Czaniec
Czaniec – wieś w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie bielskim, w gminie Porąbka, nad rzeką Sołą, u podnóży Beskidu Andrychowskiego (wschodnia część Beskidu Małego). Założona w średniowieczu w Księstwie Oświęcimskim wieś z czasem straciła swą samodzielność stając się częścią majątku ziemskiego i folwarku.
| wieś | |
 Centrum Czańca | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
5790[2] |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
43-354[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SBI |
| SIMC |
0064431 |
Położenie na mapie gminy Porąbka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bielskiego  | |
 49°50′51″N 19°15′47″E/49,847500 19,263056[1]
| |
| Strona internetowa | |
Na nowym folwarku na Zagłęboczu świadczyli powinności pańszczyźniane przodkowie Karola Wojtyły, odrabiając tam pańszczyznę pieszą w wymiarze 5 dni roboczych. Po zniesieniu pańszczyzny i uwłaszczeniu chłopów w 1848 r. wieś wyodrębniona została z majątku ziemskiego, z czasem powołano dla niej spośród miejscowych włościan samorząd wiejski[4][5].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Czaniec. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.
Sołectwo graniczy z Porąbką, Kobiernicami, Kętami, Bulowicami, Roczynami i Brzezinką.
Integralne części wsi
edytuj| przysiółki | Folwark, Zagłębocze |
| części wsi | Aleja Czaniecka, Aleja Fabryczna, Budziany, Bukowiec, Cygańskie Miasto, Czaniec Dolny, Czaniec Górny, Czaniec Środkowy, Dwór, Granica, Kamieniec, Kępa, Kocimek, Łęg, Pagóry, Pasionki, Piekło, Podkamienne, Porąbszczak, Wiedeń, Za Dworem |
Historia
edytujWg kroniki parafialnej w Kętach, w 1200 r. Czaniec należał do parafii kęckiej. Według innych źródeł miejscowość założona została dopiero w XIV wieku[8]. W 1441 wymieniony został niejaki Jan de Czacz, a w 1445 Nocolaus de Czanyecz[8]. W dokumencie sprzedaży księstwa oświęcimskiego Koronie Polskiej przez Jana IV oświęcimskiego wystawionym 21 lutego 1457 miejscowość wymieniona została jako Czanyecz[9]. Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Czanyecz wymienia w latach 1470-1480 Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis[10], a jako właścicieli wsi podaje Mikołaja i Michała herbu Kornicz[11]. Ponadto Długosz podaje, że znajdował się tu kościół.
Historycznie najważniejszym rzemiosłem miejscowości było sukiennictwo. W XVII wieku dziedzicem wsi był Zygmunt Porębski.
Z Czańca wywodzi się ród Wojtyłów. W 1788 urodził się tu prapradziadek papieża Jana Pawła II, Bartłomiej Wojtyła, w 1826 pradziadek Franciszek Wojtyła, a w 1852 dziadek Maciej Wojtyła, który przeprowadził się do Lipnika (obecnie dzielnica Bielska-Białej).
Według austriackiego spisu ludności z 1900 w Czańcu w 413. budynkach na obszarze 1729. hektarów mieszkało 2557 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 147,9 os./km², z tego 2501 (97,8%) mieszkańców było katolikami, 50 (2%) wyznawcami judaizmu 6 osób jeszcze innej religii, 2543 (99,5%) było polsko-, 11 (0,4%) niemieckojęzycznymi a 2 posługiwały się jeszcze innym językiem[12].
Liczne wysiedlenia w czasie II wojny światowej.
W rejonie wsi wybudowano w latach 1958-1966 zaporę wodną, tworząc w ten sposób zbiornik retencyjny – Zbiornik Czaniecki.
Zabytki
edytuj- barokowy dwór obronny z XVII w. wraz z ogrodem[13]
- wieża kościelna z XVII w.
- kościół z okresu międzywojennego
Sport
edytujW Czańcu od 1949 roku istnieje klub piłkarski LKS Czaniec, w sezonie 2024/2025 występuje w V lidze grupie śląskiej II (południowej)[14]. W sezonie 2011/2012 zespół wywalczył największy sukces w historii kluby – awansował do III ligi, grając tam nieprzerwanie do 2016 roku. LKS Czaniec gra na stadionie przy ulicy Zagłębocze 9. Jest on w stanie pomieścić 1000 osób, z czego ok. 500 miejsc to miejsca siedzące. W skład kompleksu sportowego wchodzi także budynek klubowy z halą sportową, siłownią, sauną i boisko treningowe. Na początku 2017 roku klub powołał Młodzieżową Akademie Piłki Nożnej[15][16].
W centrum miejscowości przy szkole podstawowej znajduje się nowoczesna hala sportowa. Od 2016 roku działa przy szkole amatorski klub piłki ręcznej.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 18583
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 169 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Czanieckie korzenie Karola Wojtyły
- ↑ Czaniec Wieś pradziadów Karola Wojtyły
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b Gmina Porąbka: Historia Czańca oraz gminy Porąbka. [dostęp 2015-07-20].
- ↑ Krzysztof Rafał Prokop: Księstwa oświęcimskie i zatorskie wobec Korony Polskiej w latach 1438-1513. Dzieje polityczne. Kraków: PAU, 2002, s. 151. ISBN 83-88857-31-2.
- ↑ Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, "Liber Beneficiorum", Aleksander Przezdziecki, Tom II, Kraków 1864, str. 291.
- ↑ Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, "Liber Beneficiorum", Aleksander Przezdziecki, Tom VII, Kraków 1864, str. 84.
- ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XII. Galizien. Wien: 1907.
- ↑ Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 6 marca 2020 r. (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2020-03-13]
- ↑ LKS Czaniec, Informacje o klubie. 90minut.pl. [dostęp 2024-08-17].
- ↑ LKS Czaniec – strona klubu [online] [dostęp 2017-02-17] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-29].
- ↑ Skarb – LKS Czaniec [online], www.90minut.pl [dostęp 2020-05-11] (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- P. Kołpak, Czaniec. Dzieje wsi i parafii spisane w setną rocznicę rozpoczęcia budowy kościoła św. Bartłomieja, Kraków 2021
- Wywód przodków Karola Wojtyły
- Czaniec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 731.
- Czaniec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 348.