Maurice Gamelin
Maurice Gustave Gamelin (ur. 20 września 1872 w Paryżu, zm. 18 kwietnia 1958 tamże[1]) – francuski wojskowy, generał armii Francuskich Sił Zbrojnych[2].
 Maurice Gamelin, ok. 1939 | |
 generał armii
| |
| Data i miejsce urodzenia |
20 września 1872 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
18 kwietnia 1958 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1891–1940 |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
      
| |
Życiorys
edytujUrodzony w stolicy Francji w 1872, pochodził z rodziny wojskowej[3]. W 1893 ukończył studia w akademii wojskowej w Saint-Cyr[1], z najlepszym wynikiem w swoim roczniku. Służył jako oficer piechoty w Algierii Francuskiej. Od 1906 był oficerem sztabowym[3].
I wojna światowa
edytujUczestnik I wojny światowej, walczył w I bitwie nad Marną we wrześniu 1914, w której przyczynił się do zwycięstwa wojsk Ententy[4]. Wziął również udział w bardzo ciężkiej i krwawej bitwie nad Sommą w 1916[5]. W latach 1914–1917 oficer sztabowy naczelnego dowódcy wojsk francuskich, marszałka Josepha Joffre'a[1]. W 1916 został najmłodszym francuskim generałem brygady[5]. Później dowodził jednostkami liniowymi[6]. W czasie tej wojny był dowódcą kolejno: brygady, dywizji i korpusu[7].
Dwudziestolecie międzywojenne
edytujPo zakończeniu I wojny światowej doradca wojskowy w Polsce podczas wojny polsko-bolszewickiej[2]. Był wysyłany z misjami specjalnymi poza Europę. W latach 1919–1924 dowódca francuskiej misji wojskowej w Brazylii. W latach 1925–1926 walczył z Druzami w Syrii[1] (tłumił powstanie)[7]. Po powrocie do kraju zajmował wysokie i odpowiedzialne stanowiska[3]. Od 1930 zastępca szefa sztabu generalnego armii,[potrzebny przypis] w latach 1931–1935 szef sztabu generalnego armii francuskiej, od 1935 inspektor generalny armii[1] i przewodniczący Najwyższej Rady Wojennej[8]. Miał znaczny wpływ na politykę zagraniczną Francji. Uważał, że niedostateczne przygotowanie armii francuskiej do wojny nie pozwala na prowadzenie zdecydowanej polityki wobec Niemiec[6].
W 1935 kanclerz Rzeszy Adolf Hitler odrzucił traktat wersalski (przywrócił pobór do wojska i publicznie ogłosił remilitaryzację Niemiec)[9]. Gdy w marcu 1936 Niemcy przeprowadzili remilitaryzację Nadrenii (przygranicznej strefy zdemilitaryzowanej), Gamelin bezskutecznie nalegał na francuski rząd, by pozwolił mu przeciwdziałać wkraczając do Nadrenii[3].
W niedzielę 16 sierpnia 1936 na Zamku Królewskim w Warszawie Prezydent RP Ignacy Mościcki odznaczył go Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski[10]. Po audiencji zwiedził Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie, obserwował pokazowe ćwiczenia, a następnie uczestniczył w śniadaniu, wydanym w kasynie oficerskim przez ministra spraw wojskowych, generała dywizji Tadeusza Kasprzyckiego. Tego samego dnia o godz. 18:20 wyjechał do Krakowa w towarzystwie szefa Sztabu Głównego, generała brygady Wacława Stachiewicza, szefa Oddziału II Sztabu Głównego, pułkownika dyplomowanego Tadeusza Pełczyńskiego, attaché wojskowego w Paryżu, pułkownika dyplomowanego Wojciecha Fydy i francuskiego attaché wojskowego w Warszawie, generała dˈArbonneau[11].
Od stycznia 1938 szef sztabu generalnego obrony narodowej. Rzecznik strategii defensywnej Francji, wynikającej z istnienia ochronnej linii Maginota[1]. Rozpoczął unowocześnianie i reorganizację armii francuskiej, na co rząd francuski wyasygnował 14 mld franków[7]. W 1938 nalegał jeszcze na premiera Édouarda Daladiera, by pozwolił mu podjąć działania przeciwko Niemcom związane ze sprawą Niemców sudeckich w Czechosłowacji, zakończoną układem monachijskim (29-30 września 1938). Gamelin bardzo nisko oceniał siłę militarną faszystowskich Włoch[3], sojusznika Niemiec. W maju 1939 podpisał z polskim ministrem spraw wojskowych, generałem Tadeuszem Kasprzyckim tajny protokół, na mocy którego Francja zobowiązała się, że w razie agresji niemieckiej na Polskę ma przyjść jej z pomocą, tj. wspierać ją akcjami bojowymi lotnictwa francuskiego od pierwszego dnia wojny, ograniczonymi działaniami zaczepnymi od trzeciego dnia wojny, a piętnastego dnia od mobilizacji generalną ofensywą[12].
Od II wojny światowej
edytujKwatera Gamelina mieściła się na terenie podparyskiego Zamku Vincennes[13]. W czasie II wojny światowej (od września 1939) był głównodowodzącym wojsk francuskich i brytyjskich[4] (sił sprzymierzonych na Zachodzie). Po ataku w 1939 Niemiec na Polskę (zob. kampania wrześniowa), po uzgodnieniach z Wielką Brytanią w Abbeville (zob. konferencja w Abbeville)[14][15] współautor tzw. dziwnej wojny, która doprowadziła ostatecznie do wstrzymania jakichkolwiek akcji przeciwko Niemcom na Zachodzie[1]. Jego strategia polegała na oczekiwaniu na atak Niemców, a następnie zniszczeniu ich[3]. Był raczej już wojskowym biurokratą niż żołnierzem. W tej wojnie okazał się dowódcą nieudolnym, który nie potrafił dostatecznie szybko reagować na niebezpieczeństwo[16]. Nie rozumiał nowoczesnej wojny[2].
Był współodpowiedzialny za klęskę Francji w 1940 (zob. kampania francuska 1940). Za porażkę z Niemcami i błędy w dowodzeniu odwołany 19 maja 1940 ze stanowiska naczelnego wodza, został zastąpiony przez starszego o pięć lat generała Maxime'a Weyganda. We wrześniu 1940, po upadku Francji aresztowany przez władze Vichy[1]. W 1942 stanął przed sądem w Riom (zob. proces w Riom), oskarżony o dopuszczenie do klęski Francji w 1940[6], jednak nie został skazany. W 1943 deportowano go do Niemiec[4], gdzie do 1945 (niemal do zakończenia wojny w Europie) był więziony w obozie koncentracyjnym[1] Buchenwald[2]. Został uwolniony przez wojska amerykańskie. Swoje wspomnienia na temat wojny pozostawił w trzytomowych pamiętnikach Servir (1946–1947)[6], tytuł polski: Służyć[17]. Zmarł w 1958[3] i został pochowany na paryskim cmentarzu Passy.
Odznaczenia
edytuj- Krzyż Wielki Legii Honorowej[18][19]
- Medal Wojskowy[19]
- Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski (1936)[10]
- Krzyż Wielki Orderu Łaźni (1939)[18]
- Krzyż Wielki Królewskiego Orderu Wiktoriańskiego (1938)[18]
- Kawaler Order św. Michała i św. Jerzego (1915)[18]
- Medal Sił Lądowych za Wybitną Służbę (1918)[20]
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i Encyklopedia wojskowa, tom I (A-M), Wydawnictwo Naukowe PWN i Wydawnictwo Bellona wyd. 2007, s. 267
- ↑ a b c d Maurice Gamelin. sww.w.szu.pl. [dostęp 2017-11-14]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g Howard J. Langer Księga najważniejszych postaci II wojny światowej, wyd. 2008, s. 250-252
- ↑ a b c Jan Palmowski Słownik najnowszej historii świata 1900-2007, wyd. 2008, tom 2, s. 107
- ↑ a b II światowa. Numer specjalny 2/2017, s. 41
- ↑ a b c d Stanisław Żerko Biograficzny leksykon II wojny światowej, wyd. 2014, s. 139
- ↑ a b c Bogusław Wołoszański Encyklopedia II wojny światowej. Front tom 1, wyd. 1997, s. 230
- ↑ Słownik historii Polski i świata, Wydawnictwo IBIS, wyd. 2013, s. 493
- ↑ Richard Overy: Trzecia Rzesza. Historia imperium, wyd. 2012, s. 115.
- ↑ a b Gen. Gamelin dekorowany orderem „Polonia restituta”. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 187 z 18 sierpnia 1936.
- ↑ Dziennik Poznański Nr 190 z 18 sierpnia 1936 r., s. 3.
- ↑ Racja!. salon24.pl, 2 września 2017. [dostęp 2019-05-24].
- ↑ Film dokumentalny Tajemnice linii Maginota, reż. André Annosse, 2017
- ↑ 12 września 1939 r. Tajna konferencja w Abbeville. nowahistoria.interia.pl, 12 września 2015. [dostęp 2018-06-11].
- ↑ Polska zdradzona. dorzeczy.pl, 9 czerwca 2017. [dostęp 2018-06-11].
- ↑ John Keegan Kto był kim w II wojnie światowej. Leksykon, wyd. 1998, s. 65
- ↑ Maurice Gamelin. Służyć. tetragon.com.pl. [dostęp 2024-03-12].
- ↑ a b c d French generals and flag officers [online], www.unithistories.com [dostęp 2021-06-12].
- ↑ a b Général d'Armée GAMELIN [online], Musée des Etoiles [dostęp 2021-06-12] (fr.).
- ↑ Gamelin, Maurice G, „American decorations: a list of awards of the Congressional Medal of Honor, the Distinguished-Service Cross and the Distinguished-Service Medal awarded under authority of the Congress of the United”, 1927 [dostęp 2021-06-12].