Marian Czerkawski
Marian Józef Czerkawski (ur. 4 sierpnia 1891 w Czarnokońcach Wielkich, pow. Husiatyń na Podolu, zm. wiosną 1940 w Katyniu) – major taborów Wojska Polskiego, kawaler Krzyża Niepodległości, ofiara zbrodni katyńskiej.
 major taborów
| |
| Data i miejsce urodzenia |
4 sierpnia 1891 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
1940 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1940 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki |
1 pułk ułanów |
| Stanowiska |
dowódca szwadronu taborów |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
   
| |
.png){kind=small}
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie Antoniego i Albiny z Kozłowskich. Absolwent Seminarium Nauczycielskie w Zaleszczykach[1]. Należał do Polskich Drużyn Strzeleckich i Zarzewia. Od 1914 w Legionach Polskich. Brał udział w bitwie pod Łowczówkiem, gdzie został ranny. 18 lutego 1915 przeniesiony do dywizjonu W. Beliny-Prażmowskiego 1 pułku ułanów. W bitwie pod Konarami ciężko ranny. Między lipcem a październikiem 1915 był w domu rekonwalescentów w Kamińsku[2]. Po kryzysie przysięgowym w Polskim Korpusie Posiłkowym. Po bitwie pod Rarańczą w niewoli austriackiej. W 1918 w Wojsku Polskim. Internowany przez Ukraińców, więziony do lipca 1919. W 1920 roku walczył na wojnie z bolszewikami. 27 sierpnia 1920 roku został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu rotmistrza, w wojskach taborowych, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich. Pełnił wówczas służbę w Departamencie I Broni Głównych i Wojsk Taborowych Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie[3].
3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 27. lokatą w korpusie oficerów taborów, a jego oddziałem macierzystym był I dywizjon taborów[4]. W 1923 roku pełnił służbę w Wydziale Taborowym Departamentu II Jazdy MSWojsk[5] na stanowisku kierownika referatu, pozostając oficerem nadetatowym I dywizjonu taborów[6]. W następnym roku był w 1 dywizjonie taborów w Warszawie[7]. Z dniem 1 października 1925 roku powierzono mu pełnienie obowiązków kwatermistrza 1 szwadronu taborów w Warszawie[8]. 26 lipca 1926 roku został zatwierdzony na stanowisku kwatermistrza[9]. W czerwcu 1927 roku został wyznaczony na stanowisko pełniącego obowiązki dowódcy 1 szwadronu taborów w Warszawie[10][11]. 1 kwietnia 1929 roku został przeniesiony na stanowisko kierownika referatu w Departamencie Intendentury MSWojsk[5]. W 1932 roku, w stopniu rotmistrza taborów, pełnił służbę w Wydziale VI Taborowym Departamentu Intendentury MSWojsk. na stanowisku referenta[12]. 28 września 1933 roku został przeniesiony do kadry 2 dywizjonu taborów w Lublinie na stanowisko komendanta kadry[13]. 27 czerwca 1935 roku został mianowany majorem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1935 roku i 2. lokatą w korpusie oficerów taborowych[14]. W marcu 1939 był dowódcą 10 dywizjonu taborów w Radymnie[15].
W kampanii wrześniowej dowódca 10 dywizjonu taborów[16]. Wzięty do niewoli przez Sowietów w okolicach Włodzimierza Wołyńskiego i przewieziony do obozu przejściowego w Szepetówce[17]. Osadzony w obozie jużskim (stan na 18.10.1939) a następnie przeniesiony w listopadzie lub na początku grudnia 1939 do obozu w Kozielsku. W raporcie specjalnym Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego NKWD ZSRR do zastępcy komisarza ludowego Spraw Wewnętrznych komdiwa Wasilija Czernyszowa z 9.11.1939 są podane patriotyczne i antysowieckie wypowiedzi w rozmowach Czerkawskiego z współjeńcami obozu jużskiego (na podstawie danych wywiadowczych) z 18.10.1939[1]. Ostatnie wiadomości od Czerkawskiego to dwa listy z zimy 1939/40 wysłane do siostry we Lwowie[17]. Między 7 a 9 kwietnia 1940 przekazany do dyspozycji naczelnika smoleńskiego obwodu NKWD[1] – lista wywózkowa LW 017/3 poz. 2, akta osobowe nr 3277[18]. Został zamordowany między 9 a 11 kwietnia 1940 przez NKWD w lesie katyńskim. Krewni do 1958 poszukiwali informacji przez Biuro Informacji i Badań Polskiego Czerwonego Krzyża w Warszawie[1].
Życie prywatne
edytujMarian Czerkawski Mieszkał w Lublinie[1]. Był żonaty z Marią z Roszkowskich, z którą miał dwóch synów: Jerzego (ur. 1922, zm. 19 kwietnia 1985)[19] i Andrzeja (ur. 29 sierpnia 1924, zm. 24 czerwca 2003)[20]. Obaj synowie byli żołnierzami Armii Krajowej. Służyli w 1 pułku szwoleżerów Józefa Piłsudskiego i walczyli w powstaniu warszawskim.
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Niepodległości (12 maja 1931)[21]
- Krzyż Walecznych (dwukrotnie)[22]
- Srebrny Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)[23][24]
- Odznaka Pamiątkowa Więźniów Ideowych[25]
Upamiętnienie
edytuj- Minister Obrony Narodowej Aleksander Szczygło decyzją Nr 439/MON z 5 października 2007 awansował go pośmiertnie do stopnia podpułkownika. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007, w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.
- Upamiętniony na tablicy Pomnika Katyńskiego w Jarosławiu[26].
- Dąb Pamięci posadzony przez Publiczne Gimnazjum w Zbójnie. Certyfikat nr 000488/000357/WE/2008[27].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d e УБИТЫ В КАТЫНИ, 2015, s. 815.
- ↑ Lista strat Legionu Polskiego. Od lipca do października 1915, 1915, s. 7.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 34 z 8 września 1920 roku, s. 805.
- ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 282.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 27 kwietnia 1929 roku, s. 124.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 17, 1027, 1040.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 938, 950.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 109 z 21 października 1925 roku, s. 586.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 29 z 26 lipca 1926 roku, s. 230.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 16 z 11 czerwca 1927 roku, s. 163.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 515, 522.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 284, 445.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 28 września 1933 roku, s. 202.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 28 czerwca 1935 roku, s. 72.
- ↑ Stepan Rybka, Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939, 2006, s. 275, 832.
- ↑ Jędrzej Tucholski, Mord w Katyniu, 1991, s. 90.
- ↑ a b Pro Memoria - materiały do epitafów katyńskich, „Wojskowy Przegląd Historyczny”, z. 3, 1994, s. 429.
- ↑ Jędrzej Tucholski, Mord w Katyniu, 1991, s. 634.
- ↑ Jerzy Czerkawski. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2017-09-09].
- ↑ Andrzej Czerkawski. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2017-09-09].
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 111, poz. 163 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 515.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 636 „w uznaniu zasług, położonych na polu pracy w poszczególnych działach wojskowości” - jako kapitan Marian Józef Czerkaski.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 284.
- ↑ Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, Warszawa 2000, s. 93.
- ↑ pomnik katyński - ogólne [online], chrystuskrol.com [dostęp 2017-08-26] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-27] (pol.).
- ↑ Tomasz Lewandowski, Adam Nielski, Katyń - strona główna [online], www.katyn-pamietam.pl [dostęp 2017-08-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-28] (ang.).
Bibliografia
edytuj- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Adam Moszyński (oprac.): Lista Katyńska. Jeńcy obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk, zaginieni w Rosji sowieckiej. Warszawa: Agencja Omnipress – Spółdzielnia Pracy Dziennikarzy, Polskie Towarzystwo Historyczne, 1989. ISBN 83-85028-81-1.
- Jędrzej Tucholski: Mord w Katyniu. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1991. ISBN 83-211-1408-3.
- Katyń, Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, pod red. Marka Tarczyńskiego, Warszawa 2000, ISBN 83-905590-7-2.
- УБИТЫ В КАТЫНИ, Москва Общество «Мемориал» – Издательство «Звенья» 2015, ISBN 978-5-78700-123-5.