Lucjan Wolanowski

Lucjan Wilhelm Wolanowski, właśc. Lucjan Kon, pseud. Wilk; Waldemar Mruczkowski; W. Lucjański; (L.W.); lu; Lu; (lw); WOL. (ur. 26 lutego 1920 w Warszawie, zm. 20 lutego 2006 tamże) – polski pisarz, reporter, podróżnik i tłumacz.

Lucjan Wolanowski

Lucjan Wolanowski Warszawa, wrzesień 2004
Imię i nazwisko	Lucjan Wilhelm Kon-Wolanowski
Data i miejsce urodzenia	26 lutego 1920 Warszawa
Data i miejsce śmierci	20 lutego 2006 Warszawa
Narodowość	Polska
Dziedzina sztuki	literatura
Ważne dzieła
Poczta do Nigdy-Nigdy. Reporter w kraju koala i białego człowieka Upał i gorączka. Reporter wędruje szlakiem cierpienia Buntownicy Mórz Południowych. Reporter na tropie buntu na okręcie Jego Królewskiej Mości "Bounty" Zwierciadło bogini. Reporter w kraju tranzystorów i gejsz Klejnot Korony. Reporter w Hongkongu w godzinie zarazy Ląd, który przestał być plotką
Strona internetowa

Życiorys

Urodził się w Warszawie w zasymilowanej rodzinie żydowskiej, jako najmłodsze dziecko i jedyny syn adwokata Henryka Kona (1868–1949) i Róży z domu Wolanowskiej (1883–1932). Był bratem Julii (1912–1912), redaktorki i tłumaczki literatury pięknej Elżbiety Eweliny Wassong (1908–2007) oraz prawniczki Ireny Sawickiej (1914–2004). Jego dziadkiem był lekarz Wilhelm Kohn (1831–1882), a pradziadkiem przemysłowiec Majer Wolanowski (1844–1900).

Uczeń Gimnazjum im. Mikołaja Reja w Warszawie oraz Gimnazjum Sanatoryjnego Męskiego Dra Jana Wieczorkowskiego w Rabce. Jako uczeń, m.in. wspólnie z Jackiem Woźniakowskim redagował szkolne czasopismo Szczebioty (1935–1938). Studiował następnie na Wydziale Elektrochemii i Elektrometalurgii Instytutu Politechnicznego w Grenoble, latem 1939 wrócił na wakacje do Polski i tu zastała go II wojna światowa.

Podczas okupacji przebywał początkowo w Warszawie, a następnie ukrywał się razem z ojcem i drugą siostrą Ireną w Sochaczewie i Podkowie Leśnej (m.in. w willi „Wanda”, u rodziny Drabikowskich). W 1941 został zaprzysiężony w ZWZ, od 1942 był żołnierzem AK. Prowadził nasłuch radiowy zagranicznych stacji (m.in. BBC) i przygotowywał komunikaty dla polskiego podziemia.

Debiutował w 1941 w piśmie Kronika Tygodniowa (felietonami pt.: Historyjki w cieniu historii, pod pseud. Wilk), potem w wielonakładowym Dniu Warszawy (1943–1944). Po wojnie pracował w PAP (1945–1951). Był m.in. sprawozdawcą z konferencji dla zagranicznych dziennikarzy w Ministerstwie Spraw Zagranicznych w Warszawie. W tym okresie poznał m.in. tak znanych później dziennikarzy jak: Edward R. Murrow, Sydney Gruson, Flora Lewis, Larry Allen, Vincent Buist czy Pierre Maréchal, będących wówczas korespondentami w Polsce.

W 1950 ożenił się z Anną-Bożenną Szumowską (1924-2016, później jako Anna Wolan), śpiewaczką, późniejszą solistką Opery Poznańskiej (małżeństwo trwało do 1969), w 1952 urodziła się ich córka Anna, mieszkająca od końca lat 60 XX w. w Australii.

Specjalizował się w literaturze faktu, pisząc reportaże dla czasopism:

• „Świat” (1951–1969); m.in. cykle: Cudze skrzydła (1957), Lądy i ludy (od 1957); Na dno i z powrotem (1958); Druga, ale czy ostatnia (z Japonii, 1960), Azja 1960 (1960),
• „Dookoła Świata” (1969–1976); m.in. cykle korespondencji z Australii (1965–1967, 1975), Azji i Filipin (1968), Szwajcarii (1972),
• „Magazyn Polski” (1976–1988).

Współpracował z pismami:

• „Przekrój” (współpraca w latach 40 XX w. i ponownie od lat 70 XX w.); m.in. cykl reportaży pt.: Teraz to już można opowiedzieć,
• „Express Wieczorny” (Kraków 1956); cykl reportaży „śledczych” o sprawie wielokrotnego mordercy Władysława Mazurkiewicza, w wyniku których wytoczono mu dwa procesy o zniesławienie (uniewinniony),
• „Poznaj Świat” (1956–1957),
• „Kontynenty” (1967–1968),
• „Życie Warszawy” (1967–1968),
• „Vlasta” (Praga 1968),
• „Kulisy” (1969–1970).

W latach 60 XX w. odbył wiele podróży, w tym kilka dookoła świata. Był akredytowany przy wojskach ONZ (1962–1963) w czasie operacji desantowych na Nowej Gwinei. Stypendysta Departamentu Stanu USA (1965). Był obecny na Przylądku Kennedy’ego w czasie wystrzelenia pojazdu „Gemini 5”. Pełnił funkcję doradcy Wydziału Informacji Światowej Organizacji Zdrowia WHO w Genewie, a następnie w rejonie Azji Południowo-Wschodniej i Oceanii (m.in. w New Delhi, Bangkoku i Manili).

Jest autorem reportaży o zwalczaniu chorób tropikalnych i handlu na Filipinach, w Tajlandii, Hongkongu, Sarawaku, Sabah i Brunei (1967–1968).

Lucjan Wolanowski ze Stefanem Wiecheckim „Wiechem”, ok. 1972

Był członkiem Związku Zawodowego Dziennikarzy RP (1945–1951), Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (1951–1982 i 1991–2006), Związku Literatów Polskich (1959–1983), Polskiego PEN-Clubu (1971–2006) i Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (1989–2006).

Odznaczony m.in. Orderem Gwiazdy Rumunii (1947), Złotym Krzyżem Zasługi (1956), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1961). Otrzymał wiele wyróżnień za swoją twórczość, m.in.: prywatną nagrodę Edmunda J. Osmańczyka Osman (za Zwierciadło bogini, 1962), Nagrodę Polskiego Klubu Publicystów Międzynarodowych SDP (za Klejnot korony, 1963), wyróżnienie Książka Miesiąca w plebiscycie Kuriera Polskiego (za Księżyc nad Tahiti, 1963), nagrodę redakcji „Nowych Książek” – Książka Roku 1973 (za Westchnienie za Lapu-Lapu, 1973), Wyróżnienie Doroczne Funduszu Literatury – Ministerstwo Kultury i Sztuki (za Ani diabeł, ani głębina: Dzieje odkryć Australii, opowiedziane ludziom, którym się bardzo spieszy, 1988).

Otrzymał honorowe obywatelstwo miasta Springfield w amerykańskim stanie Illinois (1965).

Artykuły Lucjana Wolanowskiego w pismach „Przekrój” i „Dookoła Świata”, lata 1947–1973

Autor 25 książek reportażowych, wielokrotnie wznawianych i przekładanych na obce języki. Mieszkał w Warszawie, na Mokotowie, przy ul. Odolańskiej 23, w dawnym domu pracowników PAP. Pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 2, uliczka 1).

W kwietniu 2006 Uniwersytet Śląski w Katowicach wydał specjalny dodatek do pisma uczelni, poświęcony pisarzowi, z fragmentami tekstów autobiograficznych, wypowiedziami na temat jego twórczości (wśród autorów znaleźli się m.in.: Jacek Woźniakowski, prof. Hilary Koprowski, Eugeniusz Grasberg, Ludwik Jerzy Kern, Lech Paszkowski, Jolanta Klimowicz-Osmańczyk, Krystyna Goldbergowa, Aleksander Ziemny), fragmentami recenzji prasowych (autorstwa m.in. Melchiora Wańkowicza, Wisławy Szymborskiej i Leopolda Ungera) oraz fotografiami archiwalnymi z odbytych podróży.

W październiku 2009 w ramach serii wydawniczej „Wokół reportażu podróżniczego” (Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, ISBN 978-83-226-1802-8) ukazała się poświęcona mu książka.

Archiwum pisarza przechowywane jest od 2006 r. w Brwinowie k. Warszawy.

Twórczość

• Ośmiornica. Historia jednego koncernu (Książka i Wiedza 1952)
• Przeważnie o ludziach (Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1953)
• Na południe od Babiej Góry (Państwowe Wydawnictwo „Iskry” 1954)
• Śladami brudnej sprawy (Książka i Wiedza 1954)
• Cichy front (Państwowe Wydawnictwo „Iskry” 1955, 1956)
• Czy Stanisław Talarek musiał umrzeć? (wespół z Mirosławem Azembskim; Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1955, Wyd. Kraj 1955)
• Dokąd oczy poniosą... (Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1958, 1959)
• Żywe srebro (wespół z Henrykiem Kawką; Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1959, 1963)
• Zwierciadło bogini. Reporter w kraju tranzystorów i gejsz (Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1961, 1962, 1964)
• Klejnot Korony. Reporter w Hongkongu w godzinie zarazy (Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1963; Nagroda Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskcih 1963)
• Księżyc nad Tahiti... Reporter na wyspach mórz południowych (Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1963; „Książka Miesiąca” w plebiscycie Kuriera Polskiego 1963)
• Basia nad biegunem (Biuro Wydawnicze „Ruch” 1964)
• Dalej niż daleko. Reporter na Nowej Zelandii, Nowej Gwinei, w Malazji i Kambodży o dolach i niedolach, radościach i smutkach lądów i ludów oglądanych dalej niż daleko (Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1964)
• Ocean nie bardzo Spokojny (Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1967)

Lucjan Wolanowski, Warszawa, 1998

• Poczta do Nigdy-Nigdy. Reporter w kraju koala i białego człowieka (Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1968, 1970, 1972, 1978; 1989, ISBN 83-07-01810-2, seria: „Z żaglem”; Zysk i S-ka Wydawnictwo 2015, ISBN 978-83-7785-556-0, seria: „Naokoło świata”)
• Z zapartym tchem (Państwowe Wydawnictwo „Iskry” 1969, seria: „Łowcy sensacji”)
• Upał i gorączka. Reporter wędruje szlakiem cierpienia (Państwowe Wydawnictwo „Iskry” 1970, 1973, seria „Naokoło świata”; Muza S.A. 1996, seria „Dookoła świata”)
• Westchnienie za Lapu-Lapu. Reporter na najdalszym Dalekim Wschodzie (Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1973, 1976; Nagroda „Nowych Książek” – „Książka Roku 1973”)
• Min-Min. Mała opowieść o wielkim lądzie (Krajowa Agencja Wydawnicza 1977)
• Walizka z przygodami. Reporter tu, reporter tam (Państwowe Wydawnictwo „Iskry” 1977; seria „Naokoło świata”)
• Lądy i ludy (Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1979; seria: „Biblioteka Literatury Faktu”)
• Buntownicy Mórz Południowych (Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia” 1980, 1986; ISBN 83-10-07587-1)
• Ląd, który przestał być plotką (Państwowy Instytut Wydawniczy 1983; ISBN 83-06-00731-X)
• Ani diabeł, ani głębina: Dzieje odkryć Australii, opowiedziane ludziom, którym się bardzo spieszy (Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia” 1987; ISBN 83-10-08847-7; „Wyróżnienie Doroczne Funduszu Literatury” Ministerstwa Kultury i Sztuki, Warszawa 1988)
• Nieznana Australia: Rzeczywistość przekracza fantazję (Wydawnictwo Borgis 2018; ISBN 978-83-629-9333-8)

Przekłady

• Ewen Montagu, Człowiek, którego nie było [Wspomnienie z wojny 1939–1945] (Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1958)

Gabinet pisarza, ul. Odolańska 23/9, Warszawa

Bibliografia

• Andrzej Drawicz – Miła podróż z Wolanowskim, „Żołnierz Wolności”, nr 32, 16. 02. 1959
• Beata Sowińska – Podróże dalekie i bliskie, „Życie Warszawy”, nr 56, 6. 03. 1965
• Krystyna Goldbergowa – Słownik polskich pisarzy współczesnych – Lucjan Wolanowski, „Tygodnik Kulturalny”, nr 6, 5. 02. 1967
• Melchior Wańkowicz – Porcja smaków, „Nowe Książki”, 15. 12. 1967
• Stanisław Zieliński – Koneser bumerangów, „Kultura”, nr 34, 25. 08. 1968
• Jolanta Klimowicz – Wędrówka szlakiem cierpienia, „Służba Zdrowia”, nr 36, 6. 09. 1970
• Kazimierz Dziewanowski – Reporter na szlaku cierpienia, „Nowe Książki”, nr 17, 15. 09. 1970
• Wisława Szymborska – Lektury nadobowiązkowe, „Życie Literackie”, nr 3, 20. 01. 1974
• Janusz Wolniewicz – Australijski „cicer cum caule”, „Nowe Książki”, nr 51, grudzień 1983

Nagrobek Lucjana Wolanowskiego, cmentarz żydowski w Warszawie, 10 września 2006

• Leopold Unger – Widziane z Brukseli: Krzysztof Reagan czy Ronald Skrzetuski, „Kultura” (Paryż) nr 7-8 (490-491), lipiec – sierpień 1988
• Andrzej Tumialis – Cztery razy dookoła świata – podróże Wolanowskiego, „Tygodnik Ciechanowski”, 27. 01. 1998
• Lucjan Wolanowski – Nie wszyscy byli aniołami (Dziennik dziennikarza), „Gazeta Uniwersytecka UŚ”, dodatek specjalny, kwiecień 2006; Uniwersytet Śląski, Katowice
• Wokół reportażu podróżniczego. Tom 3. Lucjan Wolanowski (1920-2006). Studia – szkice – materiały (Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2009, seria: „Prace naukowe Uniwersytetu Śląskiego nr 2683”, ISBN 978-83-226-1802-8, ISSN 0208-6336)

Zobacz też

• reportaż
• tygodnik „Świat” (1951-1969)

Linki zewnętrzne

• Lucjan Wolanowski (1920-2006) - pisarz, reporter, podróżnik - oficjalna strona internetowa / Archiwum Lucjana Wolanowskiego
• Książka o Lucjanie Wolanowskim: „Wokół reportażu podróżniczego” – Katowice, październik 2009 r. (plik pdf)
• Lucjan Wolanowski (1920-2006) – życie i twórczość. Uniwersytet Śląski, Katowice; „Gazeta Uniwersytecka UŚ”, kwiecień 2006 (wydanie specjalne)
• Lucjan Wolanowski – członkowie Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, oddział Warszawa
• Lucjan Wolanowski, cykl: „Którzy odeszli” („Gazeta Wyborcza”, XI 2006)
• Lucjan Wolanowski – artykuły w „Gazecie Uniwersyteckiej UŚ” (Uniwersytet Śląski, Katowice)
• Małgorzata Wittels, "Lucjan Wolanowski" (Podkowiański Magazyn Kulturalny, nr 52/2006)

Cmentarz żydowski w Warszawie, Warszawa, 10 września 2006