Ludwik Lucjan Sadowski
Ludwik Lucjan Sadowski, ps. „Sadwik” (ur. 24 września 1896 w Roczycach, w powiecie wadowickim, zm. 14 czerwca 1964 w Londynie) – podpułkownik dyplomowany, oficer wywiadu II RP, kierownik Ekspozytury „Estezet” w Nowym Jorku (1941–1943).
| Data i miejsce urodzenia |
24 września 1896 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
14 czerwca 1964 |
| Kierownik Ekspozytury Wywiadowczej „Estezet” Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza w Nowym Jorku | |
| Okres urzędowania |
od 1941 |
| Następca | |
| Kierownik Ekspozytury „T” Oddziału II Sztabu NW w Jerozolimie | |
| Okres urzędowania |
od 1944 |
| Kierownik Ekspozytury „Eswu” Oddziału II Sztabu NW w Kairze | |
| Okres urzędowania |
od 1944 |
| Odznaczenia | |
           
| |
Życiorys
edytujOkres do kampanii wrześniowej 1939
edytujUrodził się 24 września 1896 w Roczycach, w rodzinie Jana i Wiktorii z domu Syrek. Uczęszczał do szkoły powszechnej w Myślenicach, następnie do gimnazjum w Wadowicach (od 1906) i III Gimnazjum w Krakowie (1909–1914), gdzie zdał maturę. Studiował na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego (1916–1921). Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich. Walczył w szeregach 2 Pułku Piechoty Legionów (1914–1916); został ranny w bitwie nieopodal Rarańczy; przebywał w szpitalach w Czerniowcach, Debreczynie, Budapeszcie i Krakowie. Służył w sądzie wojskowym (1916–1917), w Powiatowym Urzędzie Zaciągu w Pińczowie (1917), był słuchaczem VI kursu szkoleniowego przy 6 Pułku Piechoty LP w Zambrowie (1917), powrócił do macierzystego pułku (1917–1918). Po przejściu do cywila, działał w POW w Złoczowie. Został internowany przez Ukraińców, i ponownie wstąpił do Wojska Polskiego. Po służbie w Dowództwie Wschód, był dowódcą plutonu w I Batalionie Grupy ppłk. Izydora Modelskiego (1919–). Awansowany na podporucznika, odbył kampanię galicyjską, z przydziałem do 9 Dywizji Piechoty (1919). Został przeniesiony do Naczelnego Dowództwa WP w Warszawie, gdzie był referentem repatriacyjnym i zastępcą szefa Sekcji Jeńców w Oddziale IV (1919–1920). Awansowany na porucznika 1 kwietnia 1920. Latem pełnił obowiązki szefa Sekcji Jeńców w dowództwie Etapów 6 Armii, służył w 2 Pułku Piechoty Legionów (1920–1922), był członkiem komisji Mieszanej Delegacji RP do spraw Repatriacji z Rosji (1922). Studiował w Wyższej Szkole Wojennej, uzyskując tytuł oficera Sztabu Generalnego (1922–1924) i awansowany do stopnia kapitana. Skierowany do Oddziału II Sztabu Generalnego, pozostawał w służbie wywiadowczej niemal do końca kariery wojskowej, m.in. w Wydziale Ewidencji jako referent w Studium „Niemcy” (1924–1928), p.o. kierownika Ekspozytury nr. I V Oddziału II w Krakowie, następnie przeniesionej do Katowic (1928–1930), oficera 74 Pułku Piechoty 7 Dywizji Piechoty (1930–1933). Awansowany na majora dyplomowanego (1935), był kierownikiem Samodzielnego Referatu Bezpieczeństwa Wojennego w Sztabie DOK VIII w Toruniu (1933–1937), nacz. Wydziału w Departamencie Dowodzenia Ogólnego w Ministerstwie Spraw Wojskowych (1937–1939), oficerem 48 Pułku Piechoty 11 Dywizji Piechoty w Stanisławowie. 25 sierpnia 1939 został przeniesiony na stanowisko szefa Oddziału II Sztabu Korpusu Interwencyjnego, początkowo z zadaniem obrony Pomorza, następnie w dyspozycji Armii Rezerwowej „Prusy”, gdzie wszedł w jej skład jako Zgrupowanie Południowe. Po niepowodzeniach Zgrupowania, dołączył do Armii „Lublin”, z przydziałem do Oddziału II Sztabu Armii. Wzięty do niewoli niemieckiej, wkrótce zbiegł do Zamościa.
Okres na obczyźnie
edytujW 1939 przedostał się do Rumunii, następnie do Paryża, gdzie został przydzielony do Komisji Rejestracyjnej Ministerstwa Spraw Wojskowych, w której prowadził Referat Informacyjny (1939–1940). W maju 1940 został awansowany na podpułkownika dyplomowanego. Wraz z Biurem został ewakuowany z Paryża do Angers, skąd został ewakuowany drogą morska do Liverpoolu, gdzie przybyto 23 czerwca. Pierwsze miesiące w Wielkiej Brytanii ppłk. Sadowski przebywał w obozach Wojska Polskiego w Szkocji, również w szpitalu w Peebles. Jesienią 1940 został przydzielony do Obozu Oficerskiego nr 1 w Kirkcaldy, który z końcem listopada 1940 został przemianowany na Oddział Wydzielony Kirkcaldy, wchodzący w skład 7 Brygady Kadrowej Strzelców. Ponownie był leczony w szpitalu w Peebles, a następnie w Londynie, gdzie przebywał w dyspozycji szefa Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza (1941). W 1941 powołano go na kierownika ekspozytury polskiego wywiadu (Oddziału II Sztabu NW) w Stanach Zjednoczonych, który pod kryptonimem „Estezet” została ulokowany na terenie Konsulatu Generalnego RP w Nowym Jorku, gdzie formalnie akredytowany był pod przykrywką sprawowania funkcji radcy konsularnego. W 1943 po ustanowieniu stałego przedstawiciela polskiego Sztabu przy Komitecie Szefów Połączonych Sztabów z siedzibą w Waszyngtonie, ekspozyturze w Nowym Jorku ograniczono kompetencję terytorialną jedynie do Kanady i Ameryki Południowej, zaś Sadowskiego odwołano do Londynu, gdzie przez kilka miesięcy miał przydział do Wydziału Studiów Oddziału II Sztabu NW (1943–1944), i został mianowany szefem Ekspozytury „T” Oddziału II Sztabu NW z siedzibą w Jerozolimie, z placówkami w Teheranie, Bagdadzie, i Kairze (1944). W końcu 1944 Ekspozytura ta została przeniesiona z Jerozolimy do Kairu, gdzie, po połączeniu z Ekspozyturą „Bałk” Oddziału II, prowadzącą wywiad na Bałkanach, utworzono Ekspozyturę „Eswu”. Miała sieć placówek w Palestynie, Syrii, Libanie, Iranie, Turcji i Grecji. W 1945 Sadowski został odwołany do centrali, pozostając w dyspozycji szefa Sztabu NW, następnie Sztabu Głównego. Przydzielony do Polskiego Biura Wojskowego w Edynburgu, później do Kwatery Głównej Inspektora Generalnego Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia (1947).
Po zwolnieniu ze służby wojskowej znalazł pracę w polskiej firmie E.G. Brisch & Partners Limited w Londynie. Pogrzeb odbył się na cmentarzu South Ealing w Londynie (grób BB-C-33).
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Niepodległości (16 września 1931)[1]
- Krzyż Walecznych (czterokrotnie)
- Medal Wojska
- Srebrny Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)[2]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Srebrny Medal za Długoletnią Służbę
- Brązowy Medal za Długoletnią Służbę
- Oficer Legii Zasługi (USA)
- Medal Obrony (Wielka Brytania)
- Medal Wojny 1939–1945 (Wielka Brytania)
- Srebrny Medal Waleczności (Austro-Węgry)
Przypisy
edytuj- ↑ M.P. z 1931 r. nr 218, poz. 296 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 636 „w uznaniu zasług, położonych w poszczególnych działach pracy dla wojska”.
Bibliografia
edytuj- Andrzej Suchcitz: Ppłk. dypl. Ludwik Sadowski i jego elaborat o Oddziale Drugim, [w:] Ludwik Sadowski: Oddział II Sztabu Głównego. Rezultaty pracy pokojowej i udział w przygotowaniu do wojny, Wydawnictwo Test Lublin 2014, s. 7–16.
- Samodzielna Placówka Wywiadowcza ESTEZET w zbiorach Instytutu Józefa Piłsudskiego.
- Jan Stanisław Ciechanowski: Wywiad polski w Ameryce Północnej i Południowej w czasie II wojny światowej, Zeszyty Historyczne, t. 12, s. 97–124, Wydawnictwo Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie/Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej we Włocławku, [w:] PDF.