Wikipedia

Kuna (waluta)

waluta Chorwacji

Kuna – dawna waluta Chorwacji. Obowiązywała w Niezależnym Państwie Chorwackim w czasie II wojny światowej (1941−1945), ponownie wprowadzona w 1994 roku jako waluta Republiki Chorwackiej. 1 stycznia 2023 roku Chorwacja oficjalnie przyjęła walutę euro.

Kuna
hrvatska kuna
Kod ISO 4217

HRK

Symbol

KN – kuna
LP – lipa

Państwo

 Chorwacja

Lata w obiegu

30 maja 1994 – 31 grudnia 2022

Bank centralny

Narodowy Bank Chorwacji

Mennica

Chorwacka Mennica (dawniej Chorwacki Instytut Monetarny)

Poziom inflacji

9,4% (kwiecień 2022)[1]

Podział

1 kuna = 100 lip

Banknoty

5, 10, 20, 50, 100, 200, 500, 1000 kun

Monety

1, 2, 5, 10, 20, 50 lip
1, 2, 5 kun

Jedna kuna dzieliła się na 100 lip. Międzynarodowym skrótem waluty był HRK. Emitentem kuny był Narodowy Bank Chorwacji, a monety były wybijane przez Chorwacką Mennicę (dawniej Chorwacki Instytut Monetarny).

Pochodzenie i znaczenie nazwy

edytuj

Nazwa waluty nawiązuje do okresu średniowiecza, kiedy na terenie Chorwacji skóry kun stosowane były w handlu jako jednostka wartości lub wymiany. Skórami spłacano kary i długi, a nawet opłacano nimi podatki i cła[2]. Pierwsza moneta z wizerunkiem kuny datowana jest na okres panowania króla Beli IV (1235–1270)[3]. Najbardziej znaną monetą z wizerunkiem kuny jest bański denar/banovac wybijany w XIII wieku, który znajdował się w obiegu do 1384 roku, kiedy został wycofany przez królową Węgier i Chorwacji Marię Andegaweńską. Również chorwaccy książęta i namiestnicy umieszczali kunę na swoich monetach[4].

Kuna pojawiła się także na herbie Królestwa Slawonii. Jej źródła w heraldyce sięgają XIII wieku, a król Władysław II Jagiellończyk w Budzie w 1496 roku oficjalnie potwierdził status heraldyczny kuny. Kuna pojawiała się także w XIII wieku na pieczęciach lokalnych szlachty i książąt[5].

Kuna w herbie Slawonii pojawiała się także na monetach wybijanych przez Habsburgów[6].

Kuna wraz z inną symboliką i herbami była umieszczana na bonach, obligacjach i banknotach będących w obiegu na terenie Chorwacji w XIX i XX wieku[7].

Historia

edytuj
 
1 kuna z okresu Niepodległego Państwa Chorwackiego

Lata 1941–1945

edytuj

10 kwietnia 1941 roku proklamowano Niepodległe Państwo Chorwackie (NPCh), któremu przewodził Ante Pavelić. Walutą nowego państwa, na mocy dekretu z 7 lipca 1941 roku, została kuna. Jedna kuna dzieliła się na 100 banic. Dekret z 25 września 1942 roku wprowadził do obiegu monety. W głównym obiegu znajdowały się przede wszystkim banknoty. Na terytorium podlegającym władzy NPCh w obiegu znajdowały się także monety próbne, nieoficjalne monety, a także kupony wydawane przez trzy miasta. Antyfaszystowska Rada Wyzwolenia Narodowego Jugosławii wprowadziła do obiegu własne obligacje stanowiące środek płatniczy na zajętych przez siebie terytoriach[8].

Po rozpadzie Jugosławii

edytuj

W 1991 roku Narodowy Bank Chorwacji wyemitował tymczasowego dinara, który znajdował się w obiegu do 30 maja 1994 roku. Kuna została ponownie wprowadzona 30 maja 1994 roku. Do końca 1994 roku obowiązywał okres przejściowy i wymiany dinara na kunę[9].

Wybór nazwy waluty wiązał się z licznymi kontrowersjami. Chorwacki rząd bronił swojego wyboru, zwracając uwagę na historyczne nawiązanie do handlu skórami kun, podczas gdy przeciwnicy nazwy podkreślali, że sugeruje ona ciągłość pomiędzy wojennym reżimem i odtworzonym demokratycznym państwem chorwackim. Jako alternatywę proponowano m.in. nazwy kruna czy banica[10].

Emitentem kuny był Narodowy Bank Chorwacji. Druk banknotów o nominałach 1000, 500, 20, 10 kun odbywał się w monachijskiej drukarni Giesecke & Devrient, a banknoty o nominałach 200, 100 i 50 kun były drukowane przez Österreichische Banknoten und Sicherheitsdruck. Monety były bite przez Chorwacką Mennicę (przed listopadem 2021 roku pod nazwą Chorwacki Instytut Monetarny)[11][12].

Przyjęcie euro

edytuj

1 czerwca 2022 roku Komisja Europejska poinformowała w raporcie, że Chorwacja jest gotowa na wejście do strefy euro do 1 stycznia 2023 roku. Komisja uznała, że ustawodawstwo Chorwacji jest zgodne z wymogami Traktatu i Statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych[13]. Ostatnie akty prawne upoważniające Chorwację do wejścia do strefy euro zostały zatwierdzone 12 lipca, kurs wymiany został ustalony na 7,53450 kuny za 1 euro[14]. Tego samego dnia Rada UE zatwierdziła przyjęcie Chorwacji do strefy euro z dniem 1 stycznia 2023 roku[15]. Na okres od 1 do 14 stycznia zachowano możliwość płatności w obu walutach, choć reszta powinna być wydawana tylko w euro. Wyjątek stanowiły sytuacje, w których sprzedawca fizycznie nie miał wystarczającej ilość waluty euro[16]. Przelicznik ustalono na stałym poziomie: 7,53450 kuny za 1 euro. Wedle tego przelicznika wprowadzono obowiązek podawania na sklepowych półkach cen w obu walutach od 5 września 2022 do 31 grudnia 2023 roku[17].

Monety

edytuj
Osobny artykuł: Chorwackie monety okolicznościowe.

Motywy chorwackich monet na awersach przedstawiały florę i faunę tego kraju. Od 1993 roku wybijane były monety ze zwyczajowymi (chorwackimi) nazwami gatunków roślin i zwierząt, natomiast od 1994 roku wybijano również monety z naukowymi nazwami przedstawionych roślin i zwierząt. Monety były wybijane przez Chorwacką Mennicę w Zagrzebiu[18].

Wartość Wizerunek Średnica Waga Skład Motyw
Awers Rewers
1 lipa[19] Awers i rewers 17 mm 0,7 g stop aluminium i magnezu gałązka lipy, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji kolba kukurydzy, data
2 lipy[20] Awers i rewers 19 mm 0,92 g gałązka lipy, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, chorwacki splot gałązka winorośli z kiścią winogron, data
5 lip[21] Awers i rewers 18 mm 2,5 g stal pokryta brązem gałązka lipy, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji gałązka dębu z żołędziam, data
10 lip[22] Awers i rewers 20 mm 3,25 g gałązka lipy, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, chorwacki splot kwitnący tytoń, data
20 lip[23] Awers i rewers 18,5 mm 2,9 g stal niklowana gałązka lipy, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, chorwacki splot gałązka oliwna z oliwkami, data
50 lip[24] Awers i rewers 20,5 mm 3,65 g gałązka lipy, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, chorwacki splot degenia welebicka, data
1 kuna[25] Awers i 22,5 mm 5 g stop miedzi, niklu, cynku biegnąca w prawo kuna, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, gałązka oliwna i kłos pszenicy słowik, data
2 kuny[26] Awers i rewers 24,5 mm 6,2 g biegnąca w prawo kuna, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, gałązka dębu i gałązka lauru tuńczyk, data
5 kun[27] Awers i rewers 26,5 mm 7,45 g biegnąca w prawo kuna, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, gałązka dębu i gałązka lauru niedźwiedź brunatny, data

Banknoty

edytuj
Wartość Wizerunek Wymiary Kolor Motyw Emisje
Awers Rewers
5 kun[28] Awers i rewers 122 × 61 mm zielony Fran Krsto (1643–1671) i Petar Zrinski (1621–1671) Zamek Varaždin i jego plan
  • 9 lipca 2001
10 kun[29] Awers i rewers 126 × 63 mm szary, brązowy Juraj Dobrila (1812-1882), biskup z Triestu i Poreča Starożytny rzymski amfiteatr w Puli, obrys istryjskiego miasteczka Motovun
  • 18 czerwca 2001
  • 24 maja 2004 (wersja okolicznościowa)
  • 18 marca 2013
20 kun[30] Awers i rewers 130 × 65 mm czerwony chorwacki ban Josip Jelačić (1801 – 1859) Zameczek Eltz w Vukovarze
  • 16 sierpnia 2001
  • 18 marca 2013
  • 30 maja 2014 (wersja okolicznościowa)
50 kun[31] Awers i rewers 134 × 67 mm niebieski chorwacki renesansowy poeta Ivan Gundulić (1589-1638) Historyczne centrum Dubrownika, dubrownicki Pałac Rektorski
  • 25 listopada 2002
  • 25 września 2017 (wersja okolicznościowa)
100 kun[32] Awers i rewers 138 × 69 mm pomarańczowy, brązowy chorwacki ban i poeta Ivan Mažuranić (1814 – 1890) Kościół św. Wita w Rijece i jego obrys
  • 3 czerwca 2002
  • 1 lipca 2013
200 kun[33] Awers i rewers 142 × 71 mm brązowy chorwacki polityk Stjepan Radić (1871 – 1928), przeciwnik idei Wielkiej Serbii Budynek sztabu wojskowego w Osijeku, tamtejsza twierdza
  • 12 sierpnia 2002
  • 1 lipca 2013
500 kun[34] Awers i rewers 146 × 73 mm oliwkowy Marko Marulić (1450-1524), pisarz, ojciec literatury chorwackiej Pałac Dioklecjana w Splicie
  • 30 maja 1994
1000 kun[35] Awers i rewers 150 × 75 mm niebieski, szary chorwacki polityk Ante Starčević (1823-1896) Rzeźba konna pierwszego króla chorwackiego Tomisława I, katedra w Zagrzebiu
  • 30 maja 1994

Przypisy

edytuj
  1. ↑ CNB Council: Growing demand for corporate credit. 2022-06-08. [dostęp 2022-07-04]. (ang.).
  2. ↑ Granic 2008 ↓, s. 88–90.
  3. ↑ Granic 2008 ↓, s. 93.
  4. ↑ Granic 2008 ↓, s. 92.
  5. ↑ Granic 2008 ↓, s. 94.
  6. ↑ Granic 2008 ↓, s. 97.
  7. ↑ Granic 2008 ↓, s. 99.
  8. ↑ Granic 2008 ↓, s. 101–102.
  9. ↑ Granic 2008 ↓, s. 103.
  10. ↑ Granic 2008 ↓, s. 104–105.
  11. ↑ Production, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  12. ↑ NEW COMPANY NAME, „Chorwacka Mennica”, 2 listopada 2021 [dostęp 2022-07-06].
  13. ↑ Ptak-Iglewska 2022 ↓.
  14. ↑ Chorwacja wchodzi do strefy euro. Warunki spełnione, ustalono kurs [online], RMF24, 12 lipca 2022 [dostęp 2022-07-12].
  15. ↑ 1 stycznia 2023 Chorwacja przystępuje do strefy euro, „Europejski Bank Centralny”, 12 lipca 2022 [dostęp 2022-07-20].
  16. ↑ Može li se za vrijeme dvojnog iskazivanja cijena plaćati i kunama i eurima? [online], euro.hr [dostęp 2023-01-03] (chorw.).
  17. ↑ Vremenski tijek aktivnosti uvođenja eura [online], euro.hr, 10 września 2021 [dostęp 2023-01-03] (chorw.).
  18. ↑ Coins, „Narodowy Bank Chorwacji”, 1 lutego 2015 [dostęp 2022-07-04].
  19. ↑ 1 lipa, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  20. ↑ 2 lipe, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  21. ↑ 5 lipa, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  22. ↑ 10 lip, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  23. ↑ 20 lip, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  24. ↑ 50 lipa, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  25. ↑ 1 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  26. ↑ 2 kune, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  27. ↑ 5 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  28. ↑ 5 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  29. ↑ 10 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 1 lutego 2015 [dostęp 2022-07-04].
  30. ↑ 20 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  31. ↑ 50 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 20 listopada 2002 [dostęp 2022-07-04].
  32. ↑ 100 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  33. ↑ 200 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  34. ↑ 500 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
  35. ↑ 1000 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Kuna_(waluta)&oldid=71694292”