Manat karaibski
Manat karaibski[16] manat, manat amerykański, lamantyna, brzegowiec (Trichechus manatus) – gatunek ssaka z rodziny manatowatych (Trichechidae), zamieszkujący wybrzeża zachodniego wybrzeża Oceanu Atlantyckiego od Florydy po północno-wschodnią Brazylię, a także wybrzeża Karaibów.
| Trichechus manatus | |||||
| Linnaeus, 1758[1] | |||||
| |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek |
manat karaibski | ||||
| |||||
| Podgatunki | |||||
|
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[15] | |||||
 | |||||
Taksonomia
edytujGatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz nadając mu nazwę Trichechus manatus[1]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to „Morze Amerykańskie” (łac. Habitat in Mari Americano)[1], ograniczone w 1911 roku przez Oldfielda Thomasa do Indii Zachodnich[17][18][19][20]. Formalnie nie wyznaczono żadnego okazu typowego[21], Linneusz w swoim oryginalnym opisie cytował wcześniejszych autorów[1].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają trzy podgatunki (2 współcześnie występujące i jeden wymarły)[20]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:
| Podgatunek | Oryginalna nazwa | Autor i rok opisu | Miejsce typowe | Holotyp |
|---|---|---|---|---|
| T. m. bakerorum | Trichechus manatus bakerorum | Domning, 2005 | Rock Springs (28°45′20″N 81°29′58″W/28,755556 -81,499444), Dr. Howard A. Kelly County Park, 10 km na północ od Apopka, Hrabstwo Orange, Floryda, Stany Zjednoczone[14]. | Czaszka i żuchwa na wpół dorosłego osobnika (sygnatura UF 123652) ze zbiorów Uniwersytetu Florydy; okaz zebrany 28 września 1989 przez Johna Bakera[14]. |
| T. m. latirostris | Manatus latirostris | Harlan, 1824 | Wschodnie wybrzeże Florydy, Stany Zjednoczone[22]. | Czaszka z żuchwą (sygnatura ANSP 2497) ze zbiorów Academy of Natural Sciences of Drexel University; okaz zebrany przez dr. Burrowsa w 1822 roku[23]. |
Etymologia
edytuj- Trichechus: gr. θριξ thrix, τριχος trikhos ‘włosy’; εχω ekhō ‘mieć, posiadać’[24].
- manatus: hiszp. manatí ‘manat, krowa morska’, od hait. manati ‘duży bóbr’[25].
- bakerorum: John Baker z Oviedo na Florydzie oraz Aura i Wayne Bakerowie z Conway w Karolinie Południowej (osoby nie spokrewnienia), którzy zebrali odpowiednio dwa najbardziej kompletne okazy[26].
- latirostris: łac. latus ‘szeroki’; -rostris ‘-pyski’, od rostrum ‘pysk’[27].
Zasięg występowania
edytujManat karaibski występuje w przybrzeżnych wodach południowo-wschodniej Ameryki Północnej i północno-wschodniej Ameryki Południowej zamieszkując w zależności od podgatunku[20]:
- T. m. manatus – Wielkie Antyle oraz wybrzeża Zatoki Meksykańskiej i Karaibów w Meksyku, Ameryce Środkowej i północnej Ameryce Południowej (na południe do Alagoas i Sergipe w Brazylii).
- T. m. bakerorum – podgatunek wymarły, znany z późnego plejstocenu wschodniego wybrzeża dzisiejszych Stanów Zjednoczonych, od Karoliny Północnej po Florydę.
- T. m. latirostris – południowo-wschodnie Stany Zjednoczone, głównie Floryda i Georgia, z sezonowymi migracjami do innych stanów graniczących z Zatoką Meksykańską i Oceanem Atlantyckim.
Morfologia
edytujDługość ciała 250–390 cm; masa ciała do 1620 kg[28]. Noworodki osiągają długość ciała – cm przy ciężarze – kg[28][29]. Ciało o szarym kolorze pokrywają rzadkie włosy. Duży i płaski ogon jest wspaniałym przystosowaniem do pływania. Przednie kończyny przypominają płetwy. Wysunięte nozdrza umożliwiają zaczerpnięcie powietrza bez wynurzania się. Głowa jest szeroka i masywna, natomiast pysk pokrywają wibrysy.
Ekologia - biologia
edytujŚrodowisko
edytujSsak ten zamieszkuje słodkie i słone wody strefy zwrotnikowej i strefy podzwrotnikowej, których temperatura nie jest niższa od 20 °C. Wody, które zamieszkuje znajdują się w pobliżu brzegów i ujść rzek. Zwierzę to można spotkać także w okolicach, gdzie jest spuszczana woda z elektrowni lub w pobliżu ciepłych źródeł.
Pożywienie
edytujTrawy morskie, algi, czasami fragmenty roślin lądowych, małe ryby i skorupiaki.
Zachowanie
edytujZwierzę to jest samotnikiem. Większą liczbę manatów można spotkać tam, gdzie jest dużo pożywienia. Trwałą grupę tworzą jedynie matka i jej potomstwo. Manat pływa powoli (ok. 3 – 7 km/h, uciekając – do 25 km/h). Bez zaczerpnięcia powietrza może wytrzymać nawet do 5 minut. Ssak ten jest koczownikiem. W czasie chłodnych miesięcy przemieszcza się w poszukiwaniu ciepłych wód 150 – 200 km. Wędrówki są wynikiem powolnych przemian materii w organizmie i posiadania niewielkiego zapasu tłuszczu, co sprawia, że nie jest odporny na chłód.
Pożywienia szuka na dnie zbiornika. Na odżywianiu spędza 6–8 godzin dziennie.
Rozmnażanie
edytujSamica w rui sygnalizuje samcom obecność, ocierając się o przedmioty znajdujące się pod wodą, pozostawiając przy tym wydzielinę z gruczołów zapachowych. Samce podążające za samicą prawdopodobnie walczą ze sobą. Ciąża trwa 12 – 13 miesięcy. Na świat przychodzi zazwyczaj jedno młode. Noworodek waży 30 kg, przy 120-140 cm długości. Najpierw młode podąża za matką, która jest bardzo opiekuńcza. Młode ssie mleko przez 13-18 m-cy. Po ukończeniu 2. roku życia staje się samodzielny.
Status zagrożenia
edytujW Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii VU (ang. vulnerable ‘narażony’)[15].
Ochrona
edytuj
Manaty są zagrożone wyginięciem. Ludzie zabijają je ze względu na mięso, a także na cenne wyroby galanteryjne. Duże zagrożenie stanowią także motorówki, które często powodują śmierć manatów. W ramach ochrony wyznaczono strefy wód, gdzie zabronione jest pływanie motorówką. Niektóre akwaria leczą ranne i chore osobniki, po czym wypuszczają je na wolność.
Ogrody zoologiczne zrzeszone w EAZA prowadzą hodowlę zachowawczą tego gatunku. Bierze w nim udział jeden polski ogród – ZOO we Wrocławiu, gdzie mieszka obecnie (2020 r.) pięć osobników. To dwa bliźniacze samce z duńskiego ZOO w Odense – Armastrong i Gumle, dwie samice z ZOO w Singapurze – Abel i Ling oraz samiec urodzony 23 maja 2020 r. – Ambroży. Wcześniej urodzone samice – Lavia i Piraya, wyjechały w ramach hodowli do francuskiego ZooParc de Beauval.
Uwagi
edytuj- ↑ a b Nomen nudum.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 34. (łac.).
- ↑ P. Boddaert: Elenchus animalium, volumen I: sistens quadrupedia huc usque nota, eorumque varietates: ad ductum naturae, quantum fieri potuit disposita. Roterodami: Apud C.R. Hake, 1784, s. 173. (łac.).
- ↑ R. Harlan. On a species of Lamantin resembling the Manatus Senegalensis (Cuvier) inhabiting the Coast of East Florida. „Journal of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 3 (2), s. 394, 1824. (ang.).
- ↑ T. Pennant: History of Quadrupeds. Wyd. 3. London: B. & J. White, 1793, s. 298. (ang.).
- ↑ Ch.K. André: Der Zoologe, oder Compendiöse Bibliothek des Wissenswürdigsten aus der Thiergeschichte und allgemeinen Naturkunde. Cz. 1. Eisenach: Johann Jacob Gebauer, 1795, s. 113. (niem.).
- ↑ a b J.H.F. Link: Beyträge zur Naturgeschichte. Zweytes Stück. Ueber die Lebenskräfte in naturhistorischer Rücksich, und die Classification der Säugethiere. Rostock: K.C. Stiller, 1795, s. 76. (niem.).
- ↑ a b J.M. Bechstein: Allgemeine Uebersicht der vierfüßigen Thiere: Mit Kupfertafeln. T. 2. Weimar: Verlag des Industrie-Comptoirs, 1799, s. 732. (niem.).
- ↑ G. Shaw: General zoology, or Systematic natural history. T. 1. Cz. 1: Mammalia. London: G. Kearsley, s. 246. (ang.).
- ↑ F.M. Daudin: Tableaux des mammiféres. W: Histoire naturelle de Buffon, clasée par ordres, genres et espèces, d’après le système de Linné, avec les caractères génériques et la nomenclature Linnéenne. Cz. 14: Quadrupeds. Paris: P. Didot et Firmin Didot, 1802, s. 194. (fr.).
- ↑ a b J.K. W. Illiger. Ueberblick der Säugthiere nach ihrer Vertheilung über die Welttheile. „Abhandlungen der physikalischen Klasse der Königlich-Preussischen Akademie der Wissenschaften”. Aus den Jahren 1804-1811, s. 110, 1815. (niem.).
- ↑ I. von Olfers: Bemerkungen zu Illiger’s Überblick der Säugeth-iere nach ihrer Vertheilung über die Welttheile, rücksichtlich der Südamericanischen Arten (Species). W: W.L. von Eschwege: Journal von Brasilien oder vermischte Nachrichten aus Brasilien, auf wissenschaftlichen Reisen gesammelt. Cz. 2. Weimar: Herzoglich Sächsisch Privilegirtes Landes-Industrie-Comptoir, 1818, s. 235. (niem.).
- ↑ L. Oken: Allgemeine Naturgeschichte für alle Stände. T. 7. Cz. 2: Säugthiere 1. Stuttgart: Hoffman, 1838, s. 1098. (niem.).
- ↑ W.G. Kükenthal. Die Arten der Gattung Manatus. „Zoologischer Anzeiger”. 20 (523), s. 40, 1897. (niem.).
- ↑ a b c Domning 2005 ↓, s. 686.
- ↑ a b C.J. Deutsch, C. Self-Sullivan & A. Mignucci-Giannoni, Trichechus manatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2008, wersja 2022-2 [dostęp 2023-08-25] (ang.).
- ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 24. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ O. Thomas. The mammals of the tenth edition of Linnaeus; an attempt to fix the types of the genera and the exact bases and localities of the species. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1911 (1), s. 132, 1911. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Trichechus manatus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-08-24].
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Trichechus manatus Linnaeus, 1758. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-25]. (ang.).
- ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 120. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ Domning 1996 ↓, s. 381.
- ↑ Domning 1996 ↓, s. 382.
- ↑ K.F. Koopman. Catalog of type specimens of Recent mammals in the Academy of Natural Sciences at Philadelphia. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 128, s. 23, 1976. JSTOR: 4064715. (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 688.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 389.
- ↑ Domning 2005 ↓, s. 687.
- ↑ latirostris, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-08-25] (ang.).
- ↑ a b T. O’Shea: Family Trichechidae (Manatees). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 560. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 77. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
Bibliografia
edytuj- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
- D.P. Domning. Bibliography and index of the Sirenia and Desmostylia. „Smithsonian Contributions to Paleobiology”. 80, s. 1–611, 1996. DOI: 10.5479/si.00810266.80.1. (ang.).
- D.P. Domning. Fossil Sirenia of the West Atlantic and Caribbean region. VII. Pleistocene Trichechus manatus Linnaeus, 1758. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 25 (3), s. 685–701, 2005. DOI: 10.1671/0272-4634(2005)025[0685:FSOTWA]2.0.CO;2. (ang.).
- Edwards, H.: Trichechus manatus. (on-line), Animal Diversity Web, 2000. [dostęp 2008-05-08]. (ang.).