Leon Dębski
Leon Piotr Dębski (ur. 16 czerwca?/28 czerwca 1890 we Wsiechswjatskoje, zm. 1940 w ZSRR) – pułkownik artylerii Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej. Pośmiertnie awansowany na stopień generała brygady.
| |
 pułkownik artylerii
| |
| Data i miejsce urodzenia |
28 czerwca 1890 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1910–1940 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja |
|
| Jednostki |
14 Pułk Artylerii Polowej |
| Stanowiska |
dowódca dywizjonu |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
       
| |
Życiorys
edytujLeon Piotr Dębski[1] urodził się 28 czerwca 1890[a] w miejscowości Wsiechswjatskoje na obszarze Imperium Rosyjskiego[2][3][b]. Był synem Stanisława i Józefy z Dunin-Brzezińskich[4]. Przez dwa lata uczył się w gimnazjum w Żytomierzu, następnie w Szkole Kadetów w mieście Sumy, od 1908 w Szkole Wojennej w Kijowie i został jej absolwentem w 1910. Po wybuchu I wojny światowej w szeregach Armii Imperium Rosyjskiego w stopniu podporucznika był na froncie od 18 sierpnia 1914. Został ranny. Później został awansowany do stopnia kapitana i dekorowany odznaczeniami rosyjskimi. Od 1917 służył w I Korpusie Polskim w Rosji podczas wojny domowej w Rosji walczył z oddziałami bolszewickimi w okolicach miast Witebsk, Orsza i Bobrujsk. Po tym jak likwidacji uległ I Korpus, trafił do Kijowa i działała w ramach Polskiej Organizacji Wojskowej.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w Kijowie został przyjęty do Wojska Polskiego 25 listopada 1918 i wstąpił do niego 8 stycznia 1919. Delegowany do dyspozycji Głównego Dowództwa w Poznaniu. Był organizatorem II dywizjonu 1 pułku artylerii polowej i został jego dowódcą 12 stycznia 1919. Na tym stanowisku uczestniczył w powstaniu wielkopolskim i walczył w okolicach Rogoźna. Został dowódcą II dywizjonu 3 pułku artylerii polowej, od połowy 1919 brał udział w walkach na wojnie polsko-bolszewickiej. Od 8 sierpnia 1919 był p.o. dowódcy 14 Wielkopolskiego pułku artylerii polowej (po przemianowaniu z 3 pułku artylerii polowej), od 15 września 1920 dowódcą. Był także p.o. dowódcy Brygady Artylerii. Za swoje odważne czyny i bohaterstwo podczas kierowania artylerią w walkach pod Mińskiem i Bobrujskiem otrzymał Order Virtuti Militari. 15 lipca 1920 roku został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu majora, w artylerii, w „grupie oficerów byłych Korpusów Wschodnich i byłej armii rosyjskiej”. Tego samego dnia minister spraw wojskowych zezwolił mu „korzystać tytularnie ze stopnia podpułkownika”[5].
Po wojnie i powrocie z pułkiem do Poznania był dowódcą dywizjonu w 14 Wielkopolskim pap, od 1921 był zastępcą dowódcy tej jednostki. Ukończył kurs wyższych dowódców DOGen. Poznań. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 4. lokatą w korpusie oficerów artylerii, a jego oddziałem macierzystym był 19 pułk artylerii polowej w Nowej Wilejce[6]. 8 maja 1922 roku Minister Spraw Wojskowych generał dywizji Kazimierz Sosnkowski zezwolił mu korzystać tytularnie ze stopnia podpułkownika[7]. Od 1923 roku był zastępcą dowódcy 19 pułku artylerii polowej[8][9]. 31 marca 1924 roku został mianowany podpułkownikiem ze starszeństwem z 1 lipca 1923 roku i 3. lokatą w korpusie oficerów artylerii[10]. W maju 1927 został wyznaczony na stanowisko dowódcy tego pułku, który 31 grudnia 1931 roku został przemianowany na 19 pułk artylerii lekkiej[11][12][13]. 1 stycznia 1929 roku został mianowany pułkownikiem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1929 roku i 2. lokatą w korpusie oficerów artylerii[14]. 12 lipca 1937 został mianowany dowódcą Obrony Przeciwlotniczej Okręgu Korpusu Nr VI. Został osadnikiem wojskowym w kolonii Rejtanów, osada Nowosiółki, gmina Malin, powiat dubieński[15].
W kampanii wrześniowej dowodził obroną przeciwlotniczą Okręgu Korpusu Nr VI. Uczestniczył w obronie Lwowa. Został aresztowany przez Sowietów z 9 na 10 grudnia 1939 i osadzony we lwowskim więzieniu Brygidki. Został zamordowany przez NKWD prawdopodobnie na wiosnę 1940. Jego nazwisko znalazło się na tzw. Ukraińskiej Liście Katyńskiej opublikowanej w 1994 (został wymieniony na liście wywózkowej 55/5-37 oznaczony numerem 875, dosłownie określony jako Leon Dembski)[16]. Ofiary z tej części zbrodni katyńskiej zostały pochowane na otwartym w 2012 Polskim Cmentarzu Wojennym w Kijowie-Bykowni.
Jego żoną została Lubomira z domu Niekrasz (zm. 1996), z którą miał syna Lecha (1933–1982) i córkę Alinę (1935–2015). Rodzina zamieszkiwała przy ulicy Kornela Ujejskiego 6 we Lwowie. W kwietniu zostali deportowani przez sowietów na teren obecnego Kazachstanu, następnie od 1942 przebywali w Afryce, a do Poznania wrócili w 1947.
22 marca 2018 prezydent RP Andrzej Duda, na wniosek ministra obrony narodowej, mianował go pośmiertnie na stopień generała brygady[17].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 2317 (19 lutego 1922)[18]
- Krzyż Walecznych (trzykrotnie: po raz 1 i 2 w 1921)[19]
- Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1935)[20]
- Medal Niepodległości (23 grudnia 1933)[21]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Medal Zwycięstwa (Medal Międzyaliancki)
- Państwowa Odznaka Sportowa[22]
Uwagi
edytuj- ↑ Dzień urodzin 28 czerwca 1890 podano według kalendarza gregoriańskiego. W wielu źródłach podawano datę urodzenia 10 (lub nawet 11) lipca 1890, tj. według kalendarza juliańskiego.
- ↑ Istnieje kilka miejscowości o nazwie Wsiechswjatskoje (cyr. Всехсвятское). Największa z nich leżała na terenie ówczesnego guberni moskiewskiej i to ona jest prawdopodobnym miejscem urodzenia Leona Dębskiego, jako że w jednym profilu pułkownika na stronie Wojskowego Biura Historycznego podano miejsce urodzenia Moskwa.
Przypisy
edytuj- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 28 września 1933 roku, s. 211, sprostowano imię z „Leon I” na „Leon Piotr”.
- ↑ Leon Dębski. wbh.wp.mil.pl. [dostęp 2020-12-21].
- ↑ Leon Dębski. wbh.wp.mil.pl. [dostęp 2020-12-21].
- ↑ Polak (red.) 1991 ↓, s. 31.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 29 z 4 sierpnia 1920 roku, s. 678, 680.
- ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 189.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 12 czerwca 1922 roku, s. 436.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 751, 814.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 672, 738.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 32 z 2 kwietnia 1924 roku, s. 167.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 23 maja 1927 roku, s. 145.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 393, 449.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 176, 687.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 4 stycznia 1929 roku, s. 1.
- ↑ Osadnicy wojskowi – lista kompletna. kresy.genealodzy.pl. s. 36. [dostęp 2015-04-05].
- ↑ Ukraińska Lista Katyńska. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 1994. s. 17. [dostęp 2014-10-27].
- ↑ M.P. z 2018 r. poz. 486.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 30 kwietnia 1922 roku, s. 320.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 26 stycznia 1922 roku, s. 58.
- ↑ M.P. z 1935 r. nr 65, poz. 85 „za zasługi w służbie wojskowej”.
- ↑ M.P. z 1934 r. nr 6, poz. 12 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Na podstawie fotografii.
Bibliografia
edytuj- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1991. ISBN 83-900510-0-1.
- K. Banaszek, W. K. Roman, Z. Sawicki: Kawalerowie orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich, Warszawa 2000, s. 61.
- Alina Sokołowska: Jak obiekty muzealne opowiadają wojenne losy polskich rodzin. Poznań: Wielkopolskie Muzeum Wojskowe–Oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu / Centralne Archiwum Wojskowe, s. 1–6.