohrdruf, otrzymując numer 103821.
Od 1 maja 1943 roku, do 29 kwietnia 1945 roku był członkiem Międzynarodowego Ruchu Oporu w KL Buchenwald i należał do podziemnej Wojskowej Organizacji Antyfaszystowskiego Ruchu Oporu, przygotowującej się do powstania obozowego. Brał czynny udział w działaniach organizacji i zajmował się werbowaniem do niej nowo przybyłych więźniów[18].
Obóz przejściowy i powrót do kraju
edytujW kwietniu 1945 roku, na skutek ewakuacji obozu w Buchenwaldzie, trafił do transportu kolejowego skierowanego do obozu koncentracyjnego w Dachau. Podczas postoju i przegrupowania więźniów do marszu śmierci uciekł z kolumny do pobliskiej miejscowości Freising, pozostając w ukryciu do czasu wyzwolenia miasta przez wojska alianckie[2]. Po rocznym pobycie w tamtejszym obozie przejściowym powrócił do Poznania, znajdując zatrudnienie w fabryce H. Cegielski – Poznań S.A. Jego powrót do kraju został odnotowany w 286 numerze „Dziennika Zachodniego” z 17 października 1946 roku[19].
Od stycznia 1948 roku, aż do emerytury, pracował w Zakładach Graficznych im. M. Kasprzaka w Poznaniu. Po zakończeniu kariery sportowej zaangażował się w pracę trenerską i szkolenie młodzieży w poznańskich klubach bokserskich HCP, KS Warta, AZS Poznań oraz GKS Olimpia Poznań[20][21][22][23].
Od 1971 roku był zweryfikowanym członkiem ZBoWiD z tytułu więźnia politycznego. Po swojej śmierci w 1996 roku, został pochowany na Cmentarzu Junikowskim w Poznaniu[24].
Odznaczenia
edytuj- 1938 – Brązowa odznaka PZB[9]
- 8.10.1960 – Odznaka Jubileuszowa P.O.Z.B.
- 27.06.1965 – Dyplom Uznania PZB
- 16.11.1973 – Honorowa Odznaka m. Poznania
- 22.05.1974 – Medal Zwycięstwa i Wolności
Przypisy
edytuj- ↑ Teczka osobowa Marii Janowczyk, Archiwum UAM, sygn. 15A/3 Funkcjonariusze niżsi Uniwersytetu Poznańskiego od 1, 1932 oraz sygn. 15/712/19 Wydział Mat.-Przyr. Niżsi funkcjonariusze państwowi 1926-1938.
- ↑ a b c Deklaracja członkowska Związku Bojowników o Wolność i Demokrację z dn. 20.01.1971 r. [w:] teczka osobowa Michała Janowczyka, Archiwum Zakładowe Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.
- ↑ Kurier Poznański nr 575, 13.12.1933 r., str. 4 [dostęp 2024-09-24]
- ↑ Kurier Poznański 1935.03.17 R.30 nr 128, str. 5, „PAN Biblioteka Kórnicka”, 17 marca 1935 [dostęp 2024-09-25].
- ↑ Głos Poranny nr 315, 16.11.1935 r., str. 11 [dostęp 2024-09-25]
- ↑ Express Wieczorny Ilustrowany nr 13, 13.01.1936 r., str. 7 [online], bc.wbp.lodz.pl [dostęp 2024-09-25].
- ↑ Kurier Poznański 1936.09.06 R.31 nr 413, str. 7, „PAN Biblioteka Kórnicka”, 6 września 1936 [dostęp 2024-09-25].
- ↑ Kurier Poznański 1937.11.18 R.32 nr 528, str. 3, „PAN Biblioteka Kórnicka”, 18 listopada 1937 [dostęp 2024-09-25].
- ↑ a b Kawalerowie odznaczeń PZB, [w:] Dobry Wieczór! Kurier Czerwony nr 188, 10.07.1938, polona.pl, str. 4, kol. 1 [dostęp 2024-09-25] (pol.).
- ↑ Augustyn. Red. Pustelnik, Siedem Groszy, 1938, R. 7, nr 314, 1938 [dostęp 2024-09-26] (pol.).
- ↑ Echo Południa nr 273, 12.12.1946, str. 4. [dostęp 2024-09-26]
- ↑ a b Protokół przesłuchania świadka przez Okręgową Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w Poznaniu, sygn. akt OKP. 10/76/26/71, [w:] Teczka osobowa Michała Janowczyka, Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, sygn. IPN GK 927/431.
- ↑ Notatka policyjna z wewnętrznej korespondencji obozowej z dn. 16.04.1943 r. [w:] dokumentacja więźniarska Michała Janowczyka, Archiwum Arolsen
- ↑ Baza więźniów KL Auschwitz: Michał Janowczyk, Archiwum Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu. [online], www.auschwitz.org [dostęp 2024-10-05].
- ↑ Fedorowicz A., „Tadeusz Pietrzykowski. Pierwszy mistrz KL Auschwitz” [w:] Gladiatorzy z obozów śmierci, Bellona, 2020
- ↑ Lista transportowa z KL Auschwitz z 12.03.1943 r., poz. 676, nr. 54130, Archiwum Arolsen
- ↑ Akta osobowe JANOWCZYKA, MICHAŁA, urodzonego 11-09-1918, kod referencyjny 01010503 001.208.475, Archiwum Arolsen [online], www.collections.arolsen-archives.com [dostęp 2024-10-05].
- ↑ Zeznanie świadka, uczestnika Obozowej Organizacji P.P.R. i Międzynarodowego Ruchu Oporu w Obozie Koncentracyjnym Buchenwald z dn. 4.08.1975 r. [w:] teczka osobowa Michała Janowczyka, Archiwum Zakładowe Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.
- ↑ Stanisław (1908-1972) Red Ziemba, Dziennik Zachodni, 1946, R. 2, nr 286. – Wyd. A, „5522 IV”, 1946 [dostęp 2024-09-25].
- ↑ Głos Wielkopolski. 1957.08.23 R.13 nr200 Wyd.A, s. 6, „PAN Biblioteka Kórnicka”, 23 sierpnia 1957 [dostęp 2024-10-05].
- ↑ Sprawozdanie Klubu Sportowego "Warta" przy Zakładach H. Cegielski w Poznaniu za rok 1960, Archiwum Klubu Sportowego “Warta”, s. 299.
- ↑ Głos Wielkopolski. 1955.11.29 R.11 nr284 Wyd.AB, s. 4, „PAN Biblioteka Kórnicka”, 29 listopada 1955 [dostęp 2024-10-05].
- ↑ Wniosek o nadanie Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski z dn. 12.05.1975 r., Archiwum Zakładowe Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.
- ↑ Poznan.pl - Plan Poznania - Cmentarze [online], www.poznan.pl [dostęp 2024-10-05].