Lomatia tasmanica
Lomatia tasmanica – gatunek z rodziny srebrnikowatych (Proteaceae). Odkryty został przez australijskiego przyrodnika – Charlesa "Deny'ego" Kinga w maju 1934 koło New Harbour Range w południowo-zachodniej Tasmanii. Stanowisko to zaginęło[4] i dopiero w 1965 potomkowie Kinga odnaleźli nowe okazy rosnące 5 km dalej na zachód od pierwotnego stanowiska[4][5]. Roślina opisana została jako nowy gatunek w 1967 przez Winifreda Curtisa. Nie odnaleziono innych stanowisk gatunku i w naturze znany jest on tylko z 400–500 krzewów i drzewek. Roślina jest triploidem – nie wytwarza owoców i nasion. W efekcie wszystkie znane egzemplarze gatunku są rametami (fragmentami) jednego organizmu (genetu) rozmnażającego się wyłącznie wegetatywnie (klonalnie). Na podstawie śladu kopalnego tej rośliny pochodzącego sprzed 43 600 lat – jest ona uznawana za jedną z najstarszych znanych i żyjących z pokolenia na pokolenie roślin.
| |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
Lomatia tasmanica |
| Nazwa systematyczna | |
| Lomatia tasmanica W.M.Curtis Stud. Fl. Tasman. 3: 651 1967[3] | |
Występowanie
edytujGatunek rośnie na pojedynczym stanowisku w Southwest National Park, na wysokości 80–280 m n.p.m. w dolinach dwóch strumieni po południowej stronie Bathurst Range w pobliżu Cox Bight. Poszczególne pędy tego krzewu rozprzestrzenione są na obszarze o powierzchni 1,2 km²[6]. Obszar ten pokrywa las mieszany z dominacją Eucalyptus nitida (drzewa do 25 m wysokości) i niższą warstwą drzew tworzoną przez Phyllocladus aspleniifolius, Eucryphia lucida i Nothofagus cunninghamii. Podszyt tworzą takie gatunki jak Anopterus glandulosus, Anodopetalum biglandulosum i Cenarrhenes nitida. W runie bujnie rosną paprocie[4]. Klimat jest chłodny i wilgotny[6].
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Krzew lub niewielkie drzewo osiągające od 2 do 8 m wysokości. Pędy mogą się pokładać wypuszczając wznoszące się odgałęzienia, jak też rosnąć w formie małych drzewek z wzniesionym pędem rozgałęziającym się w górnej części. Pędy za młodu i pąki są pokryte prostymi, brązowymi włoskami. Rośliny wytwarzają także pędy podziemne (kłącza)[6][7].
- Liście
- Skrętoległe i zwykle skupione na końcach pędów. Osiągają od 10 do 18 cm długości i od 2,5 do 4 cm szerokości. Blaszka liściowa jest skórzasta i podzielona na 7 do 11 par owalnych do lancetowatych, siedzących listków o brzegach nieregularnie ząbkowanych i wcinanych. Osadka i powierzchnia blaszki liściowej od dołu jest nieco owłosiona, powierzchnia górna jest błyszcząca[6].
- Kwiaty
- Skupione w krótkich kwiatostanach wyrastających na końcach pędów. Kwiaty o długości do 10 mm wyrastają w nich parami na szypułkach osiągających 6–7 mm długości. Rozwijają się podczas kwitnienia sukcesywnie. Listki okwiatu są mięsiste i jasnoczerwone. Między nimi widoczne są żółto zabarwione pylniki pręcików. Szyjka słupka wystaje ponad okwiat i jest lejkowato rozszerzona na końcu[6][7].
- Owoce
- Nigdy nie stwierdzone u tego gatunku[6].
Biologia
edytujKwiaty pojawiają się na pędach nadziemnych po około 7 latach ich rozwoju[5], jednak rośliny te kwitną nieregularnie, nie w każdym roku. Zwykle w grudniu[5], styczniu i lutym[7]. Ponieważ roślina jest w pełni sterylnym triploidem o liczbie chromosomów 2n=3x=33[8] – nie wytwarza owoców i nasion – rozmnaża się wyłącznie przez odrosty korzeniowe i pędowe[7]. Roślina rozrasta się bardzo wolno wegetatywnie i ma bardzo niewielkie przyrosty roczne. Pęd o średnicy nieco ponad 6 cm osiąga ten rozmiar po 240 latach[4]. Ponieważ mimo tak wolnego tempa wzrostu roślina pokryła obszar o powierzchni 1,2 km² – spodziewano się, że jest bardzo stara. Oszacowanie wieku umożliwiło odkrycie skamieniałych pozostałości liścia identycznych z rośliną współczesną, znalezione 8,5 km od współczesnego miejsca jej rozwoju. Datowanie radiowęglowe pozwoliło ustalić wiek śladu kopalnego na 43 600 lat[9]. Ponieważ roślina rośnie co najmniej tak długo – uznawana jest za najstarszy znany żyjący egzemplarz rośliny na Ziemi[8]. Diploidalny przodek tej rośliny nie jest znany i jest uznawany za wymarłego[4]. Dwa inne gatunki z tego samego rodzaju (L. polymorpha i L. tinctori) występujące współcześnie na Tasmanii nie zawierają niektórych allozymów stwierdzonych u L. tasmanica[8].
Zagrożenia i ochrona
edytujMimo że stanowisko rośliny znajduje się na obszarze poddanym ochronie prawnej, zagrożona jest ona na swym stanowisku przez pożary i niebezpieczeństwo zawleczenia przez ludzi śmiertelnego dla australijskiej flory lęgniowca z rodzaju Phytophthora. Dla zachowania gatunku pracownicy Royal Tasmanian Botanical Gardens próbują namnożyć go z sadzonek. Roślina jednak słabo się ukorzenia i źle rośnie w uprawie, tak że do 2009 roku otrzymano jedynie 46 roślin potomnych. Nadzieje na skuteczne namnożenie na większą skalę tego gatunku pokładane są w hodowli kultur tkankowych[5].
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-19] (ang.).
- ↑ Lomatia tasmanica W.M.Curtis. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-11-14].
- ↑ a b c d e Lomatia tasmanica — King's Lomatia. [w:] Species Profile and Threats Database [on-line]. Department of the Environment, Canberra. [dostęp 2013-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-12)]. (ang.).
- ↑ a b c d Botanists collaborate to secure future of rare Tasmanian plant. Royal Tasmanian Botanical Gardens. [dostęp 2013-11-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-09-14)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Draft Lomatia tasmanica Recovery Plan 2004-2008. Department of Primary Industries, Parks, Water and Environment, Hobart, Tasmania, Australia. [dostęp 2013-11-14]. (ang.).
- ↑ a b c d E. Lazarus, N. Lawrence, W. Potts: Lomatia tasmanica. [w:] Threatened Flora of Tasmania [on-line]. Threatened Species Unit, DPIWE, Tasmania, 2003. [dostęp 2013-11-14].
- ↑ a b c Lynch AJJ, Barnes RW, Cambecedes J, Vaillancourt RE.. Genetic evidence that Lomatia tasmanica (Proteaceae) is an ancient clone. „Australian Journal of Botany”. 46, s. 25–33, 1998.
- ↑ The oldest living plant individual. [w:] Botanical Electronic News [on-line]. 1996. [dostęp 2013-11-14]. (ang.).