Masłoborowik żółtobrązowy
Masłoborowik żółtobrązowy, borowik żółtobrązowy (Butyriboletus appendiculatus (Schaeff.) D. Arora & J.L. Frank) – gatunek grzybów z rodziny borowikowatych (Boletaceae).
,_Novato,_California_-_20091109_(retouched).jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
masłoborowik żółtobrązowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Butyriboletus appendiculatus (Schaeff.) D. Arora & J.L. Frank Mycologia 106(3): 466 (2014) | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Butyriboletus, Boletaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten opisany został w 1763 r. przez J. C. Schaeffera jako Boletus appendiculatus. W 2014 r. w wyniku badań filogenetycznych prowadzonych w obrębie rodzaju Boletus został przeniesiony do nowo utworzonego rodzaju Butyriboletus[1].
- Boletus appendiculatus Schaeff. 1763
- Boletus appendiculatus Schaeff. 1763 subsp. appendiculatus
- Boletus appendiculatus subsp. euappendiculatus Maire 1933
- Boletus radicans var. appendiculatus (Schaeff.) Pers. 1801
- Tubiporus appendiculatus (Fr.) Maire 1937
Nazwę borowik żółtobrązowy nadał Władysław Wojewoda w 2003 r., wcześniej gatunek ten znany był pod polską nazwą borowik przyczepkowy podaną przez Zaleskiego ze współautorami w 1948 r. Wojewoda ujął jako borowika żółtobrązowego podgatunek typowy (Boletus appendiculatus Schaeff. subsp. appendiculatus), ale także podgatunek blednący, wyróżniany przez innych jako masłoborowik blednący i podgatunek królewski, wyróżniany przez innych jako masłoborowik królewski[3]. Po przeniesieniu gatunku do rodzaju Butyriboletus, nazwy te są niespójne z nową nazwą naukową. W 2021 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała używanie nazwy masłoborowik żółtobrązowy[4].
Morfologia
edytujŚrednica 6–15 cm, kształt początkowo półkulisty, potem płaskołukowaty. Powierzchnia u młodych owocników delikatnie pilśniowata, u starszych naga. Podczas suchej pogody skórka pęka na poletka. Barwa różowa, szaroróżowa, czerwonoróżowa. W uszkodzonych miejscach prześwituje żółty miąższ[5].
Rurkowaty. Czasami pory rurek delikatnie sinieją po uszkodzeniu[6].
Wysokość 5–15 cm, grubość 2–6 cm, kształt początkowo beczułkowaty, potem pałkowaty lub walcowaty, zazwyczaj korzeniasto zakończony (lekko wygięty u nasady w części podziemnej). Powierzchnia chromowożółta, w dolnej części z winnoczerwonymi plamkami[5]. Siateczka jest koloru trzonu i pokrywa górną 1/2 do 2/3 wysokości trzonu, zazwyczaj jest wyraźna, ale zdarzają się owocniki ze słabo widoczną siateczką[6].
Początkowo zwarty i mięsisty, potem bardziej miękki. Ma żółtą barwę, tylko przy podstawie trzonu jest brązowoczerwony[5]. Po przecięciu nieznacznie błękitnieje tuż nad rurkami oraz czasami w górnej części trzonu[6]. Ma przyjemny zapach i smak[5][6].
Oliwkowobrązowy. Zarodniki elipsoidalno-wrzecionowate, gładkie, miodowożółte, cienkościenne, o wymiarach 11–15 × 4,5–5 µm[7].
Występowanie
edytujNajwięcej stanowisk podano w Europie, poza tym występuje w Ameryce Północnej, Środkowej i Australii[8]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – gatunek narażony na wymarcie[9]. Znajduje się na czerwonych listach gatunków zagrożonych także w Austrii, Belgii, Czechach, Niemczech, Estonii, Norwegii, Holandii, Szwecji, Słowacji, Finlandii[3].
Naziemny grzyb mykoryzowy. Występuje w ciepłych lasach liściastych pod dębami i bukami, ale spotykany również w lasach iglastych pod jodłami, na glebach wapiennych[10][7].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2015-10-25] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2014-08-12] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 75, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Rekomendacja nr 1/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online], Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów, 20 lutego 2021.
- ↑ a b c d Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 337, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c d Hagara, Ladislav, 1944-., Ottova encyklopedie hub, wyd. 1. české vyd, Praha: Ottovo nakladatelství, 2015, s. 508–509, ISBN 978-80-7451-407-4, OCLC 903090511 [dostęp 2018-09-05].
- ↑ a b Marek Snowarski, Boletus appendiculatus (borowik żółtobrązowy) [online], www.grzyby.pl [dostęp 2018-09-06] (pol.).
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2016-01-10].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 61, ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 279, ISBN 83-09-00714-0.