Le Héros (1932)
Le Héros (Q170) – francuski oceaniczny okręt podwodny z okresu międzywojennego i II wojny światowej, jedna z 31 jednostek typu Redoutable. Okręt został zwodowany 14 października 1932 roku w stoczni Arsenal de Brest w Breście, a do służby w Marine nationale wszedł we wrześniu 1934 roku. Podczas wojny jednostka pełniła służbę na Morzu Śródziemnym, Atlantyku i Oceanie Indyjskim, a od zawarcia zawieszenia broni między Francją a Niemcami znajdowała się pod kontrolą rządu Vichy. 7 maja 1942 roku okręt został zatopiony u wybrzeży Madagaskaru przez brytyjskie samoloty z lotniskowca HMS „Illustrious”.
 Jednostka bliźniacza „Le Héros” – „Ajax” | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Projekt |
M6 |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
11 sierpnia 1930 |
| Wodowanie |
14 października 1932 |
 Marine nationale
| |
| Wejście do służby |
12 września 1934 |
| Zatopiony |
7 maja 1942 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Długość |
92,3 m |
| Szerokość |
8,2 m |
| Zanurzenie |
4,7 m |
| Zanurzenie testowe |
80 m |
| Rodzaj kadłuba | |
| Napęd | |
| 2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 7200 KM 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 2000 KM 2 śruby | |
| Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Zasięg |
powierzchnia: 10 000 Mm przy 10 w. |
| Uzbrojenie | |
| 1 działo kal. 100 mm, 2 wkm kal. 13,2 mm, 13 torped | |
| Wyrzutnie torpedowe |
7 × 550 mm |
| Załoga |
61 |
Projekt i budowa
edytuj„Le Héros” zamówiony został w ramach programu rozbudowy floty francuskiej z lat 1928/1929[1][2]. Projekt (o sygnaturze M6[3]) był ulepszeniem pierwszych powojennych francuskich oceanicznych okrętów podwodnych – typu Requin[1]. Poprawie uległa krytykowana w poprzednim typie zbyt mała prędkość osiągana na powierzchni oraz manewrowość[1][4]. Okręty typu Redoutable miały duży zasięg i silne uzbrojenie; wadą była ciasnota wnętrza, która powodowała trudności w dostępie do zapasów prowiantu i amunicji[4]. Konstruktorem okrętów był inż. Jean-Jacques Roquebert[4]. „Le Héros” należał do 2. serii jednostek, które otrzymały silniki Diesla o większej mocy, dzięki czemu osiągały one na powierzchni prędkość 19 węzłów[3][5].
„Le Héros” zbudowany został w Arsenale de Breście[3][5]. Stępkę okrętu położono 11 sierpnia 1930 roku[6][a], a zwodowany został 14 października 1932 roku[5][7].
Dane taktyczno–techniczne
edytuj„Le Héros” był dużym, oceanicznym okrętem podwodnym o konstrukcji dwukadłubowej[1][4]. Długość całkowita wynosiła 92,3 metra (92 metry między pionami), szerokość 8,2 metra i zanurzenie 4,7 metra[5][8]. Wyporność standardowa w położeniu nawodnym wynosiła 1384 tony (normalna 1570 ton), a w zanurzeniu 2084 tony[5][7][b]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa silniki wysokoprężne Sulzer o łącznej mocy 7200 KM[5][9][c]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 2000 KM[4][5][d]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 19 węzłów na powierzchni i 10 węzłów w zanurzeniu[3][5][e]. Zasięg wynosił 10 000 Mm przy prędkości 10 węzłów w położeniu nawodnym (lub 4000 Mm przy prędkości 17 węzłów) oraz 100 Mm przy prędkości 5 węzłów w zanurzeniu[1][2]. Zbiorniki paliwa mieściły 95 ton oleju napędowego[3][5]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 80 metrów, zaś czas zanurzenia 45-50 sekund[1][4]. Autonomiczność okrętu wynosiła 30 dób[3][10].
Okręt wyposażony był w siedem wyrzutni torped kalibru 550 mm: cztery na dziobie i jeden potrójny zewnętrzny aparat torpedowy. Prócz tego za kioskiem znajdował się jeden podwójny dwukalibrowy (550 lub 400 mm) aparat torpedowy[3][4]. Na pokładzie było miejsce na 13 torped, w tym 11 kalibru 550 mm i dwie kalibru 400 mm[3][4]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło działo pokładowe kalibru 100 mm L/45 M1925 oraz zdwojone stanowisko wielkokalibrowych karabinów maszynowych Hotchkiss kalibru 13,2 mm L/76[3][4]. Jednostka wyposażona też była w hydrofony[3].
Załoga okrętu składała się z 4 oficerów oraz 57 podoficerów i marynarzy[2][5][f].
Służba
edytuj„Le Héros” został przyjęty do służby w Marine nationale 12 września 1934 roku[6][g]. Jednostka otrzymała numer burtowy Q170[3]. W momencie wybuchu II wojny światowej okręt pełnił służbę na Morzu Śródziemnym, będąc jednostką flagową 1. dywizjonu 3. eskadry 1. Flotylli okrętów podwodnych w Tulonie (w skład której wchodziły ponadto siostrzane „Le Conquérant”, „Le Glorieux” i „Le Tonnant”)[11]. Dowódcą jednostki był w tym okresie kmdr ppor. R.E. Courson[11]. Na początku listopada 1939 roku „Le Héros”, „Achéron” i „Le Conquérant” opuściły Tulon i w eskorcie niszczyciela „Cassard” udały się do Casablanki, docierając do miejsca przeznaczenia 7 listopada[12]. W dniach 19 grudnia 1939 roku – 19 stycznia 1940 roku okręt wziął udział w poszukiwaniach niemieckiego rajdera „Admiral Graf Spee”, a po jego samozatopieniu – okrętu zaopatrzeniowego „Altmark”[13].
W czerwcu 1940 roku okręt znajdował się w Dakarze w składzie 1. dywizjonu okrętów podwodnych (wraz z „Le Glorieux”), a jego dowódcą był nadal kmdr ppor. R.E. Courson[14]. 4 lipca, po ataku Brytyjczyków na Mers el-Kebir, stacjonujące w Dakarze okręty podwodne „Le Héros” i „Le Glorieux”, niszczyciele „Milan” i „Épervier” oraz cztery krążowniki pomocnicze wyszły w morze po otrzymaniu rozkazu zaatakowania brytyjskiej żeglugi[15]. 2 listopada 1940 roku „Le Héros”, „Le Glorieux” oraz dwa parowce wyszły z Casablanki i w eskorcie awiza „La Batailleuse” pokonały Cieśninę Gibraltarską, docierając 5 listopada do Oranu[16]. W listopadzie 1940 roku „Le Héros” znalazł się w Tulonie w składzie 1. grupy okrętów podwodnych (wraz z „Le Conquérant”, „Le Glorieux” i „Le Tonnant”), gdzie został rozbrojony zgodnie z warunkami zawieszenia broni między Francją a Niemcami[17].
17 listopada 1941 roku, podczas rejsu z Dakaru na Madagaskar, okręt przeprowadził skuteczny atak torpedowy na norweski parowiec „Thode Fagelund” o pojemności 5757 BRT. Statek zatonął bez strat w ludziach 35 Mm na wschód od East London, na przybliżonej pozycji 33°00′S 29°00′E/-33,000000 29,000000[6][18][h]. Le Héros” stacjonował w bazie Diégo Suarez[19]. W momencie desantu Aliantów na Madagaskar okręt (pod dowództwem por. mar. Remy’ego Lemaire’a) eskortował statek płynący z zaopatrzeniem do Dżibuti, a po zmianie rozkazów pojawił się 7 maja 1942 roku w rejonie walk[20]. Jednostka usiłowała przeprowadzić atak torpedowy na brytyjski lotniskowiec HMS „Illustrious”, jednak została wykryta i zaatakowana bombami głębinowymi przez korwetę HMS „Genista”, a następnie przez samoloty z grupy lotniczej „Illustriousa”[21]. Okręt zatonął o godzinie 5:00 nieopodal Diégo Suarez na pozycji 12°04′S 49°03′E/-12,062500 49,058333, zginęły 24 z liczącej 63 osoby załogi[6][22].
Uwagi
edytuj- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 76 i Gogin 2015 ↓ podają, że stępkę okrętu położono w 1929 roku.
- ↑ Parkes 1934 ↓, s. 199 podaje wyporność 1644/2080 ton, zaś Lipiński 1999 ↓, s. 539 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 – 1384/2080 ton.
- ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 187 podaje, że okręt posiadał cztery silniki Diesla, zaś według Parkes 1934 ↓, s. 199 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 okręt posiadał dodatkowo pomocniczy silnik Diesla o mocy 750 KM.
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 75 podaje, że łączna moc silników elektrycznych wynosiła 1000 KM.
- ↑ Parkes 1934 ↓, s. 199 podaje, że prędkość na powierzchni wynosiła 18 węzłów, zaś według Lipiński 1999 ↓, s. 539 okręt osiągał na powierzchni 19,5 węzła.
- ↑ Parkes 1934 ↓, s. 199 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 podają, że załoga okrętu liczyła 67 osób.
- ↑ Gogin 2015 ↓ podaje, że okręt został przyjęty do służby we wrześniu 1936 roku.
- ↑ Zatopienie statku był odwetem za brytyjski atak na francuski konwój, przeprowadzony 2 listopada 1941 roku[18].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 274.
- ↑ a b c Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 76.
- ↑ a b c d e f g h i j k Gogin 2015 ↓.
- ↑ a b c d e f g h i Fontenoy 2007 ↓, s. 187.
- ↑ a b c d e f g h i j Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 273.
- ↑ a b c d Helgason 2019 ↓.
- ↑ a b Fontenoy 2007 ↓, s. 186.
- ↑ Lipiński 1999 ↓, s. 539.
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 75.
- ↑ Parkes 1934 ↓, s. 199.
- ↑ a b Kindell 1939a ↓.
- ↑ Kindell 1939b ↓.
- ↑ Kindell 1939c ↓.
- ↑ Kindell 1940a ↓.
- ↑ Kindell 1940b ↓.
- ↑ Kindell 1940c ↓.
- ↑ Kindell 1940d ↓.
- ↑ a b Kindell 1941 ↓.
- ↑ Kindell 1942 ↓.
- ↑ Perepeczko 2014 ↓, s. 341.
- ↑ Perepeczko 2014 ↓, s. 341-342.
- ↑ Perepeczko 2014 ↓, s. 342.
Bibliografia
edytuj- Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
- Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
- Ivan Gogin: REDOUTABLE submarines (1931-1939). Navypedia. [dostęp 2020-01-08]. (ang.).
- Guðmundur Helgason: FR Le Héros. Allied Warships. [dostęp 2020-01-08]. (ang.).
- Don Kindell: FRENCH, POLISH, GERMAN NAVIES, also US SHIPS IN EUROPE, SEPTEMBER 1939. Naval History Homepage. [dostęp 2020-01-08]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, NOVEMBER 1939 (Part 2 of 2) Wednesday 15th - Thursday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-01-08]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, DECEMBER 1939 (Part 2 of 2) Friday 15th - Sunday 31st. Naval History Homepage. [dostęp 2020-01-08]. (ang.).
- Don Kindell: FRENCH NAVY SHIPS, JUNE 1940. Naval History Homepage. [dostęp 2020-01-08]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, JULY 1940 (Part 1 of 2) Monday 1st- Sunday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-01-08]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, OCTOBER 1940 (Part 2 of 2) Tuesday 15th - Thursday 31st. Naval History Homepage. [dostęp 2020-01-08]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, NOVEMBER 1940 (Part 2 of 2) Friday 15th – Saturday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-01-08]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, NOVEMBER 1941 (Part 2 of 2) Saturday 15th – Sunday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-01-08]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, JANUARY 1942 (Part 2 of 2) Thursday 15th – Saturday 31st. Naval History Homepage. [dostęp 2020-01-08]. (ang.).
- Jean Labayle-Couhat: French warships of World War II. London: Ian Allan Ltd., 1971. ISBN 0-7110-0153-7. (ang.).
- Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
- Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.).
- Oscar Parkes (red.): Jane’s Fighting Ships 1934. London: Sampson Low, Marston & Co., 1934. (ang.).
- Andrzej Perepeczko: Od Napoleona do de Gaulle’a. Flota francuska w latach 1789-1942. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-372-1.