Organizacja Bojowników Ludowych Iranu
Ludowi Mudżahedini (właściwie Organizacja Bojowników Ludowych Iranu, OBL, pers. سازمان مجاهدين خلق ايران Sāzemān-e Moğāhedin-e Chalq-e Irān, MEK i MKO) – organizacja irańskiej opozycji.
Historia
edytujW opozycji do rządów szacha
edytuj.svg)
Formacja została założona w 1965 roku[1] przez rozłamowców z Ruchu Wolności Iranu[2]. Pod wpływem idei Szariatiego Ludowi Mudżahedini wytworzyli synkretyczną doktrynę będącą mieszanką marksizmu i szyickiego islamu[3]. Pierwotnym celem organizacji była likwidacja irańskiej monarchii i walka z zachodnim imperializmem[4][2].
Członkowie grupy nawiązali kontakt z rządami Libii i Jemenu Południowego oraz Organizacją Wyzwolenia Palestyny[2]. OWP umożliwiła mudżahedinom treningi w obozach w Libanie, Jordanii i Syrii. Doświadczenie zdobyte w obozach OWP umożliwiło mudżahedinom rozpoczęcie działalności „miejskiej partyzantki“[2]. Aktywność terrorystyczna Ludowych Mudżahedinów skierowana była głównie przeciwko rządowi Iranu oraz amerykańskim dyplomatom i wojskowym w Iranie[4].
W 1971 roku struktury organizacji zostały rozbite przez służby. W maju 1972 roku członkowie kierownictwa (w tym wszyscy założyciele) zostali straceni. Jedynym liderem grupy, który przeżył, był Masud Radżawi[2]. Kryzys w OBL wykorzystała frakcja maoistowska. Maoiści, usiłując przejąć władzę w organizacji, fizycznie eliminowali wewnętrzną konkurencję. Frakcyjne walki zakończyły się w 1975 roku, kiedy kierownictwo w OBL przejęła tzw. frakcja muzułmańska z Masudem Radżawim na czele. Pokonani maoiści założyli odrębną Organizację Walki o Wyzwolenie Klasy Robotniczej[2]. OBL pod przewodnictwem Radżawiego kontynuowała działalność terrorystyczną[2].
Rewolucja islamska
edytujMudżahedini odegrali dużą rolę w starciach w lutym 1979 roku, które zadecydowały o zwycięstwie rewolucji islamskiej[2]. Początkowo mudżahedini poparli Ruhollaha Chomejniego[2]. Po obaleniu monarchii grupa rozpoczęła legalną działalność, a z więzień wypuszczono jej aktywistów. Formacja cieszyła się dużym poparciem społecznym, a nakład organu prasowego OBL „Mojahed” przekroczył 500 tysięcy egzemplarzy[2].
W marcu 1979 roku kierownictwo OBL przychyliło się do utworzenia republiki islamskiej. W tym samym miesiącu doszło do walk ulicznych pomiędzy OBL a islamistami z Ansar-e Hezbollah[2]. Bojówki Ansar-e Hezbollah zniszczyły biura OBL w Kaszan, Jazd i Torbat-e Hejdarije. W sierpniu bojówki Ansar-e Hezbollah zajęły kwaterę główną OBL w Teheranie[2].
W listopadzie 1979 roku Ludowi Mudżahedini przyłączyli się do okupacji ambasady USA w Teheranie[2][5].
W grudniu 1979 roku kierownictwo OBL wezwało do bojkotu referendum konstytucyjnego, poddało krytyce rząd i Chomejniego. Mudżahedinom nie odpowiadał panujący pośród nowych elit autorytaryzm i korupcja. OBL nie spodobało się oparcie prawa na szariacie. Grupa stanęła także w obronie zagrożonych przez islamistów praw kobiet i mniejszości narodowych[2].
W wyborach prezydenckich zaplanowanych na styczeń 1980 roku OBL wystawiła kandydaturę Masuda Radżawiego. Kandydatura unieważniona została przez Chomejniego, który zakazał startu w wyborach przeciwnikom konstytucji islamskiej. Na krótko przed wyborami po raz kolejny wybuchły starcia między OBL a Ansar-e Hezbollah[2].
W wyborach parlamentarnych w marcu 1980 roku na kandydatów OBL zagłosowało ponad 906 tysięcy wyborców[2]. Sam Masud Radżawi uzyskał 530 tysięcy głosów[2].
W czerwcu 1980 roku wiec OBL w Teheranie zgromadził 200 tysięcy uczestników. Manifestacja przerodziła się w starcia z Korpusem Strażników Rewolucji Islamskiej. Jeszcze w tym samym miesiącu Chomejni oznajmił, że mudżahedini są „gorsi od niewiernych”. Mudżahedinom zakazano demonstracji, a siły bezpieczeństwa rozbijały ich wiece i konfiskowały publikacje organizacji. W sierpniu 1980 roku ponownie doszło do starć między OBL a Ansar-e Hezbollah[2].
W czerwcu 1981 roku mudżahedini uczestniczyli w kampanii poparcia prezydenta Abola Hassana Bani-Sadra. 20 czerwca OBL zorganizował w stolicy wiec poparcia Bani-Sadra. Uczestniczyło w nim pół miliona ludzi. Demonstracja przeistoczyła się w starcia z Korpusem Strażników Rewolucji Islamskiej. W bitwie ulicznej zginęło około 50 osób, a ponad 200 zostało rannych. Dwa dni później Chomejni doprowadził do usunięcia Bani-Sadra ze stanowiska. Zamieszki poszerzyły się na cały kraj[2]. Tego samego dnia Ludowi Mudżahedini przystąpili do opozycyjnej koalicji Narodowa Rada Irańskiego Ruchu Oporu[2]. Faktycznymi przywódcami Narodowej Rady Irańskiego Ruchu Oporu zostali Bani-Sadr i Radżawi. Pod koniec miesiąca obydwaj opuścili kraj i udali się na emigrację do Paryża. W tym samym czasie siły OBL przystąpiły do antyrządowej ofensywy partyzanckiej[2], połączonej z licznymi zamachami terrorystycznymi[6]. Apogeum starć przypadło na lipiec 1982 roku. Mudżahedini pod naporem sił rządowych zmuszeni zostali do odwrotu do irańskiego Kurdystanu. W październiku 1983 roku oddziały OBL całkowicie wycofały się z Iranu[2].
Na służbie Iraku
edytujPo wyparciu z terenów Iranu, OBL przeniosła się do sąsiedniego Iraku[2]. W marcu 1983 roku Narodowa Rada Irańskiego Ruchu Oporu zaproponowała Irakijczykom porozumienie (trwała wówczas wojna iracko-irańska)[2]. Umowa zapewniła OBL finansowanie ze strony Bagdadu. W proteście przeciw kolaboracji z Narodowej Rady Irańskiego Ruchu Oporu odeszła część członków. W tym gronie znalazł się Bani-Sadr. Tym samym Narodowa Rada Irańskiego Ruchu Oporu przerodziła się w fasadową organizację podporządkowaną OBL[2].
W 1984 lub 1985 roku współprzewodniczącą OBL została Marjam Radżawi (żona Masuda). Od tego czasu małżeństwo sprawuje w organizacji całkowitą władzę i otaczane jest w niej kultem jednostki[7][2].
W czerwcu 1986 roku Masud Radżawi przybył do Iraku. Rok później oficjalnie ogłosił sformowanie Armii Wyzwolenia Narodowego. Podporządkowana OBL formacja walczyła u boku irackiej armii przeciwko Islamskiej Republice Iranu[2][5]. Zdaniem obserwatorów otwarta kolaboracja z Irakiem pozbawiła Ludowych Mudżahedinów wpływów w ojczyźnie, poparcie dla OBL uznawane jest od tego czasu za marginalne[2][8].
W lipcu i październiku 1986 roku Armia Wyzwolenia Narodowego starła się z peszmergami Patriotycznej Unii Kurdystanu[2].
18 czerwca 1988 roku w ramach operacji „Chehel Cheraq” (Czterdzieści Gwiazd) Armia Wyzwolenia Narodowego zajęła Mehran, Eslamabad-e Gharb i Karand. W trakcie walk mudżahedini zdobyli 200 irańskich czołgów[2].
25 sierpnia 1988 roku (5 dni po formalnym zakończeniu wojny iracko-irańskiej) Armia Wyzwolenia Narodowego rozpoczęła operację „Forouq-e Javidan” (Wieczne Światło). Celem sił OBL było zdobycie Teheranu. Oddziały mudżahedinów zatrzymane zostały pod Kermanszah. Poległo około 2 tysięcy bojowników[2].
W marcu 1991 roku Armia Wyzwolenia Narodowego brała udział w tłumieniu powstania irackich szyitów i Kurdów[6].
W kwietniu 1992 roku Armia Wyzwolenia Narodowego ponownie uderzyła na Iran. W odwecie irańskie lotnictwo zbombardowało bazy OBL w Iraku. Naloty kontynuowane były w listopadzie 1993 roku oraz w październiku i listopadzie 1994 roku[2].
W latach 2000–2001 na pograniczu iracko-irańskim odnotowano 213 ataków OBL[2].
Po 2003 roku
edytujPo zamachach z 11 września 2001 roku organizacja odcięła się od terroryzmu i zaczęła zabiegać o międzynarodowe uznanie i pomoc USA, dzięki czemu w 2012 roku rząd tego kraju usunął grupę z listy organizacji terrorystycznych[9].
Armia Wyzwolenia Narodowego nie wzięła udziału w II wojnie w Zatoce Perskiej[2] i złożyła broń w jej następstwie. Do połowy maja 2003 roku organizacja została rozbrojona przez Amerykanów[6]. Wojsko amerykańskie zarekwirowało 2139 czołgów, dział, moździerzy i pojazdów należących do OBL[6]. Cztery tysiące członków OBL zostało internowanych w obozie Aszaraf pod Bagdadem[6].
Pomimo rozbrojenia pojawiają się doniesienia o atakach Ludowych Mudżahedinów na cele irańskie[10], czy starciach z proirańskimi bojówkami szyitów irackich[6].
Działalność OBL na Zachodzie
edytujOBL posiada struktury emigracyjne w Europie, USA i Kanadzie. W Paryżu znajduje się siedziba organizacji[6]. Narodowa Rada Irańskiego Ruchu Oporu posiada biura w stolicach kilku państw, w tym w Waszyngtonie[6].
Najważniejsze zamachy przeprowadzone przez grupę
edytuj- 2 czerwca 1973 roku aktywista OBL Reza Reza'i zabił amerykańskiego oficera Lewisa L. Hawkinsa[2].
- 21 maja 1975 roku mudżahedini zabili amerykańskich oficerów Paula Schaeffera i Jacka Turnera[2].
- 28 września 1976 roku terroryści zabili trzech pracowników korporacji „Rockwell International“[2].
- 28 czerwca 1981 roku mudżahedini przeprowadzili atak bombowy na siedzibę Partii Republiki Islamskiej. W eksplozji zginęły 74 osoby, w tym przywódca partii Mohammad Beheszti, 14 ministrów i 27 parlamentarzystów[2].
- 30 sierpnia 1981 roku bojownicy przeprowadzili zamach na siedzibę Rady Bezpieczeństwa Narodowego. W ataku zginął prezydent Mohammad Ali Radżai i premier Mohammad Dżawad Bahonar[2].
- W październiku 1992 roku bojownicy dokonali zamachu bombowego na mauzoleum Chomejniego nieopodal Teheranu[2].
- W czerwcu 1998 roku bojówkarze przeprowadzili trzy zamachy bombowe w irańskiej stolicy. Zginęły trzy osoby[2][5].
- W kwietniu 1999 roku z rąk mudżahedinów zginął szef sztabu generalnego armii Iranu, generał Ali Sajjad Szirazi[2].
- W lutym 2000 roku w ramach operacji „Wielki Bahman” terroryści przeprowadzili w Iranie 12 akcji. Jedną z nich był atak moździerzowy na pałac prezydenta Mohammada Chatamiego[2][4].
- W 2007 roku rząd Iranu oskarżył mudżahedinów o morderstwo trójki naukowców pracujących przy irańskim programie atomowym[10].
Wsparcie zagraniczne
edytuj
Na początku działalności grupa utrzymywała kontakty z Libią i Jemenem Południowym[2]. Pierwsi bojownicy OBL przeszli szkolenia wojskowe w obozach Organizacji Wyzwolenia Palestyny[2].
W latach 1983–2003 OBL finansowana była przez rząd Iraku[2][1][6].
W lutym 2012 roku telewizja NBC News poinformowała o związkach Izraela i OBL. Według stacji powołującej się na źródła w amerykańskiej administracji, OBL jest finansowana, szkolona i dozbrajana przez izraelskie służby. W zamian Ludowi Mudżahedini zobowiązali się przeprowadzać ataki na cele związane z irańskim programem atomowym[10][11].
W kwietniu 2012 roku dziennikarz Seymour Hersh stwierdził, że Stany Zjednoczone szkoliły agentów OBL w obozach wojskowych w Nevadzie. Rzekoma pomoc motywowana była niechęcią do rządu Iranu. Szkolenia ruszyć miały w 2005 roku i zakończyć po objęciu prezydentury przez Baracka Obamę[10][11][12].
W lipcu 2016 roku Korpus Strażników Rewolucji Islamskiej oskarżył Arabię Saudyjską o wspieranie OBL[13].
Liczebność
edytujW chwili największej popularności, na początku lat 80. Ludowi Mudżahedini liczyli około 50 tysięcy członków[2].
Na krótko przed II wojną w Zatoce Perskiej organizacja dysponowała oddziałami grupującymi od 5 do 7 tysięcy bojowników[14].
Według Departamentu Obrony Stanów Zjednoczonych w 2011 roku OBL liczyła od 5 do 13,5 tysięcy członków. Działali oni głównie na emigracji w Europie, Ameryce Północnej i Iraku[15].
Ideologia
edytujGłosi specyficznie rozumiane poglądy lewicowe, które są mieszaniną marksizmu i szyickiego islamu[5][1][2][6]. Po 2003 roku grupa odeszła od części radykalnych haseł i zaakceptowała gospodarkę wolnorynkową[2].
Pierwotnym celem OBL było obalenie irańskiej monarchii i walka z zachodnim imperializmem[4][6]. Obecnie OBL dąży do likwidacji w Iranie republiki islamskiej[1] i ustanowienia w jej miejsce demokracji[16]. Ponadto Ludowi Mudżahedini opowiadają się za poszanowaniem praw kobiet i mniejszości religijnych[16].
Jak organizacja terrorystyczna
edytujW 1997 roku OBL wpisana została na listę organizacji terrorystycznych Departamentu Stanu USA. W 2002 roku za terrorystów uznała ich Unia Europejska[2].
W 2009 roku UE wykreśliła OBL z listy organizacji terrorystycznych, w 2012 roku to samo zrobili Amerykanie. W dalszym ciągu Ludowi Mudżahedini uznawani są za terrorystów przez rząd Iranu[6][17].
Linki zewnętrzne
edytuj- Oficjalna strona (ang.)
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Who are the Iranian dissident group MEK?. bbc.com. [dostęp 2017-09-24]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax Jarosław Tomasiewicz: Od rewolucjonistów do kondotierów. Wzlot i upadek Mudżahedinów Ludowych. geopolityka.org. [dostęp 2017-09-24]. (pol.).
- ↑ Jarosław Tomasiewicz: Terroryzm na tle przemocy politycznej (Zarys encyklopedyczny), Katowice 2000, s. 260
- ↑ a b c d Małgorzata Golota: Była terrorystka pomoże Obamie uratować świat przed ISIS? Mariam Radżawi wystąpi przed Kongresem. natemat.pl. [dostęp 2017-09-25]. (pol.).
- ↑ a b c d Terroryzm od Asasynów do Osamy bin Ladena s. 129-131
- ↑ a b c d e f g h i j k l Mujahedin-e Khalq Organization (MEK or MKO)/National Liberation Army of Iran (NLA)/People's Mojahedin of Iran (PMOI)/National Council of Resistance (NCR)/National Council of Resistance of Iran (NCRI)/Muslim Iranian Student's Society. globalsecurity.org. [dostęp 2017-09-24]. (ang.).
- ↑ Maryam Rajavi. ncr-iran.org. [dostęp 2017-09-24]. (ang.).
- ↑ Radżawi: To reżim Iranu stworzył terroryzm. fakty.interia.p. [dostęp 2017-09-24]. (pol.).
- ↑ Robert Stefanicki: Czy celem Trumpa jest obalenie rządu Iranu? Sekretarz stanu Mike Pompeo zapowiedział "największe sankcje w historii". [w:] Gazeta Wyborcza [on-line]. Agora SA, 2018-05-21. [dostęp 2018-05-22]. (pol.).
- ↑ a b c d Seymour M. Hersh: Our Men in Iran. newyorker.com. [dostęp 2017-09-24]. (ang.).
- ↑ a b SGlenn Greenwald: Five lessons from the de-listing of MEK as a terrorist group. theguardian.com. [dostęp 2017-09-25]. (ang.).
- ↑ Amy Goodman: Training Terrorists in Nevada: Seymour Hersh on U.S. Aid to Iranian Group Tied to Scientist Killings. democracynow.org. [dostęp 2017-09-25]. (ang.).
- ↑ Arash Karami: Saudi prince's endorsement of MEK angers Iranian officials. al-monitor.com. [dostęp 2017-09-25]. (ang.).
- ↑ Nigel Brew: Behind the Mujahideen-e-Khalq (MeK). webcitation.org. [dostęp 2017-09-25]. (ang.).
- ↑ Aaron Schwartz: National Security and the Protection of Constitutional Liberties: How the Foreign Terrorist Organization List Satisfies Procedural Due Process. elibrary.law.psu.edu. [dostęp 2017-09-25]. (ang.).
- ↑ a b Kim są Ludowi Mudżahedini?. wiadomosci.gazeta.pl. [dostęp 2017-09-24]. (ang.).
- ↑ USA: Mudżahedini Ludowi to już nie terroryści. tvp.info. [dostęp 2017-09-24]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Robert M. Barnas: Terroryzm od Asasynów do Osamy bin Ladena. Wrocław: Kirke, 2001. ISBN 978-83-914970-4-3.
- Jarosław Tomasiewicz, Terroryzm na tle przemocy politycznej (Zarys encyklopedyczny), Katowice: Firma Usługowo-Handlowa „Apis”, 2000, ISBN 83-907096-2-7, OCLC 297759079.