Wikipedia

Mózg Józefa Piłsudskiego

Mózg Józefa Piłsudskiego (fr. Le cerveau de Joseph Pilsudski) – opublikowana w 1938 roku monografia, opracowana pod redakcją prof. Maksymiliana Rosego w Polskim Instytucie Badań Mózgu w Wilnie, podsumowująca pierwszy etap prac neuroanatomicznych nad morfologią i cytoarchitektoniką zmarłego w 1935 roku marszałka Józefa Piłsudskiego. Praca wydana została w Wilnie nakładem drukarni Józefa Zawadzkiego w ograniczonym nakładzie. Do dziś zachowało się kilka egzemplarzy tego dzieła. Śmierć prof. Rosego i wybuch II wojny światowej uniemożliwiły opracowanie i publikację planowanych dalszych części.

Strona tytułowa
Tablica z atlasu przedstawiająca powierzchnię grzbietową mózgowia Piłsudskiego

Historia badań

edytuj

W okresie międzywojennym europejscy neuroanatomowie poświęcili wiele uwagi badaniom mózgów osób o wyjątkowych uzdolnieniach. Powstawały Instytuty Badań Mózgu: jednymi z pierwszych były instytuty w Berlinie (Kaiser-Wilhelm-Institut für Hirnforschung), Moskwie (Institut Mozga) i Madrycie (Instituto Cajal). Polski Instytut Badań Mózgu powstał w 1928 roku, a jego pierwszym dyrektorem został mianowany Maksymilian Rose (1883–1937)[1].

Józef Piłsudski zmarł 12 maja 1935 roku w Warszawie. Niezwłocznie po śmierci marszałka, w nocy z 12 na 13 maja 1935 roku mjr dr Wiktor Kaliciński i dr Józef Laskowski wyjęli i zabezpieczyli mózg[2] (obaj wyjęli także serce, wykonali sekcję zwłok i pracowali nad ich konserwacją i balsamowaniem (mumifikacją)[2][3][4][5]). 21 maja 1935 preparat został w Pałacu Belwederskim w Warszawie przekazany Rosemu przez rotmistrza Aleksandra Hrynkiewicza, po czym wysłano go do Wilna i zdeponowano w Polskim Instytucie Badań Mózgu w specjalnie przeznaczonym do tego budynku.

Część prac mieli prowadzić także prof. Kazimierz Orzechowski i prof. Stefan Pieńkowski.

W pracy prof. Rosemu prawdopodobnie pomagali jego asystenci: Zofia Bojarczyk-Czyżewska, Jerzy Borysowicz, Jerzy Olszewski, Jerzy Rose i (prawdopodobnie) Zygmunt Kanigowski[6][7] oraz żona Stella[8]. Dr Stanisław Witek miał podobno tłumaczyć tekst publikacji na francuski[9]. Jednak nikt z tych współpracowników nie został wymieniony wśród autorów dzieła, podpisany jest jedynie prof. Rose.

W badaniach makroskopowych mózgowia Piłsudskiego posłużono się wykonanymi metodą Pollera-Economo odlewami[10].

Profesor Rose zmarł niespodziewanie 30 listopada 1937. Po jego śmierci nie kontynuowano tych prac, a losy mózgu Piłsudskiego są nieznane. Istnieje na ten temat kilka hipotez:

  • preparaty zostały przekazane do dalszego opracowania prof. Oskarowi Vogtowi do Berlina[6][8];
  • preparaty zostały wysłane do Warszawy do Instytutu im. Nenckiego, i uległy zniszczeniu podczas wojny;
  • preparaty zostały zabrane przez rosyjskich neuropatologów do Moskwy[11];
  • pojemnik z mózgiem został ukryty na terenie wokół PIBM przez kilku profesorów uniwersytetu w 1939[6].

Zaginął nie tylko preparat mózgu Piłsudskiego, ale też wszystkie odlewy i oryginalne klisze zdjęciowe, a także wszystkie inne preparaty z PIBM[7].

Recenzja pracy Rosego autorstwa szwajcarskiego neuroanatoma Mieczysława Minkowskiego ukazała się na łamach Schweizer Archiv für Neurologie und Psychiatrie[12].

Na początku marca 1938 informowano, że przerwane wskutek śmierci prof. Rosego badania nad mózgiem Józefa Piłsudskiego wznowiono i zostały powierzone prof. Kornelowi Michejdzie, prof. Hillerowi, prof. Stefanowi Mozołowskiemu (był on przy śmierci Marszałka), a z ramienia wojskowości płk. Kiaksta[13].

W 1939 badania nad mózgiem marszałka miał kontynuować dr Włodzimierz Godłowski[14].

Publikacja

edytuj

I tom pracy Mózg Józefa Piłsudskiego zawiera szczegółowy opis techniki przygotowania preparatów neuroanatomicznych i konserwacji mózgowia Piłsudskiego, w języku polskim (stronice prawe) i francuskim (stronice lewe); łącznie 211 kart in 8vo (240 × 170 mm). Poprzedzony jest wstępem autorstwa doktora Stanisława Roupperta, Szefa Wojskowej Służby Zdrowia. Koszt książki wynosił 300 złotych.

Monografii towarzyszył atlas z 36 kolorowymi tablicami fotograficznymi preparatów o wymiarach 475 × 335 mm. Plansze umieszczone były w skórzanej granatowej teczce, a ta w ozdobnym płóciennym etui o wzorze wileńskim, zamykanym na klamry w kształcie orłów polskich[6][7].

Nakład pracy nie jest znany, podobno wydano kilkanaście-kilkadziesiąt egzemplarzy[6]. Zachowane egzemplarze dzieła znajdują się w:

Zaginęły lub uległy zniszczeniu w czasie wojny egzemplarze należące do Włodzimierza Brühla i Stanisława Witka[7].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Polski Słownik Biograficzny Tom XXXII z. 1 s. 49–50.
  2. ↑ a b Wacław Jędrzejewicz: Kronika życia Józefa Piłsudskiego, 1867-1935. T. t. 2. Polska Fundacja Kulturalna, 1977, s. 520.
  3. ↑ Bogusław Kwiatkowski: Fragment książki „Mumie. Władcy, święci, tyrani”. polityka.pl, 19 listopada 2009. [dostęp 2014-07-12].
  4. ↑ Zygmunt Wiśniewski: Lekarzy losy wojenne (10) – Droga do Katynia. oil.org.pl. [dostęp 2014-07-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (14 lipca 2014)].
  5. ↑ Jan Bohdan Gliński: Słownik biograficzny lekarzy i farmaceutów ofiar drugiej wojny światowej. T. I-III. Warszawa: Naczelna Izba Lekarska, 1997, 1999, 2003. ISBN 83-85842-22-5, ISBN 83-903219-3-9, ISBN 83-879444-89-0.
  6. ↑ a b c d e Sopek M, Szkudlarek M. Polski Instytut Badań Mózgu w Wilnie w latach 1931–1938. Medyk Białostocki 34 s. 26–29 (listopad 2005) PDF.
  7. ↑ a b c d Bożena Borysowicz. Badanie mózgu Marszałka Piłsudskiego. Nasz Czas 7/2004 (632).
  8. ↑ a b Irena Mikulewicz. Mózg wielkiego Polaka – niezgłębiona tajemnica historii.
  9. ↑ Bożena Borysowicz Dr Stanisław Witek: „Pamiętnik starego lekarza” Nasz Czas 4/2004 (629).
  10. ↑ Rose M. Mózg Józefa Piłsudskiego (Le cerveau de Joseph Pilsudski). Cz. 1. Wilno, 1938 s. 10–11.
  11. ↑ Gdzie jest mózg Marszałka Józefa Piłsudskiego mp3 (19,42 MB) Audycja PR1 z 23 maja 2009.
  12. ↑ Minkowski M. Maksymilian Rose: Mózg Józefa Piłsudskiego. I. Le cerveau de Joseph Pilsudski. Premiere partie. Wilno, 1938. „Schweizer Archiv für Neurologie und Psychiatrie”. 44 (2), s. 406–409, 1939. 
  13. ↑ Wznowienie badać nad mózgiem Józefa Piłsudskiego. „Dzień dobry”. Nr 62, s. 2, 3 marca 1938. 
  14. ↑ Agnieszka Maj: Całe życie czekała na męża, który zginął w Katyniu. dziennikpolski24.pl, 14 kwietnia 2010. [dostęp 2014-07-13].
  15. ↑ Sygn. 334533 i 219905 Biblioteka Jagiellońska – Katalog Podstawowy.
  16. ↑ Sygn. III 620.685 i III 620.800 A Katalog Biblioteki Narodowej.
  17. ↑ AAN, Muzeum Józefa Piłsudskiego w Belwederze w Warszawie [zespół i zbiór], sygn. 58
  18. ↑ Wejscie do systemu bibliotecznego OpacWWW [online], opac.gbl.waw.pl [dostęp 2019-09-19].
  19. ↑ Sign.: 46 R797:1/46 R797:2 i Sign.: 46 R797.
  20. ↑ Sign. dn/1397 Online Katalog der ULB Düsseldorf.
  21. ↑ Polish American Libraries catalog › Details for: Mózg Józefa Piłsudskiego.
  22. ↑ Request Rejected [online], www.libis.lt [dostęp 2018-02-07].
  23. ↑ Redakcja KNM. Album zdjęć mózgu Józefa Piłsudskiego Józef Piłsudski >> Komendant, Naczelnik, Marszałek. Józef Piłsudski i jego czasy.
  24. ↑ ID 41930210R Collections of the National Library of Medicine.
  25. ↑ Małgorzata Szelong: De Cerebri Humani Mysterio. [dostęp 2011-08-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Mózg_Józefa_Piłsudskiego&oldid=74043659”