Ludność Bydgoszczy
Bydgoszcz jest jednym z większych miast Polski. W I Rzeczypospolitej zaliczana do miast średnich, zupełnie wyludniona wskutek wojen północnych, odrodziła się ponownie w XIX wieku. Wskutek industrializacji w II połowie tego wieku stała się dużym ośrodkiem. W 1938 roku plasowała się na 8. miejscu pod względem liczby ludności wśród miast II RP[1]. Według danych z 31 grudnia 2023 roku opublikowanych przez Główny Urząd Statystyczny Bydgoszcz liczyła 326 434 mieszkańców.
Rys historyczny
edytujOkres staropolski
edytujOsada zwana Bydgoszczą istniała w 1038 r. W 1346 r. w miejscu zniszczonego grodu Kazimierz Wielki zbudował zamek, a osadzie nadał prawa miejskie. W XVI wieku zaludnienie Bydgoszczy wraz z trzema przedmieściami szacuje się na 5 tys. osób[2]. Pod względem narodowościowym ogromną większość mieszkańców stanowili Polacy. W XVII wieku istniały kolonie Szkotów i Niemców. W XVII wieku wskutek nawrotów zarazy, pożarów i zniszczeń wojennych liczba ludności spadła do 1000, a w 1717 r. zasiedlało je tylko 150 osób[3]. Tuż przed I rozbiorem w 1772 r. Bydgoszcz liczyła około 700 osób, niemal wyłącznie narodowości polskiej, otoczona jednak była przez około 40 wsi lokowanych na prawie olęderskim, w których spory odsetek mieszkańców stanowili Niemcy[4].
Okres pruski
edytujPo przejściu Bydgoszczy w granice Królestwa Prus (1772 r.) ludność Bydgoszczy zaczęła wzrastać. Wskutek rozwoju gospodarczego (Kanał Bydgoski) i pruskiej kolonizacji urzędniczej, w 1800 r. liczba ludności miasta wynosiła tyle, ile podczas największego rozkwitu w okresie staropolskim – ok. 4,7 tys. – a w połowie XIX wieku sięgała już 11 tys.[3] W 1851 r. doprowadzenie Pruskiej Kolei Wschodniej do Bydgoszczy rozpoczęło rewolucję przemysłową, która skutkowała gwałtownym przyrostem ludności. Do miasta przybywali robotnicy i pracownicy z okolicznych terenów, a także urzędnicy, przemysłowcy i wojskowi z głębi Niemiec. W latach 1851–1914 Bydgoszcz powiększyła pięciokrotnie swój obszar administracyjny oraz liczbę ludności. Na północ od Brdy powstało Nowe Miasto (Śródmieście), złożone z kwartałów kamienic czynszowych, koszar oraz dzielnic typu miasto-ogród. W tym czasie liczba ludności sięgnęła 58 tys., a razem z przedmieściami przemysłowymi Bydgoszcz liczyła 93 tys., zaliczając się do trzech największych ośrodków zaboru pruskiego[3]. U progu I wojny światowej większość mieszkańców deklarowała narodowość niemiecką.
Dwudziestolecie międzywojenne
edytujPo włączeniu miasta do odrodzonej Polski w 1920 roku miasto wcieliło przedmieścia powiększając ośmiokrotnie swoją powierzchnię. Liczba ludności wzrosła do 88 tys. W dwudziestoleciu międzywojennym Bydgoszcz pod względem liczby ludności znajdowała się na 7. miejscu wśród miast polskich (po Warszawie, Łodzi, Lwowie, Poznaniu, Krakowie i Wilnie). W latach 1920–1922 miasto opuścili masowo Niemcy, po czym ich liczba ustabilizowała się na poziomie ok. 9 tys. osób (6% populacji). Ich miejsce zajęła nowo przybyła ludność, głównie z Wielkopolski i Pomorza, ale również z Kongresówki, Galicji i polskich emigrantów z Niemiec. W latach 30. rodzimi bydgoszczanie stanowili jedynie 30% populacji miasta. Około 32% było przybyszami z Wielkopolski, 13% z Pomorza, a 10% z Kongresówki i Galicji[5]. Według danych statystycznych w 1939 r. miasto zamieszkiwało 143 100 osób.
II wojna światowa
edytujW czasie II wojny światowej Niemcy wcielili Bydgoszcz do III Rzeszy w okręgu Gdańsk-Prusy Zachodnie. Mimo zamierzonej całkowitej germanizacji miasta, masowych wysiedleń i represji, do końca wojny ludność deklarująca się jako Polacy przekraczała 40 tys. osób[6].
Okres po 1945 roku
edytujW 1945 roku miasto liczyło 146 tysięcy mieszkańców, w tym około 28% Niemców. Po roku Niemców pozostało już tylko 633, a ludność miasta liczyła 135 tysięcy osób[3]. Przeprowadzony po 10 latach spis wykazał 202 tysięcy, a w 1965 roku do 256 tysięcy osób. Przyrost był efektem rozwoju przemysłu, dodatniego przyrostu naturalnego i migracji, rozrostu terytorialnego oraz rozwoju nowych osiedli mieszkaniowych. Do miasta przybywała ludność z regionu Kujaw, Pomorza, Wielkopolski oraz z głębi kraju.
W 1973 roku przyłączono Fordon nad Wisłą liczący około 8 tys. mieszkańców. W latach 1956–1990 zbudowano od podstaw duże osiedla mieszkaniowe na górnym tarasie miasta (Błonie, Szwederowo Południe, Szwederowo Północ, Wzgórze Wolności, Wyżyny, Kapuściska), tarasie dolnym (Leśne, Skrzetusko, Bartodzieje) oraz w tzw. Nowym Fordonie. Na ich terenie osiedliło się około 70 tys. osób.
W okresie powojennym Bydgoszcz pod względem liczby ludności znajdowała się na 9. miejscu wśród miast polskich. W 1986 roku wyprzedziła Katowice, wskakując na 8. miejsce. W latach 60. i 70. liczba ludności wzrastała po ok. 22%, zaś w latach 80. już tylko o 9%. Liczba ludności ustabilizowała się na maksymalnym poziomie w 1998 roku, kiedy osiągnęła 386 855 osób[3]. Od tego czasu zaczęła spadać, wskutek ujemnego przyrostu naturalnego oraz migracji na rzecz gmin ościennych, co z kolei było cechą suburbanizacji.
Liczba mieszkańców
edytuj
| Data | Liczba ludności | Uwagi |
|---|---|---|
| XV wiek | 2000–3000 | Miasto z przedmieściami |
| Przed 1600 | Niespełna 2000 | |
| 1604 | Około 3000 
|
W obrębie murów miejskich |
| 1. poł. XVII wieku | Niespełna 5000
|
|
| Po 1660 | 900 
|
|
| 1717 | 150
|
W obrębie murów miejskich |
| 1766 | Niespełna 1000
|
|
| 1772 | 700
|
|
| 1800 | 4691
|
|
| 1806 | 4100
|
|
| 1816 | 6100
|
|
| 1817 | 6910
|
|
| 1837 | 7390 [7]
|
W tym 420 Żydów |
| 1849 | 10 263
|
|
| 1852 | 12 900
|
|
| 1861 | 20 524 [7]
|
W tym 1372 Żydów |
| 1867 | 25 000
|
|
| 1868 | 27 700
|
|
| 1871 | 27 440 [7]
|
W tym 1963 Żydów |
| 1875 | 31 308[8]
|
|
| 1880 | 34 044[8] [9]
|
W tym 1889 Żydów |
| 1885 | 36 294[8]
|
|
| 1890 | 41 399 [8]
|
W tym 2000 Polaków i 1451 Żydów |
| 1895 | 46 400
|
|
| 1900 | 52 204[8]
|
|
| 1906 | 51 080
|
|
| 1910 | 57 696[8]
|
Z przedmieściami ~93 tysiące |
| 1920 | 84 054[7]
|
|
| 1921 | 90 095 [7]
|
W tym 645 Żydów |
| 1922 | 95 078 [7]
|
W tym 705 Żydów |
| 1923 | 100 000
|
|
| 1924 | 104 477 [7]
|
W tym 921 Żydów |
| 1925 | 104 000
|
|
| 1926 | 108 065 [7]
|
W tym 1098 Żydów |
| 1927 | 110 810 [7]
|
W tym 1283 Żydów |
| 1928 | 115 964 [7]
|
W tym 1480 Żydów |
| 1929 | 118 274 [7]
|
W tym 1579 Żydów |
| 1930 | 117 945 [7]
|
W tym 1644 Żydów |
| 1931 | 117 634 [7]
|
W tym 1882 Żydów |
| 1932 | 119 208 [7]
|
W tym 1907 Żydów |
| 1933 | 117 500
|
|
| 1935 | 129 377 [7]
|
W tym 2076 Żydów |
| 1936 | 132 780 [7]
|
W tym 2101 Żydów |
| 1937 | 137 146 [7]
|
W tym 2058 Żydów |
| 1938 | 141 305 [7]
|
W tym 2042 Żydów |
| 1939 | 143 100
|
|
| 1945 | 135 491
|
|
| 1946 | 134 614
|
Spis sumaryczny w 1946 roku |
| 1950 | 162 524
|
Narodowy Spis Powszechny 1950, 164 200 (szacunkowo) |
| 1955 | 202 044
|
|
| 1960 | 232 007
|
Spis powszechny w Polsce (1960), 239 900 (szacunkowo) |
| 1961 | 240 000
|
|
| 1962 | 244 000
|
|
| 1963 | 248 300
|
|
| 1964 | 252 700
|
|
| 1965 | 256 582
|
|
| 1966 | 260 700
|
|
| 1967 | 273 300
|
|
| 1968 | 277 600
|
|
| 1969 | 280 800
|
|
| 1970 | 282 200
|
Narodowy Spis Powszechny 1970, 283 200 (szacunkowo) |
| 1971 | 285 680
|
|
| 1972 | 291 200
|
|
| 1973 | 308 100
|
Włączono miasto Fordon |
| 1974 | 313 500
|
|
| 1975 | 322 657
|
|
| 1976 | 330 362
|
|
| 1977 | 339 237
|
|
| 1978 | 338 332
|
Narodowy Spis Powszechny 1978 |
| 1979 | 343 799
|
|
| 1980 | 348 631
|
|
| 1981 | 352 424
|
|
| 1982 | 356 542
|
|
| 1983 | 357 683
|
|
| 1984 | 361 391
|
|
| 1985 | 366 424
|
|
| 1986 | 369 445
|
|
| 1987 | 372 602
|
|
| 1988 | 377 896
|
Narodowy Spis Powszechny 1988 |
| 1989 | 380 385
|
|
| 1990 | 381 534
|
|
| 1991 | 383 574
|
|
| 1992 | 383 568
|
|
| 1993 | 384 830
|
|
| 1994 | 385 708
|
|
| 1995 | 386 056
|
|
| 1996 | 386 592
|
|
| 1997 | 386 265
|
|
| 1998 | 386 855
|
|
| 1999 | 386 273
|
|
| 2000 | 375 676
|
|
| 2001 | 374 352
|
|
| 2002 | 372 104
|
Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002 |
| 2003 | 370 245
|
|
| 2004 | 368 235
|
|
| 2005 | 366 074
|
|
| 2006 | 363 468
|
|
| 31 grudnia 2007 | 361 222 [10]
|
|
| 31 grudnia 2008 | 358 928 [11]
|
|
| 31 grudnia 2009 | 357 650 [12]
|
|
| 2010 | 364 443
|
Korekta po Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań 2011 |
| 2011 | 363 926
|
Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011 |
| 31 grudnia 2012 | 361 254 [13]
|
|
| 31 grudnia 2013 | 359 428 [14]
|
|
| 31 grudnia 2014 | 357 652 [15]
|
|
| 31 grudnia 2015 | 355 645 [16]
|
|
| 31 grudnia 2016 | 353 938 [17]
|
|
| 31 grudnia 2017 | 352 313 [18]
|
|
| 31 grudnia 2018 | 350 178 [19]
|
|
| 31 grudnia 2019 | 348 190 [20]
|
|
| 31 grudnia 2020 | 344 091 [21]
|
|
| 31 grudnia 2021 | 334 026 [22]
|
Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2021 |
| 31 grudnia 2022 | 330 038 [23]
|
|
| 31 grudnia 2023 | 326 434 [24]
|
Powierzchnia Bydgoszczy
edytuj- 2009 – 176 km²[25]
Przypisy
edytuj- ↑ https://i0.wp.com/niezlomni.com/wp-content/uploads/2014/09/polska.jpg
- ↑ Guldon Zenon: Zaludnienie Bydgoszczy w XVI-XVIII wieku. Prace Komisji Historii t. II: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Prace Wydziału Nauk Humanistycznych. Seria C: 1964.
- ↑ a b c d e Encyklopedia Bydgoszczy, t. 1. praca zbiorowa pod red. Włodzimierza Jastrzębskiego. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2011. s. 283-284, ISBN 978-83-926423-3-6.
- ↑ Bartowski Krzysztof: Udział starostwa i wójtostwa bydgoskiego w kolonizacji holenderskiej. [w:] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. zeszyt 1.
- ↑ Historia Bydgoszczy. Tom II. Część pierwsza 1920-1939: red. Marian Biskup: Bydgoszcz: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe 1999. ISBN 83-901329-0-7.
- ↑ Historia Bydgoszczy. Tom II. Część druga 1920-1939: red. Marian Biskup: Bydgoszcz: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe 2004. s. 170, ISBN 83-921454-0-2.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Bydgoszcz – demografia. Wirtualny Sztetl. [dostęp 2013-12-19].
- ↑ a b c d e f Stadt- und Landkreis Bromberg. Deutsche Verwaltungsgeschichte. [dostęp 2013-12-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-11)].
- ↑ retro|bib – Seite aus Meyers Konversationslexikon: Bromberg – Bromelia [online], retrobibliothek.de [dostęp 2017-11-25] (niem.).
- ↑ Rocznik Demograficzny 2008 [online], stat.gov.pl, październik 2008, s. 48 [dostęp 2024-08-06].
- ↑ Rocznik Demograficzny 2009 [online], stat.gov.pl, październik 2009, s. 44 [dostęp 2024-08-06].
- ↑ Rocznik Demograficzny 2010 [online], stat.gov.pl, październik 2010, s. 44 [dostęp 2024-08-06].
- ↑ Rocznik Demograficzny 2013 [online], stat.gov.pl, październik 2013, s. 46 [dostęp 2024-08-06].
- ↑ Rocznik Demograficzny 2014 [online], stat.gov.pl, październik 2014, s. 48 [dostęp 2024-08-06].
- ↑ Rocznik Demograficzny 2015 [online], stat.gov.pl, październik 2015, s. 50 [dostęp 2024-08-06].
- ↑ Rocznik Demograficzny 2016 [online], stat.gov.pl, październik 2016, s. 48 [dostęp 2024-08-06].
- ↑ Rocznik Demograficzny 2017 [online], stat.gov.pl, październik 2017, s. 48 [dostęp 2024-08-06].
- ↑ Rocznik Demograficzny 2018, stat.gov.pl, październik 2018, s. 36, ISSN 1505-6716 [dostęp 2024-08-06].
- ↑ Rocznik Demograficzny 2019, stat.gov.pl, październik 2019, s. 36, ISSN 1505-6716 [dostęp 2024-08-06].
- ↑ Rocznik Demograficzny 2020, stat.gov.pl, październik 2020, s. 36, ISSN 1505-6716 [dostęp 2024-08-06].
- ↑ Rocznik Demograficzny 2021, stat.gov.pl, listopad 2021, s. 36, ISSN 1505-6716 [dostęp 2024-08-06].
- ↑ Rocznik Demograficzny 2022, stat.gov.pl, grudzień 2022, s. 36, ISSN 1505-6716 [dostęp 2024-08-06].
- ↑ Rocznik Demograficzny 2023, stat.gov.pl, listopad 2023, s. 36, ISSN 1505-6716 [dostęp 2024-08-06].
- ↑ Wyniki badań bieżących [online], Plik pl_lud_2023_00_09, zakładka Tab 9 04, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2024-08-09].
- ↑ Bydgoszcz (kujawsko-pomorskie) » mapy, nieruchomości, GUS, noclegi, szkoły, regon, atrakcje, kody pocztowe, wypadki drogowe, bezrobocie, wynagrodzenie, zarobki, tabele, edukacja, demografia [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-02-25] (pol.).
Bibliografia
edytuj- 1939-1979 – Roczniki statystyczne GUS
- 1980-1994 – Roczniki demograficzne GUS
- 1995-2006 – Bank danych regionalnych GUS
- 2007-2015 – Bank danych lokalnych GUS
- 2009 – UM Bydgoszcz