Marian Friedberg
Marian Friedberg (ur. 11 czerwca 1902 we Lwowie, zm. 30 marca 1969 w Krakowie) – polski historyk, wykładowca Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek korespondent PAU.
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
11 czerwca 1902 |
| Data i miejsce śmierci |
30 marca 1969 |
| profesor nadzwyczajny | |
| Alma Mater | |
| Archiwista, wydawca źródeł | |
| Archiwum |
Archiwum Akt Dawnych w Krakowie |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie Jana (1870–1949), historyka, dyrektora gimnazjum, i Wandy z Kotiersów (1877–1958). Brat Heleny (1908–1982), bibliotekarki, i Zofii (1904–1983)[1], bratanek Wilhelma, profesora paleozoologii Uniwersytetów Poznańskiego i Jagiellońskiego.
Uczęszczał w latach 1915–1919 do gimnazjum we Lwowie, potem do Królewskiego Gimnazjum w Ostrowie Wielkopolskim, gdzie jego ojciec objął stanowisko dyrektora. Maturę zdał w 1921, następnie do 1925 studiował historię i literaturę polską na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, m.in. pod kierunkiem Romana Grodeckiego i Władysława Semkowicza. W 1926 obronił doktorat na UJ na podstawie pracy Ród Łabędziów w wiekach średnich. Pracował w Archiwum Akt Dawnych w Krakowie, początkowo jako pomocnik kancelaryjny, od 1926 archiwariusz; w okresie II wojny światowej na stanowisku kierownika przyczynił się do uratowania znacznej części zbiorów archiwum, gromadził także polską prasę konspiracyjną.
Po wojnie pełnił funkcję dyrektora krakowskiego Archiwum Akt Dawnych, w 1945 habilitował się na UJ na podstawie pracy Kultura polska a niemiecka. Elementy rodzime a wpływy niemieckie w ustroju i kulturze Polski średniowiecznej[1], w 1954 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego; w 1959 przeszedł na stanowisko kustosza Oddziału Akt Miejskich Archiwum Państwowego Miasta Krakowa i Województwa Krakowskiego. W latach 1946–1952 prowadził wykłady z archiwistyki, genezy rycerstwa polskiego, heraldyki miejskiej, historii miast oraz sfragistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Przeszedł na emeryturę w 1968. Krótko po wojnie opracowywał na potrzeby Rady Miejskiej Krakowa nowe nazwy ulic; chcąc skoncentrować się na pracy w archiwum, nie przyjął na początku lat 50. katedry archiwistyki i nauk pomocniczych historii na UJ.
Brał czynny udział w Zjeździe Historyków Polskich we Wrocławiu w 1948 oraz Konferencjach Metodycznych Archiwistów w 1961; współpracował z pismem „Archeion”. W 1947 został członkiem korespondentem PAU, już od 1936 był członkiem Komisji Historii Sztuki PAU, a od 1937 członkiem Komisji Historycznej PAU; kierował pracami wydawniczymi tej komisji. Należał także do Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa oraz paryskiego Societe d'Histoire du Droit.
W pracy naukowej zajmował się archiwistyką, historią średniowieczną Polski, genealogią i heraldyką. W 1961 przedstawił szeroki plan prac badawczych w polskiej archiwistyce. Badał wpływy niemieckie na ziemiach polskich do XIV wieku oraz najnowsze dzieje Wielkopolski. Wraz z Marią Friedbergową opracował Bibliografię historii polskiej za lata 1930–1932, przygotował również indeksy osobowe i miejscowe do Akt unii Polski z Litwą 1385–1791, wydanych w 1932 przez Władysława Semkowicza i Stanisława Kutrzebę. Sam Friedberg wydał akta kancelaryjne miast Krakowa i Kazimierza nad Wisłą.
Był mężem Marii z Mazanków (1900–1993), bibliotekarki[1].
Zmarł w Krakowie, pochowany na cmentarzu Rakowickim[2] (kwatera XXXIII-wsch-19)[3].
Niektóre prace
edytuj- Założenie i początkowe dzieje kościoła Najświętszej Panny Marii w Krakowie (1928)
- Rozsiedlenie rodów rycerskich w województwie sandomierskim w wieku XV (1930)
- Klejnoty Długoszowe (1931)
- Herb miasta Krakowa (1937)
- Klientela świecka biskupa krakowskiego w wieku XII–XIV (1938)
- Archiwa i biblioteki krakowskie 1939–1945 (1946, [w:] Kraków pod rządami wroga)
- Kultura polska a niemiecka (1946, nagroda PAU w 1947)
- Średniowieczne miasta śląskie i rola w nich czynnika polskiego (1948, [w:] Dolny Śląsk)
- Ołtarz krakowski Wita Stwosza (1952)
- Kraków w dobie Odrodzenia (1957)
- Wydawanie źródeł archiwalnych (1963)
- Przygotowanie do zawodu archiwisty (1966)
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1960)
- Złoty Krzyż Zasługi (2 lipca 1955)[4]
- Srebrny Krzyż Zasługi (1937)
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (22 grudnia 1954)[5]
- Złota Odznaka Miasta Krakowa
Źródło:[1].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Krystyna Jelonek-Litewka. Marian Friedberg (1902–1969). Życie i spuścizna. „Krakowski Rocznik Archiwalny”. tom 25, s. 157–179, 2019. Kraków: Archiwum Narodowe w Krakowie. ISSN 1233-2135. [dostęp 2025-02-04].
- ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803–2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 73, ISBN 978-83-233-4527-5.
- ↑ Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], www.zck-krakow.pl [dostęp 2025-02-01].
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 86, poz. 1048 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w pracy zawodowej w dziedzinie służby archiwalnej”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 14, poz. 148 - Uchwała Rady Państwa z dnia 22 grudnia 1954 r. nr 0/992 - na wniosek Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych.
Bibliografia
edytuj- Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A–J, Wrocław 1983.