Wikipedia

Maria Kril

Maria Helena Kril, z domu Myćka (ur. 1 lutego 1904 w Posadzie Olchowskiej, zm. 15 czerwca 1982 w Sanoku) – doktor filozofii, nauczycielka historii, radna Powiatowej i Miejskiej Rady Narodowej w Sanoku.

Maria Kril
Maria Myćka
Data i miejsce urodzenia

8 października 1905
Posada Olchowska

Data i miejsce śmierci

15 czerwca 1982
Sanok

Miejsce spoczynku

Cmentarz Centralny w Sanoku

Zawód, zajęcie

nauczycielka

Miejsce zamieszkania

Sanok

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

doktor filozofii

Edukacja

Państwowe Gimnazjum Męskie w Sanoku

Alma Mater

Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie

Rodzice

Józef, Julia

Dzieci

Leszek Nartowski

Krewni i powinowaci

Emilia Chruszcz (siostra)
Zenon Chruszcz (szwagier)

Faksymile
Odznaczenia
Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
Złota Odznaka ZNP

Życiorys

edytuj

Maria Helena Myćka urodziła się 1 lutego 1904 w Posadzie Olchowskiej[1][2][3][4], w pochodzącej z Łubna rodzinie Józefa (1874-1957[5][6], robotnik, majster w fabryce w Sanoku[3]) i Julii z domu Fuksa (1878-1965[7][8])[9][4][10][a]. Jej rodzeństwem byli: Eugenia (ur. 1902), bliźnięta Stefania i Stanisław (ur. 1906)[11], Emilia (1910-1992[12], stomatolog, która była jedną z lekarzy, udzielających w 1956 pomocy medycznej ks. prymasowi kard. Stefanowi Wyszyńskiemu, wówczas internowanemu w pobliskiej Komańczy[13][14], żona Zenona Chruszcza). Na początku XX wieku zamieszkiwała z rodziną przy ulicy Kolejowej w Sanoku[3].

Od 1915 kształciła się jako prywatystka (hospitantka)[b] w C. K. Gimnazjum w Sanoku, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości przemianowanym na Państwowe Gimnazjum, gdzie w 1922 ukończyła VIII klasę (w jej klasie byli m.in. Józef Bogaczewicz, Kazimierz Ochęduszko, Edward Szwed, Julian Zawadowski) i 10 czerwca tego roku zdała egzamin dojrzałości[15][16][2][17][10][18]. Podczas nauki szkolnej należała do harcerstwa (w 1920 pracowała jako harcerka w szpitalu wojskowym[19]). Ukończyła studia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, uzyskując stopień doktora filozofii[10]. W trakcie studiów należała do Akademickiego Koła Sanoczan (jego członkami byli m.in. Walerian Bętkowski, Józef Stachowicz, Stanisław Hroboni, Józef Kucharski, Marian Strzelbicki, Julian Puzdrowski)[20].

Od 1928 pracowała jako nauczycielka w gimnazjum w Horodence[10]. Od 1929 uczyła w Seminarium Nauczycielskim Żeńskim w Zamościu[21]. Stamtąd z dniem 1 września 1934 została przeniesiona do Państwowego Gimnazjum Żeńskiego im. Unii Lubelskiej w Lublinie[22]. Pracowała tam do wybuchu II wojny światowej w 1939[10]. Po kampanii wrześniowej powróciła do Sanoka i w czasie trwającej okupacji niemieckiej 1939–1945 działała w ramach tajnego nauczania[10].

Po zakończeniu wojny pracowała jako nauczycielka historii w macierzystym gimnazjum w Sanoku, przemianowanym na I Państwową Szkołę Męską Stopnia Podstawowego i Licealnego (tzw. „jedenastolatka”)[10]. Od 1947 uczyła w Liceum Pedagogicznym w Sanoku aż do likwidacji tego zakładu[10]. Ponadto pracowała w szkole podstawowej w dzielnicy Posada, w latach 1950-1952 w zespole szkół nr 6 (1950/1951) i nr 5 (1951/1952), później pod nazwą Technikum Mechaniczne w Sanoku, a obecnie Zespół Szkół nr 2 im. Grzegorza z Sanoka[23]. Od 1959 uczyła historii w II Liceum Ogólnokształcącym w Sanoku[10]. Była jednym z nielicznych nauczycieli w mieście legitymujących się z doktoratem[10]. Po latach pochlebnie o Marii Kril wypowiedział się Józef Stachowicz, wskazując, że potrafiła „uczciwie przekazać zagadnienia historyczne w niełatwych czasach powojennych”[24][10].

Była radną Powiatowej i Miejskiej Rady Narodowej w Sanoku[25][26] (w tym wybrana w 1954[27], w 1958[28]). Pełniła funkcję zastępcy przewodniczącego lokalnego oddziału Frontu Jedności Narodu[25]. W 1948 zaprotestowała przeciwko wnioskowi o przemianowani nazwy ulicy Kazimierza Lipińskiego, głównej arterii dzielnicy Posada, na ulicę Józefa Stalina (zmiana nie doszła do skutku)[29], zaś powtórnie wyraziła sprzeciw wobec projektu przemianowania ulicy na nazwę Wielkiego Proletariatu[30]. Zasiadała w Komisji Kulturalno-Oświatowej, od 1954 w Komisji Handlu[27]. W 1954 zgłosiła wniosek o utworzenie spółdzielni mieszkaniowej w Sanoku, który został przyjęty przez radę[31]. Była aktywna na posiedzeniach rady, nierzadko przedstawiając odważne wnioski[32]. W latach 50. do 1957[33], ponownie od 1959[34] zasiadała w Kolegium Karno-Orzekającym. W listopadzie 1956 została wybrana członkiem obwodowej komisji wyborczej nr 2 w Sanoku[35].

Była zamężna z Janem Krilem[9][4][c]. W 1949 była rozwiedziona, a jej syn Leszek po maturze w tym roku zmienił nazwisko z Kril na Nartowski[9] (został operatorem filmowym, żył w latach 1931-1977). Po wojnie zamieszkiwała przy ulicy Ogrodowej 7 w Sanoku[36], a do końca życia przy ulicy Ignacego Daszyńskiego[4]. Zmarła 15 czerwca 1982 w Sanoku wskutek urazu głowy[4][25]. Została pochowana w grobowcu rodzinnym na cmentarzu przy ul. Jana Matejki w Sanoku 18 czerwca 1981[4][25][37].

 
Grobowiec rodzin Myćków i Chruszczów w Sanoku

Publikacje

edytuj
  • Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku: 1888-1958 (udział w redakcji publikacji)[38][39]
    • Dorobek nauczycieli i uczniów Gimnazjum w Sanoku (s. 95-108)
    • Wspomnienia z lat szkolnych 1915-1922 (s. 260-262)

Odznaczenia

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Pogrzeb Józef Myćki w 1957 odprawił ks. Andrzej Fuksa z Krosna, wcześniej katecheta w gimnazjum w Sanoku. Z Łubna pochodził także Michał Fuksa (19161989), także uczeń sanockiego gimnazjum.
  2. ↑ Dziewczęta w szkole o profilu męskim nie miały wpisywanych nieobecności, nie były odpytywane na lekcjach, zaś dwukrotnie w roku szkolnym zdawały egzaminy ze wszystkich przedmiotów.
  3. ↑ W publikacjach urzędowych była określana jako „Maria Krilowa”. Nauczycielem w Państwowym Gimnazjum Męskim im. Hetmana Jana Zamoyskiego w Zamościu był Jan Kril, zwolniony z pracy tamże z dniem 31 sierpnia 1933. 18. Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Lubelskiego”. Nr 2 (56), s. 67, Październik 1933. 

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Księga urodzeń (1898–1908). Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. s. 593.
  2. ↑ a b XXXVI. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofji w Sanoku za rok szkolny 1921/1922. Sanok: 1922, s. 16, 24.
  3. ↑ a b c Państwowe Gimnazjum Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok 1918/19 (zespół 7, sygn. 75). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 484.
  4. ↑ a b c d e f Księga Zmarłych 1975–1995 Sanok. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 71 (poz. 48).
  5. ↑ Księga Zmarłych 1946–1958 Sanok. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 385 (poz. 68).
  6. ↑ Józef Myćka. cmentarzsanok.zetohosting.pl. [dostęp 2020-05-18].
  7. ↑ Księga Zmarłych 1959–1975 Sanok. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 63 (poz. 19).
  8. ↑ Julia Myćka. cmentarzsanok.zetohosting.pl. [dostęp 2020-05-18].
  9. ↑ a b c Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 262 (poz. 516, 518), 353 (poz. 74).
  10. ↑ a b c d e f g h i j k Księga II LO ↓, s. 129.
  11. ↑ Księga urodzeń (1898–1908). Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. s. 391, 825, 826.
  12. ↑ Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 330 (poz. 254).
  13. ↑ Andrzej Brygidyn, W latach powojennych. Życie polityczne. W dobie stalinowskiego terroru w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 787.
  14. ↑ Leczyłem kardynała Wyszyńskiego. Wywiad z doktorem Stanisławem Lewkiem. W: Halina Więcek: Zwyczajni – niezwyczajni. Wywiady I. Sanok: 2007, s. 81. ISBN 987-83-906746-7-6.
  15. ↑ XXXIV. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1915/16. Sanok: Fundusz Naukowy, 1916, s. 63.
  16. ↑ XXXV. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum w Sanoku za rok szkolny 1920/1921 wraz z dodatkiem za lata: 1917, 1918, 1919 i 1920. Sanok: Fundusz Naukowy, 1921, s. 7, 19, 32, 43, 66.
  17. ↑ Maria Myćka-Krilowa: Wspomnienia z lat szkolnych 1915–1922. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 260-261.
  18. ↑ Absolwenci. 1losanok.pl. [dostęp 2020-05-18]. (pol.).
  19. ↑ Maria Myćka-Krilowa: Wspomnienia z lat szkolnych 1915–1922. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 262.
  20. ↑ Józef Stachowicz: Miniony czas. Kraków: Księgarnia Akademicka, 1994, s. 100, 193. ISBN 83-901827-1-8.
  21. ↑ Księga II LO ↓, s. 129. Tu podano od roku 1929 do roku 1932..
  22. ↑ 20. Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Lubelskiego”. Nr 3 (67), s. 123, Listopad 1934. 
  23. ↑ Grono pedagogiczne. W: Stanisław Dydek: Zespół Szkół Mechanicznych w Sanoku 1946–1996. Brzozów: Oficyna Wydawniczo-Reklamowa „Edytor” w Brzozowie, 1997, s. 217. ISBN 83-87450-00-6.
  24. ↑ Józef Stachowicz: Miniony czas. Kraków: Księgarnia Akademicka, 1994, s. 222. ISBN 83-901827-1-8.
  25. ↑ a b c d e f Księga II LO ↓, s. 130.
  26. ↑ Stachowicz. MRN ↓, s. 137.
  27. ↑ a b Stachowicz. MRN ↓, s. 146.
  28. ↑ Stachowicz. MRN ↓, s. 163.
  29. ↑ Waldemar Bałda: Sowa i bocian. Opowieść o Posadzie Olchowskiej – III dzielnicy Miasta Sanoka. Kraków: AB Media, 2012, s. 107. ISBN 978-83-935385-7-7.
  30. ↑ Stachowicz. MRN ↓, s. 137-138.
  31. ↑ Władysław Stachowicz: Życie gospodarcze. Czasy industrializacji 1949–1956. W: Sanok. Dzieje miasta. Kraków: Secesja, 1995, s. 829. ISBN 83-86077-57-3.
  32. ↑ Stachowicz. MRN ↓, s. 145, 148, 152, 156, 158, 169, 222.
  33. ↑ Stachowicz. MRN ↓, s. 140, 144, 160.
  34. ↑ Stachowicz. MRN ↓, s. 171.
  35. ↑ Stachowicz. MRN ↓, s. 155.
  36. ↑ Zofia Bandurka: Wykaz imienny zaproszonych i obecnych na Zjeździe – przygotowała mgr Zofia Bandurkówna. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 131.
  37. ↑ Maria Kril. cmentarzsanok.zetohosting.pl. [dostęp 2020-05-18].
  38. ↑ Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 4.
  39. ↑ 1958. Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888-1958. biblioteka.sanok.pl. [dostęp 2014-03-13].

Bibliografia

edytuj
  • Księga pamiątkowa 1928-2008 II Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Skłodowskiej-Curie w Sanoku wydana z okazji jubileuszu 80-lecia szkoły. Sanok: 2008, s. 129-130.
  • Władysław Stachowicz. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950–1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990, s. 131-320, 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Maria_Kril&oldid=74963399”