Krytonosek blady

Krytonosek blady
	Scytalopus affinis
	J.T. Zimmer, 1939
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	tyrankowce
Rodzina	krytonosowate
Podrodzina	krytonoski
Rodzaj	Scytalopus
Gatunek	krytonosek blady
Synonimy
	Scytalopus magellanicus affinis J.T. Zimmer, 1939;
	Scytalopus magellanicus affinis J.T. Zimmer, 1939;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Krytonosek blady^[4] (Scytalopus affinis) – gatunek małego ptaka z rodziny krytonosowatych (Rhinocryptidae). Występuje endemicznie w Andach w Peru. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern).

Systematyka

Takson ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał amerykański ornitolog John T. Zimmer w 1939 roku na łamach „American Museum Novitates”. Autor nadał mu nazwę Scytalopus magellanicus affinis, uznając go za podgatunek krytonoska magellańskiego, a jako miejsce typowe podał Yanac, region Ancash w Peru^[2]^[5]. Zimmer i późniejsi autorzy zaliczali wiele taksonów z rodzaju Scytalopus występujących na południe od Wenezueli, aż do Chile i Argentyny do krytonoska magellańskiego. W 1997 roku Krabbe i Schulenberg dokonali rewizji taksonomii Scytalopus magellanicus i podnieśli większość z jego podgatunków do rangi gatunku, m.in. omawianego Scytalopus affinis^[6]. Krytonosek blady jest uznawany za gatunek monotypowy^[7]^[8].

Etymologia

Scytalopus: gr. σκυταλη skutalē lub σκυταλον skutalon „kij, pałka”; πους pous, ποδος podos „stopa”^[9].
affinis: łac. adfinis – „spokrewniony, sąsiedzki”^[10].

Morfologia

Mały ptak, którego górna szczęka jest czarna lub czarniawa, a żuchwa czarniawa. Nogi i stopy w kolorze żółtej ochry. Występuje niewielki dymorfizm płciowy. Samiec ma głowę i górną część grzbietu szare. Dolna część grzbietu, zad, ogon i skrzydła ciemnobrązowe. Dolne części ciała (gardło, pierś i brzuch) bladoszare, boki i zad bladobrązowe z wyraźnymi ciemnymi prążkami. Samice są podobne do samców, ale są bardziej brązowe na grzbiecie^[11].

Długość ciała od 10 do 11,5 cm; masa ciała samców 13–15 g, jedna zbadana samica ważyła 12,3 g^[11].

Zasięg występowania

Krytonosek blady występuje w Andach na niewielkim obszarze na stokach Kordyliery Białej w regionie Ancash. Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 16 tys. km², występuje w zakresie wysokości od 3000 do 4600 m n.p.m.^[12]

Ekologia i zachowanie

Jego głównym habitatem są zbocza gór z kępami traw, trawiaste pola głazowe, często w pobliżu lasów Polylepis^[a]. Jest bardzo mało informacji o diecie tego gatunku, ale uważa się, że jest gatunkiem owadożernym^[11]. Długość pokolenia jest określona na 3,2 lat^[12].

Rozmnażanie

Niewiele wiadomo na temat rozmnażania tego gatunku. Buduje typowe dla tego rodzaju gniazda w formie kuli z wejściem z boku, które są zbudowane głównie z traw i mchu. Zbadane gniazda były ukryte w kępach traw. Jaja i pisklęta stwierdzono w lutym. W zniesieniu 2 jaja^[11].

Status

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN krytonosek blady jest uznawany za gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern)^[3]. Wielkość populacji nie jest oszacowana, gatunek ten jest opisywany jako niepospolity, ale lokalnie dość pospolity. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako prawdopodobnie stabilny^[12].

Uwagi

↑ Lasy Polylepis są to formacje leśne, których górna granicy występowania przewyższa 5000 m n.p.m., znacznie powyżej naturalnego poziomu występowania innych lasów. Składają się głównie z drzew rodzaju Polylepis, krzewów i traw. Drzewa Polylepis są sękate i mają zazwyczaj niewielką wysokość (chociaż pewne gatunki osiągają wysokość przekraczającą 10 m), szorstką i grubą wielowarstwową korę. Tworzą zarówno gęste skupiska, jak i niewielkie kępy drzew.

Przypisy

↑ Scytalopus affinis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b DenisD. Lepage DenisD., AncashTapaculo Scytalopus affinis [online], Avibase [dostęp 2024-02-18] (ang.).
↑ ^a ^b Scytalopus affinis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Scytalopodinae Müller,J, 1846 – krytonoski (wersja: 2021-01-01). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-04-18].
↑ John T.J.T. Zimmer John T.J.T., Studies of Peruvian birds. No. 32, The genus Scytalopus, „American Museum Novitates”, 1044, 1939, s. 15 (ang.).
↑ Krabbe, N., T.S.T.S. Schulenberg T.S.T.S., Species limits and natural history of Scytalopus tapaculos (Rhinocryptidae), with descriptions of the Ecuadorian taxa, including three new species, „Ornithological Monographs”, 48, Waszyngton 1997, s. 47–88 .
↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8.1 [online], styczeń 2024 [dostęp 2024-04-18] .
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.1). [dostęp 2024-04-18]. (ang.).
↑ Scytalopus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-04-18] (ang.).
↑ affinis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-04-18] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Thomas S. Schulenberg: Ancash Tapaculo Scytalopus affinis, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. Thomas S. Schulenberg) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2024-04-18]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Species factsheet: Scytalopus affinis [online], BirdLife International, 2024 [dostęp 2024-04-18] (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótki film. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].

[uwaga2-13] Lasy Polylepis są to formacje leśne, których górna granicy występowania przewyższa 5000 m n.p.m., znacznie powyżej naturalnego poziomu występowania innych lasów. Składają się głównie z drzew rodzaju Polylepis, krzewów i traw. Drzewa Polylepis są sękate i mają zazwyczaj niewielką wysokość (chociaż pewne gatunki osiągają wysokość przekraczającą 10 m), szorstką i grubą wielowarstwową korę. Tworzą zarówno gęste skupiska, jak i niewielkie kępy drzew.

[itis-1] Scytalopus affinis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[AviBase-2] DenisD. Lepage DenisD., AncashTapaculo Scytalopus affinis [online], Avibase [dostęp 2024-02-18] (ang.).

[iucn-3] Scytalopus affinis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-4] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Scytalopodinae Müller,J, 1846 – krytonoski (wersja: 2021-01-01). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-04-18].

[Pierwszy-5] John T.J.T. Zimmer John T.J.T., Studies of Peruvian birds. No. 32, The genus Scytalopus, „American Museum Novitates”, 1044, 1939, s. 15 (ang.).

[Krabbe&Schulenberg-6] Krabbe, N., T.S.T.S. Schulenberg T.S.T.S., Species limits and natural history of Scytalopus tapaculos (Rhinocryptidae), with descriptions of the Ecuadorian taxa, including three new species, „Ornithological Monographs”, 48, Waszyngton 1997, s. 47–88 .

[hbwcheck8-7] HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8.1 [online], styczeń 2024 [dostęp 2024-04-18] .

[ioc-8] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.1). [dostęp 2024-04-18]. (ang.).

[9] Scytalopus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-04-18] (ang.).

[10] affinis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-04-18] (ang.).

[botw-11] Thomas S. Schulenberg: Ancash Tapaculo Scytalopus affinis, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. Thomas S. Schulenberg) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2024-04-18]. (ang.).

[birdlife-12] Species factsheet: Scytalopus affinis [online], BirdLife International, 2024 [dostęp 2024-04-18] (ang.).

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[a]