Kuros
Kuros (stgr. κοῦρος – młodzieniec) – typ posągu w sztuce starożytnej Grecji, przedstawiający stojącego, nagiego młodego mężczyznę z falistymi włosami i zagadkowym uśmiechem („archaiczny uśmiech”), z rękami zawsze opuszczonymi wzdłuż ciała i lewą nogą wysuniętą lekko do przodu[1]. Ten typ posągu był charakterystyczny dla drobnej i monumentalnej sztuki greckiej okresu archaicznego (około 640-430 p.n.e.). Męski odpowiednik kory.
Kompozycja i wykonanie
edytujRzeźby te są zwartymi, zamkniętymi, blokowymi bryłami o frontalnym ustawieniu. Postać w sztywnej, lekko wykrocznej pozie, statyczna. Dłonie zwinięte w pięści. Twarze bezosobowe, o ponadczasowej młodości. Przypominają kanon egipski, gdyż w okresie archaicznym Grecja uległa wpływom sztuki Egiptu i Bliskiego Wschodu. Wykonane są z miękkiego kamienia, marmuru i niekiedy z brązu. Posągi mają wysokość od kilkudziesięciu cm do ponad 3 m wysokości. W VI wieku p.n.e. pojawia się pewne ożywienie psychiczne, tzw. archaiczny uśmiech[2]. W VI wieku p.n.e. dochodzi również do rozbudowania kompozycji, czego przykładem jest Moschoforos – rzeźba przedstawiająca młodzieńca niosącego cielę. Jest to zerwanie z symetrią widoczną w postaciach kurosów[3].
Tendencja dorycka i jońska
edytujLiczne, naturalnej wielkości posągi wykonywały w VI wieku p.n.e. zarówno doryckie warsztaty rzeźbiarskie (np. Kleobis i Biton dłuta Polimedesa), aktywne na terenie Grecji właściwej i Wielkiej Grecji, jak i pracownie jońskie (np. Kuros z Melos, ok. 550-540 p.n.e.), działające na wyspach Morza Egejskiego i wybrzeżach Azji Mniejszej. Sposoby opracowania kurosów w tych warsztatach były różne. Jedne były bardziej krępe, masywne, o zwartym ciele (tendencja dorycka), inne miały smukłe, delikatnie opracowane ciała (tendencja jońska)[2].
Przeznaczenie
edytujNagie postaci młodzieńców świadczą o zainteresowaniu pięknem ludzkiego ciała. Ponadczasowa młodość i uogólnione rysy twarzy są wynikiem dążenia do osiągnięcia idealnego piękna. Są to wzorce postaci ludzkiej, a nie portrety konkretnych osób. Kurosy ustawiane w pobliżu świątyń upamiętniały zwycięzców igrzysk sportowych. Ustawiane na grobach były substytutem zmarłego. W świątyni (najczęściej Apollina) poświęcone były bóstwu – stanowiły dar wotywny[2].
Przykłady posągów
edytuj- Kuros z Nowego Jorku, ok. 580-590 p.n.e.
- Kuros z Dipylonu, kon. VII w. p.n.e., Ateny
- Kuros z Sunion, ok. 590 p.n.e., Ateny
- Apollo z Tenei, ok. 550 p.n.e., Monachium
- Kuros z Anawisos, ok. 530 p.n.e., Ateny
- Kleobis i Biton, ok. 600-580 p.n.e., Delfy
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Kuros, [w:] Bania i inni, Sztuka świata. T. 17, Słownik terminów : A -K, Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 2013, s. 367, ISBN 978-83-213-4726-4, OCLC 829853214 [dostęp 2021-02-01].
- ↑ a b c Sztuka świata. T. 17. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 2013, ISBN 978-83-213-4726-4.
- ↑ Nowa encyklopedia PWN. T. 4, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, ISBN 83-01-11967-5.