Laliny

wieś w województwie mazowieckim

Lalinywieś sołecka[6] w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie garwolińskim, w gminie Borowie[5][7].

Laliny
wieś
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

garwoliński

Gmina

Borowie

Wysokość

152 m n.p.m.

Liczba ludności (2021)

225[2][3]

Strefa numeracyjna

25

Kod pocztowy

08-412[4]

Tablice rejestracyjne

WG

SIMC

0668867[5]

Położenie na mapie gminy Borowie
Mapa konturowa gminy Borowie, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Laliny”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej znajduje się punkt z opisem „Laliny”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Laliny”
Położenie na mapie powiatu garwolińskiego
Mapa konturowa powiatu garwolińskiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Laliny”
Ziemia51°58′19″N 21°49′44″E/51,971944 21,828889[1]
Strona internetowa
Integralne części wsi Laliny[5][7]
SIMC Nazwa Rodzaj
0668873 Lalinki część wsi

Wieś królewska Yalini położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie garwolińskim ziemi czerskiej województwa mazowieckiego[8].

Do 1526 roku wieś należała do książąt mazowieckich. W 1526 roku, jak całe Mazowsze, weszła do Korony pod panowanie króla Zygmunta I Starego. Jako dobra królewskie do 1795 roku należała do starostwa latowickiego. W latach 1795–1809 – pod zaborem austriackim. Od 1809 r. w Księstwie Warszawskim. Natomiast od 1815 r. pod zaborem rosyjskim. W latach 1870–1954 należała do gminy Iwowe, w latach 1955-1972 – do Gromadzkiej Rady Narodowej w Iwowym, od 1973 r. należy do gminy Borowie. W latach 1919–1939 była w granicach województwa warszawskiego, 1939-1945 w Generalnym Gubernatorstwie, 1946-1975 w województwie warszawskim, od 1975 do 1998 r. – w granicach województwa siedleckiego. Od 1999 r. znajduje się w województwie mazowieckim.

Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Świętej Trójcy w Latowiczu[9].

Historia

edytuj

We wsi znajduje się cmentarzysko obrządku szkieletowego położone na wydmie pomiędzy Lalinami a Redzyńskim. Odnajdywano tu fragmenty naczyń glinianych i przedmioty wykonane z brązu.

Wieś początkowo nosiła nazwę Gniewańska Wola od wsi Gniewań leżącej w pobliżu Latowicza. Gniewań wymieniony jest w dokumencie księcia Troydena z 1313 roku. Gniewańska Wola natomiast wymieniona jest w dwóch dokumentach księcia Bolesława z 1446 roku, z których wynika, że Gniewań posiadał w tym czasie przynajmniej 22 łany, natomiast Gniewańska Wola 10 łanów. Nazwa Jalyny po raz pierwszy pojawia się w 1449 roku w dokumentach księżnej mazowieckiej Anny, w których pisana jest podwójna nazwa Gniewańska Wola inaczej Jalyny - Gnyewanska Volya alias Jalyny. W 1505 roku, w sprawie o 20 morgów zarośli, podaje się, że położone są za zaroślami zwanymi Glambokym Potokem we wsi Jalina. Potwierdzałoby to przekazy, że prastare Laliny leżały nad rzeczką Patok, lewym dopływem rzeki Świder.

W 1565 r. wieś liczyła 23 gospodarstwa. Były tu dwie karczmy i kuźnia. Podczas wojen szwedzkich wieś została zniszczona i w 1660 r. liczyła 7 domów. Po zniszczeniach wojennych wieś odbudowano na południe od dotychczasowej lokalizacji, nad strumykiem Struga, lewym dopływem Patoku. W 1674 r. wymieniono po raz pierwszy te „Nowe Lalyny”. W 1789 r. we wsi było 27 domów, w których zamieszkiwało 30 rodzin. W 1827 r. było 35 domów i 217 mieszkańców. W połowie XIX wieku przeprowadzono kolonizację starych Lalin. Utworzono 30 kolonii, na których wybudowano nowe Laliny według obecnej lokalizacji oraz wydzielono 10 ogrodów, na których powstały Lalinki. Stare Laliny nad Strugą o zabudowie dwustronnej częściowo przeniesiono na nowe kolonie, a pozostałość spalono. Obecnie miejsce to nazywane jest Pustkami. W 1904 r. powstała szkoła podstawowa 2 - oddziałowa. Po okupacji utworzono szkołę 7 - oddziałową. W latach 1955–1956 wzniesiono murowany budynek szkoły, a budynki starej szkoły przeniesiono w inne miejsce i zorganizowano w nich ośrodek zdrowia. W latach 60. XX wieku funkcjonowała również 2-oddziałowa szkoła rolnicza. Szkoła istniała do 25 lutego 2000 r. Pod koniec lat 50. powstało Kółko Rolnicze. W 1959 r. powstało Koło Gospodyń Wiejskich, a w 1964 r. Ochotnicza Straż Pożarna. W 1972 r. wybudowano remizę strażacką. Wieś zamieszkuje około 200 mieszkańców, w 80 gospodarstwach domowych.

Etymologia

edytuj

Najstarsze zapisy w dokumentach źródłowych z 1449 roku podają brzmienie nazwy wioski Jalyny. W 1540 r. zapisano Yalijnij, w 1565 r. - Ialiney, w 1569 r. – Jalime, w 1576 r. – Yalini, w 1613 r. - Jaliny. Odnosiła się ona do jałowego, nieurodzajnego miejsca, na którym lokowano wieś. Miejscowa tradycja powstanie nazwy wiąże z rzeczką, płynącą wzdłuż wsi noszącą nazwę Lelilka, od której zaczęto nazywać wioskę.

Zabytki

edytuj
  • Kapliczka murowana, z czerwonej cegły, słupowa, wzniesiona w 1967 r. na miejscu grobu powstańca z 1864 r.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 66282
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2024-10-24].
  3. Wieś Laliny w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-10-24], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  4. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 639 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
  6. Strona gminy, sołectwa
  7. a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  8. Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 5: Mazowsze, Warszawa 1895, s. 220, Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, k. 4.
  9. Opis parafii na stronie diecezji

Bibliografia

edytuj
  • L. Rauhut, 1971. Wczesnośredniowieczne cmentarzyska w obudowie kamiennej na Mazowszu i Podlasiu, Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne T.1:602-617.
  • AGAD, Archiwum Skarbu Koronnego, Oddział I, sygn. 72 cz.2. – Rejestr pogłownego Ziemi Czerskiej.
  • AGAD, Archiwum Skarbu Koronnego Oddział XLVI, sygn. 143-B – Lustracja Starostwa Latowickiego z 1569 r. (mikrofilm: 2262)
  • AGAD, Archiwum Skarbu Koronnego Oddział XLVI, sygn. 147a – Lustracja starostwa latowickiego z 1613 r. (mikrofilm: 2567)
  • AGAD, Archiwum Skarbu Koronnego Oddział XLVI, sygn. 147-B - Lustracja Starostwa Latowickiego (odpis z 1853 r.) 1660 r. (mikrofilm: 2568)
  • AGAD, Archiwum Skarbu Koronnego Oddział XLVI, sygn. 159 – Lustracja starostwa latowickiego z 1765 r. (mikrofilm: 2579)
  • AGAD, Archiwum Skarbu Koronnego Oddział XLVI, sygn. 170 – Lustracja starostwa latowickiego z 1789 r. (mikrofilm: 2585)
  • B. Chlebowski, 1880. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa.
  • Z. Gajowniczek, 1999. Dzieje Latowicza, FPL, Latowicz
  • Z. Gajowniczek, 1999. Dzieje Parafii Latowicz, FPL, Latowicz.
  • Z. Gajowniczek, 1999. Kroniki Ochotniczej Straży Pożarnej w Latowiczu, FPL, Latowicz.
  • Z. Gajowniczek, 1999. Sto lat kościoła parafialnego Św. Walentego i Św. Trójcy w Latowiczu, FPL, Latowicz,
  • I. Gieysztorowa, 1967. Lustracja województwa Mazowieckiego 1565 roku, cześć l. Warszawa.
  • A. Wawrzyńczyk, 1989. Lustracje województwa Mazowieckiego XVII wieku, T. 2 (1660-1661), Warszawa.
  • Kronika OSP Laliny 1964-2000

Linki zewnętrzne

edytuj