Mateusz Manterys
Mateusz Manterys (ur. 14 września 1872 w Pojałowicach, zm. 26 marca 1946 tamże[1]) – polski chłop, żołnierz, polityk, działacz społeczny, poseł do Dumy Państwowej Imperium Rosyjskiego i na Sejm II RP.
 Mateusz Manterys w 1906 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Poseł I kadencji Sejmu II RP | |
| Okres |
od 1922 |
| Przynależność polityczna | |
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie chłopskiej jako syn Tomasza i Magdaleny z Garmulewiczów. Uczęszczał do szkoły ludowej w rodzinnej miejscowości, a później pracował we własnym gospodarstwie. W latach 1893–1897 odbył służbę wojskową w Petersburgu; w jej trakcie należał do tajnej organizacji zrzeszającej polskich żołnierzy, za co w 1898 roku więziony był przez dziewięć miesięcy w twierdzy Pietropawłowskiej. Po powrocie do Pojałowic zaangażował się w działalność społeczną, pełniąc przez 16 lat funkcję pełnomocnika gminnego. Znalazł się nadto wśród inicjatorów powołania miechowskiej Spółki Rolniczej „Jutrznia” (1899) i współorganizatorów zwołanej we wrześniu 1903 roku wystawy rolniczej w Miechowie[1].
Po wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej 1904 został zmobilizowany do armii carskiej. W grudniu 1905 wchodził w skład prezydium zjazdu chłopskiego w Warszawie, zwołanego z inicjatywy Ligi Narodowej[1]. W latach 1905–1906 zaangażował się w organizowanie kas oszczędnościowych oraz spolszczanie zarządu gminnego i szkół wiejskich. W tym okresie podjął działalność w Towarzystwie Oświaty Narodowej i Stronnictwie Narodowo-Demokratycznym[2]. W kwietniu 1906, za organizowanie zebrań gminnych i tajnych zgromadzeń chłopskich, został aresztowany i osadzony w więzieniu w Kielcach[1].
W maju 1906 roku został wybrany stosunkiem głosów 47:12 na posła do I Dumy Państwowej z guberni kieleckiej. Pracując w Komisji Agrarnej sprzeciwiał się koncepcjom wywłaszczania wielkiej własności dla celów reformy rolnej, co naruszało, jego zdaniem, własność prywatną (ogłosił w tej sprawie 3 czerwca list otwarty w dzienniku „Naród”). Po rozwiązaniu parlamentu kierował akcją wyborczą do II Dumy w powiecie miechowskim. Współpracował z endecką prasą: „Zorzą” i „Gazetą Świąteczną”[1].
Pod koniec 1907 roku skrytykował w opublikowanym na łamach „Przeglądu Porannego” liście otwartym Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne i Józefa Świeżyńskiego, oskarżając go o pozbawienie chłopów przedstawicielstwa w parlamencie[1]. Z tego względu zerwał z endecją, podejmując współpracę z ruchem zaraniarskim. W latach 1907–1911 był członkiem Rady Naczelnej Towarzystwa Kółek Rolniczych im. Stanisława Staszica. W 1912 roku, jako jeden z czterech zaraniarzy (Stanisław Rzymski, Józef Rączkowski i Jacenty Miszczyk), został ekskomunikowany przez biskupa kieleckiego Augustyna Łosińskiego[3]. W czasie wojny działał w Polskim Stronnictwie Ludowym „Wyzwolenie”, z którego wystąpił w listopadzie 1918 roku, po zbliżeniu z Polską Partią Socjalistyczną[2].
W 1918 roku uczestniczył w akcji demonstracyjnej skierowanej przeciw traktatowi brzeskiemu; był autorem protestu, jaki uchwalili wówczas chłopi. Z endecją związał się ponownie w 1921, a w roku następnym uzyskał mandat posła na Sejm I kadencji z listy Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej w okręgu nr 22 (Sandomierz). Przystąpił do klubu poselskiego Związku Ludowo-Narodowego, będąc członkiem jego zarządu i pracując w komisjach administracyjnej i odbudowy kraju. Po 1927 roku wycofał się z życia politycznego[2].
Życie prywatne
edytujOd 1897 roku żonaty był z Julią z Wilków. Miał kilkoro dzieci[1]. Jego bratem był działacz społeczny i senator II RP Stanisław[2].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g Cz. Brzoza, K. Stepan, Posłowie polscy w parlamencie rosyjskim 1906–1917. Słownik biograficzny, Warszawa 2001, s. 133-134.
- ↑ a b c d J. Zieliński, Manterys Mateusz (1872–1946), w: Polski Słownik Biograficzny, t. XIX/4, z. 83, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1974, s. 489.
- ↑ Tomasz Domański, Postawy społeczno-polityczne duchowieństwa diecezji kieleckiej w latach 1864-1914. TKN Kielce 2008, s.204.