Maurycy Hauke

polski generał

Jan Maurycy Hauke herbu Bosak (ur. 26 października 1775 w Seifersdorf, Saksonia, zm. 29 listopada 1830 w Warszawie) – hrabia, generał artylerii Wojska Polskiego Królestwa Polskiego, minister prezydujący w Komisji Rządowej Wojny Królestwa Polskiego w latach 1816–1829[1], senator-wojewoda Królestwa Polskiego[2], członek Komisji Najwyższej Egzaminacyjnej przy Radzie Stanu Królestwa Kongresowego w 1830 roku[3].

Maurycy Hauke
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

26 października 1775
Seifersdorf

Data i miejsce śmierci

29 listopada 1830
Warszawa

Kierownik Komisji Rządowej Wojny
Okres

od 15 maja 1816
do 29 listopada 1830

Poprzednik

Józef Wielhorski

Następca

Izydor Krasiński

Odznaczenia
Order Orła Białego Order Świętego Stanisława (Królestwo Kongresowe) Krzyż Kawalerski Orderu Virtuti Militari Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Order Obojga Sycylii (Neapol) Order Świętego Aleksandra Newskiego (Imperium Rosyjskie) Order Świętego Włodzimierza II klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętej Anny I klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętej Anny I klasy (Imperium Rosyjskie)
Maurycy Hauke
Jan Maurycy
ilustracja
Herb
Hauke-Bosak
Rodzina

Haukowie

Data i miejsce urodzenia

26 października 1775
Seifersdorf, Saksonia

Data i miejsce śmierci

29 listopada 1830
Warszawa

Ojciec

Fryderyk Karol Hauke

Matka

Salomea Schweppenhäuser

Żona

Zofia Hauke z Lafontaine’ów

Dzieci

Maurycy Napoleon Hauke,
Emilia Hauke,
Leopold Hauke,
Władysław Leopold Maurycy Hauke,
Maurycy Leopold Józef Hauke,
Zofia Salomea Teresa,
Wincenty Hauke,
Konstanty Hauke,
Emilia Joanna Wiktoria z Hauków Stackelberg,
Julia Teresa Salomea, księżna Battenberg,
Aleksander Hauke

Epitafium Hauków w kościele Kapucynów w Warszawie

Życiorys

edytuj

Syn Fryderyka Karola Haukego i Salomei Schweppenhäuser. Ojciec Julii Hauke – morganatycznej żony księcia Aleksandra Heskiego, tym samym dziadek m.in.: Aleksandra Battenberga, księcia Bułgarii oraz Henryka Battenberga, pradziadek lorda Louisa Mountbattena, ostatniego wicekróla Indii i Wiktorii Eugenii Battenberg, królowej Hiszpanii, praprapradziadek króla Zjednoczonego Królestwa Karola III i prapraprapradziadek króla Hiszpanii Filipa VI.

W armii polskiej od 1790 w stopniu podporucznika – kształcił się w szkole artylerii w Warszawie. 15 marca 1791 awansował na porucznika, a 3 sierpnia 1794 r. – na kapitana. Uczestnik wojny z Rosją w 1792 r. oraz insurekcji kościuszkowskiej, w której uczestniczył między innymi w obronie Warszawy. Po upadku insurekcji pozostawał poza wojskiem i pomagał ojcu jako nauczyciel geometrii w jego prywatnej szkole.

W 1798 r. Hauke wstąpił do Legionów Polskich we Włoszech i służył w artylerii. Walczył m.in. w obronie Mantui, gdzie dostał się do niewoli austriackiej. Potem służył w armii Księstwa Warszawskiego, m.in. krótko jako szef sztabu armii. Następnie pełnił funkcje: zastępcy dowódcy 3 legii (dywizji), dowódcy brygady w dywizji gen. Józefa Zajączka w kampanii 1809 r., komendanta Twierdzy Zamość w kampanii 1813 r., gdzie wsławił się długotrwałą i bohaterską obroną i uzyskał honorowe warunki kapitulacji. Awansował na stopień pułkownika 20 grudnia 1806 r. Generał brygady od 27 grudnia 1807 r., generał dywizji od 3 lutego 1813 – na stanowisku komendanta twierdzy Zamość.

Od 22 stycznia 1815 pełnił służbę w Wojsku Polskim Królestwa Kongresowego zajmując stanowiska: kwatermistrza generalnego wojska, dowódcy korpusu artylerii i inżynierii, radcy stanu, dyrektora generalnego w Komisji Rządowej Wojny i zastępcy ministra wojny. Od 1816, po dymisji generała Józefa Wielhorskiego, kierował Ministerstwem Wojny[4].

3 września 1826 awansował na generała artylerii oraz, wraz z braćmi Ludwikiem Augustem (1779–1861) i Józefem (1790–1837), otrzymał indygenat z herbem Bosak (w niebiesko-złotym polu złoty kroczący na prawo lew flamandzki z czarnym bosakiem w łapie). Od 1829 hrabia i senator Królestwa Polskiego. Awanse te były nagrodą za wierność i gorliwość w wykonywaniu rozkazów wlk. ks. Konstantego. W późniejszych latach również bracia uzyskali tytuły hrabiowskie. Był członkiem Sądu Wojennego Najwyższego, w zastępstwie Sądu Sejmowego, powołanego do sądzenia oskarżonych o przynależność do Wolnomularstwa Narodowego[5].

Zdecydowany przeciwnik powstania listopadowego. Zginął 29 listopada 1830 z rąk powstańców (padł pod prawym lwem przed Pałacem Namiestnikowskim w Warszawie) na oczach[potrzebny przypis] swojej żony (umarła rok później, w 1831) i młodszych dzieci, które zostały wzięte pod prawną opiekę i wychowanie cara Mikołaja I. Hauke, jadąc na koniu obok powozu żony z mieszkania służbowego w Pałacu Saskim, napotkał koło Pałacu Namiestnikowskiego grupę podchorążych, idących ze strony ulicy Nowy Świat. Ujrzawszy go, powstańcy zawołali, „Generale, poprowadź nas!”, ale Hauke zaczął wygłaszać mowę, w której nazwał ich przedsięwzięcie głupotą i wezwał ich do powrotu do koszar. Rozległy się wystrzały i Hauke padł martwy. Ze zwłok zdarto carskie ordery i odznaczenia, pozostawiono tylko polskie i francuskie. Przy oględzinach zwłok naliczono 19 ran od kul.

Żoną generała była Zofia z Lafontaine’ów, córka głównego medyka armii Księstwa Warszawskiego, doktora Leopolda Lafontaine. Z synów Maurycego i Zofii trzej starsi wzięli udział w powstaniu listopadowym, spośród nich Maurycy Leopold Józef, ur. 1814, poległ 18 maja 1831 w bitwie pod Ostrołęką. Córki Maurycego Zofia, Emilia i Julia zostały damami dworu żony następnego cara Aleksandra II, Marii Aleksandrowny, księżniczki z Hesji-Darmstadt.

Gen. Hauke pochowany został wraz z żoną i braćmi (bratowe były protestantkami) w kościele Kapucynów w Warszawie, potem, w 1841, wraz z sześcioma innymi Polakami „wiernymi monarsze” na rozkaz cara Mikołaja I upamiętniony został na rozebranym w 1917 r. obelisku wzniesionym na Placu Saskim.

Działalność wolnomularska

edytuj

Do wolnomularstwa został przyjęty w loży wojskowej francuskiej, 24 sierpnia 1807 roku przystąpił (afiliował) do loży Świątynia Mądrości w Warszawie. 24 marca 1812 roku członek założyciel i przewodniczący loży Jedność (Wielki Wschód Narodowy) w Zamościu[6].

Potomstwo

edytuj

Generałostwo Maurycy i Zofia Haukowie mieli jedenaścioro dzieci o imionach[7]:

Odznaczenia

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Andrzej Biernat, Ireneusz Ihnatowicz, Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003, s. 572.
  2. a b Stanisław Łoza, Kawalerowie orderu św. Stanisława (1. XII. 1815-29. XI. 1830), w: Miesięcznik Heraldyczny, nr. 5, r. IX, Warszawa, sierpień 1930, s. 98.
  3. Obraz polityczny i statystyczny Królestwa Polskiego iaki był w roku 1830 przed dniem 29 listopada, Warszawa 1830, s. 23.
  4. Marian Kukiel, Zarys historii wojskowości w Polsce, Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”, Warszawa, s. 146.
  5. Ludwik Hass, Sekta farmazonii warszawskiej, Warszawa 1980, s. 495.
  6. Ludwik Hass, Wolnomularze polscy w lożach Zachodu: dwie pierwsze dekady XIX wieku, w: Ars Regia 7/8, 13/14, 1998-1999, s. 160.
  7. Stanisław Łoza: Rodziny polskie pochodzenia cudzoziemskiego osiadłe w Warszawie i okolicach. T. 2. Warszawa: 1934, s. 35–36.
  8. a b c Marek Minakowski: Maurycy hr. Hauke h. Bosak. sejm-wielki.pl. [dostęp 2018-11-24].
  9. a b c Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego. Zamek Królewski w Warszawie, 2013. s. 290.
  10. Tadeusz Jeziorowski: The Napoleonic Orders. Ordery Napoleońskie. Warszawa: Karabela, 2018, s. 121, 147.
  11. Stanisław Łoza. Order Obojga Sycylii zwany Neapolitańskim. „Żołnierz Polski”. Nr 18 (350). Rok V. 1923. s. 15–17. 
  12. a b c Rocznik woyskowy królestwa polskiego na rok 1827. Warszawa: Drukarnia Wojskowa, 1827. s. 6.
  13. Przepisy o znaku honorowym niemniej Lista imienna generałów, oficerów wyższych i niższych oraz urzędnikow wojskowych, tak w służbie będących, jako też dymisjonowanych, znakiem honorowym ozdobionych w roku 1830, [b.n.s.]

Bibliografia

edytuj
  • Stanisław Łoza, Rodziny polskie pochodzenia cudzoziemskiego osiadłe w Warszawie i okolicach, t. II, Warszawa 1934
  • Polski Słownik Biograficzny, t. IX, Wrocław itd. 1960-61
  • Pуccкий биoгpафичecкий cлoвapь, t. IV, Sankt Petersburg 1896- 1918
  • Eugeniusz Szulc, Cmentarz ewangelicko-ausgsburski w Warszawie, Warszawa 1989