Medal Mariana Smoluchowskiego

Medal Mariana Smoluchowskiego – najwyższa nagroda przyznawana przez Polskie Towarzystwo Fizyczne za osiągnięcia w fizyce, w tym astrofizyce i astronomii, od 1965 roku i w różnych odstępach czasowych. Większość laureatów to Polacy, choć wyróżniano też obcokrajowców.

Charakterystyka

Reguły i tradycje przyznawania

Medal ten jest najwyższym odznaczeniem Polskiego Towarzystwa Fizycznego, ustanowionym na cześć Mariana Smoluchowskiego. Przyznawany jest osobom, których prace przyczyniły się w sposób wybitny do rozwoju co najmniej jednej z dziedzin fizyki oraz za zasługi dla rozwoju fizyki w Polsce, bez względu na stopień, tytuł naukowy, miejsce pracy i przynależność państwową nagrodzonego. Może być przyznawany za pracę ogłoszoną drukiem lub za całokształt dorobku naukowego.

Medal jest przyznawany przez Komisję Nagród i Odznaczeń PTF nie częściej niż raz do roku. Do 2023 roku nagrody w dwunastu różnych latach nie przyznano^[a], a nagrody za lata 2003 i 2004 połączono. Do 2021 roku dwukrotnie zdarzyło się, że w jednym roku nagrodę dostała więcej niż jedna osoba (1969 i 1970), nie licząc wspomnianego połączenia 2003 i 2004. Do 2023 roku medalistów ze wszystkich lat było łącznie 46.

Medal a inne nagrody

W gronie laureatów Medalu znaleźli się też nobliści; do 2021 roku były trzy takie przypadki:

1973: Subrahmanyan Chandrasekhar (nobel 1983),
1980: Benjamin Mottelson (nobel 1975),
1984: Witalij Ginzburg (nobel 2003).

Inni wybitni laureaci związani z zagranicą to Gieorgij Florow (1974), Victor Weisskopf (1977) i Arnold Wolfendale (1992).

Laureaci Medalu otrzymywali też porównywalnie prestiżową Nagrodę FNP, czasem zwaną „polskim noblem”; do 2023 roku było osiem takich przypadków^[b]:

1986: Andrzej Trautman (FNP 2017),
2000: Bohdan Paczyński (FNP 1996),
2001: Aleksander Wolszczan (FNP 1992),
2008: Józef Barnaś (FNP 2009),
2010: Tomasz Dietl (FNP 2006),
2019: Józef Spałek (FNP 2016),
2021: Iwo Białynicki-Birula (FNP 2014),
2023: Ryszard Horodecki (FNP 2008).

Wyróżnieni^[1]

Z tym tematem związana jest kategoria: Laureaci Medalu Mariana Smoluchowskiego.

2023: Ryszard Horodecki (Gdańsk)
2021: Iwo Białynicki-Birula (Warszawa)
2020: nie przyznano
2019: Józef Spałek (Kraków)
2018: nie przyznano
2017: Jerzy Lukierski
2016: nie przyznano
2015: Henryk Szymczak^[2] (Warszawa)
2014: nie przyznano^[3]
2013: Jan Misiewicz^[4] (Wrocław)
2012: Douglas Cline^[5] (Rochester)
2011: Krzysztof Pomorski (Lublin)
2010: Tomasz Dietl (Warszawa)
2009: Wojciech Żurek (Los Alamos)
2008: Józef Barnaś (Poznań)
2007: Robert Gałązka (Warszawa)
2006: nie przyznano
2005: Jan Żylicz (Warszawa)
2003–2004: Andrzej Białas (Kraków) i Stefan Pokorski (Warszawa)
2002: David Shugar (Warszawa)
2001: Aleksander Wolszczan (Toruń, Uniwersytet Stanu Pensylwania)
2000: Bohdan Paczyński (Princeton)
1999: Andrzej Kajetan Wróblewski (Warszawa)
1998: Kacper Zalewski (Kraków)
1997: Włodzimierz Zawadzki (Warszawa)
1995–1996: nie przyznano
1994: Ryszard Sosnowski (Warszawa)
1993: Stanisław Kielich (Poznań)
1992: Arnold Wolfendale (Durham)
1991: Jacek Prentki (Paryż, Genewa)
1990: Władysław Świątecki (Berkeley)
1989: Zdzisław Szymański (Warszawa)
1988: Andrzej Hrynkiewicz (Kraków)
1987: Wojciech Królikowski (Warszawa)
1986: Andrzej Trautman (Warszawa)
1985: Joseph Henry Eberly (Rochester)
1984: Witalij Łazarewicz Ginzburg (Moskwa; noblista z 2003)
1983: Jan Rzewuski (Wrocław)
1982: Władysław Opęchowski (Vancouver)
1981: Adriano Gozzini (Piza)
1980: Ben R. Mottelson (Kopenhaga; noblista z 1975)
1978: nie przyznano
1979: Włodzimierz Trzebiatowski (Wrocław)
1977: Victor Frederick Weisskopf (Cambridge (USA))
1976: Arkadiusz Piekara (Warszawa)
1975: Gerald Pearson (Stanford)
1974: Gieorgij Florow (Dubna)
1973: Subrahmanyan Chandrasekhar (Chicago; noblista z 1983)
1972: Leonard Sosnowski (Warszawa)
1971: nie przyznano
1970: Jerzy Gierula (Kraków) i Marian Mięsowicz (Kraków)
1969: Marian Danysz (Warszawa) i Jerzy Pniewski (Warszawa)
1968: Aleksander Jabłoński (Toruń)
1966–1967: nie przyznano
1965: Wojciech Rubinowicz (Warszawa)

Uwagi

↑ 1966–1967, 1971, 1978, 1995–1996, 2006, 2014, 2016, 2018, 2020 i 2022.
↑ Trautman i Barnaś to jedyne przypadki otrzymania najpierw Medalu Smoluchowskiego, a potem Nagrody FNP.

Przypisy

↑ Polskie Towarzystwo Fizyczne. Laureaci Medalu Mariana Smoluchowskiego ptf.net.pl [dostęp 2019-05-17]
↑ Nagrody PTF za 2015r.. Polskie Towarzystwo Fizyczne. [dostęp 2016-04-13].
↑ Informacja o Laureatach Nagród PTF za 2014 r.. Polskie Towarzystwo Fizyczne. [dostęp 2016-04-13].
↑ Nagrody PTF za rok 2013. Polskie Towarzystwo Fizyczne. [dostęp 2015-01-30].
↑ Nagrody PTF'2012. Polskie Towarzystwo Fizyczne. [dostęp 2015-01-30].

[1] 1966–1967, 1971, 1978, 1995–1996, 2006, 2014, 2016, 2018, 2020 i 2022.

[2] Trautman i Barnaś to jedyne przypadki otrzymania najpierw Medalu Smoluchowskiego, a potem Nagrody FNP.

[3] Polskie Towarzystwo Fizyczne. Laureaci Medalu Mariana Smoluchowskiego ptf.net.pl [dostęp 2019-05-17]

[n2015-4] Nagrody PTF za 2015r.. Polskie Towarzystwo Fizyczne. [dostęp 2016-04-13].

[n2014-5] Informacja o Laureatach Nagród PTF za 2014 r.. Polskie Towarzystwo Fizyczne. [dostęp 2016-04-13].

[n2013-6] Nagrody PTF za rok 2013. Polskie Towarzystwo Fizyczne. [dostęp 2015-01-30].

[n2012-7] Nagrody PTF'2012. Polskie Towarzystwo Fizyczne. [dostęp 2015-01-30].

[a]

[b]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]